Дукха нах бовз вайна вахара наькъ тIа... Цкъа вайзача, кхы вIалла дег чура дIа ца воалаш, дега боча волаш, хул цхьавола саг.
Хеталу, хоастам ба-кх Далла, хьо са вахаре нийсваларах, аьле. Цу мугIарера нах массахана, жовхьар санна беза, хьамсара болаш, вай уйлашка бах дIаьхача шерашка.
Ишттача нахах йолча цхьан сага хетаде лов сона ер таханара йоазув. Вай дино а йоах: «Дика доттагIа хьайна коравича, доккхача дикага хье кхаьчалга ховш, лоравеш лелавелахь, хIана аьлча догцIена дика доттагIа лаха хала да, воаве атта да»... Къаман вахаре тайп-тайпара оагIонаш хьа а лаьца, аз леладечох, кхоллачох са мехкахоша пайда эцалба, наха беркате хилда яхача уйлашца къахьегаш йола саг ювца лов сона. ГIалгIай паччахьалкхен телевиденега хьежача сага дика йовзаргья Дзортанаькъан Мусай Маринай цIи. Лакха начIал дола, шоай болх дика бовза нах дуккха боахк цу чу къахьегаш, бакъда цхьа ший тайпара зовне, шакIа мо цIена, дег чу бужаш бола Маринай гIалгIай мотт, мел доккха гIулакх деш мара ца валларах, из юстартетта, лаьрххIа Iо а хайна ладувгIа догдоагIаш, Iоа чура дега мазаш лоацаш ба. Из автор йолча передачашка цкъа ладийгIача, сага кхетадергда аз дувцар. Мишта дIаболабелар, сийрда юхь, цхьа безаме бIаргаш долаш, кIаьда, хоза мотт бувцаш, цу йоккхача экрана тIара вайга къамаьл деш латтача Дзортанаькъан Мусай йиIий Маринай къахьегама никъ аьлча, гаьнна юхакхайда, гIалгIай паччахьалкхен телевидене исторега хьежача, дукха да дувца... Вешта аьлча, дукха да цо мел кхеллачох дувца. Цар дезал хьоахабеш оалаш хезад сона: хьаькъалах йизза, къонахий санна денал долаш, йиIигаш яр уж йиъ йиша. Да, нана ма даггара тIалатташ хилча а, бохаш хул цхьабола дезал, хIаране шийна хетар мара де, леладе ца тугаш. ХIаьта уж, шоай йоккхагIйолча, нана хинна дIаэттача йишас аьнначара ког ца боаккхаш, деша дIабахар, чубахкар шоай ханнахьа долаш, цIагIара хIама лорадеш, яхь, сий долаш чакхбаьлар.
Цхьа моллагIа долча цIагIа вIаштIехьа ца доаллача тайпара, хIараяр масса сахьат даьлча цIагIа хила еза, малагIчо фу гIулакх дергда, шоай вахаре мел долча хIаман бустам баьккха, дIаоттадир цар цIен гIулакх. ЦIенача хIаман тIехьа болаш, дIабаха хьаькъал, денал хилар цар. Цунга хьежжа, Дала гIо лоаттадеш, аьттув луш, лорабеш чакхбаьлар. Хьабаьнна моттиг эздий хиларга хьежжа, хьарамдар, хьаьналдар къоастаде хьаькъал долаш хьабоагIа уж.
Мехка бовзаш хиннача дийшача наьха цIен тIара дар цар да-нана. Дзортанаькъан Темаркъий Тесбот-Хьажий цIен тIара овла болаш вар да Муса, гIалгIашта юкъе дин доаржадеш лийннача, цу хана лаьттача харцача Iаьдало из бахьан долаш лаьца набахта веллача вахар хаьдача Гарданаькъан Хьусена цIенах хьабаьннарий йоI хиннай нана. Йиъэ йиша деша эттар, ишколера баьлча. Таханарча дийнахьа хIараяр, вахаре йизза моттиг дIа а лаьца, къахьегаш я. Маринайна уллув, телерадиокомпане болх беш я эггара зIамагIйола Марет. Вож ши йиша а, цаI хьехархо я, цун никъ хьалаьца дIаяхар цун шаккхе йоI, тIехдика дешар чакхдаьккха, экономист хилар юкъерчох. Вай паччахьалкхен университет яьккхар Маринас, филолог йолаш, хьехархой тоабан бочагIа йола студентка йолаш, дика дешаш хиларах.
Цул тIехьагIа, цIеча дипломаца магистратура яьккхар цо, лаьттан-инженерни факультете дийшар, Iилманхо-агроном яха говзал Iомаеш. Хьалхарча курсе деша ягIаш студентка яр из, телевидене балха енача хана. Из дар 1998-ча шера. 20 шу кхоачаш даланза йиIиг яр из цу хана. Мотт хоза, цIена бувца, эрсий а гIалгIай а меттала моллагIа передача дIаяхьа говзал йола керда болхло, хьачуяьннача дийнахьа денз дег чу йижар. Лакха начIал дола журналист хинна дIаэттар из, дIайолаеннай алалехь.
Эггара дикагIйола оамал яр цун дегIаца: массахана хIама Iомадеш, кердадар довзаш, ший начIал лакхъеш къахьегар. ХIаьта телехьежархоша-м, из эфире арайоала ха лаьрххIа лорайора. Ма хийлача сага дог лаьцар-кх: «Хьамсара телехьажархой, ладувгIалаш таханарча хаоттамга!» — яхаш, кIоарга гIалгIай мотт лебеш, хиннача цун кIаьдача оазо. «Ангушт» яхача радио берашта лаьрхIа передача еш ха яьккхар Маринас. Бераша меттел, сахьатага хьежаш, боккхийчар а лорайора цун эфир йола ха.
Шийна тIадилла декхар бехктокхаме, ма дарра аьлча, цхьа дег чура кхоачашде гIертача сагага хIама кхоачаргдац! Цхьа никъ хьалаьца къахьега волавеннача сага эггара чIоагIагIа эшаш йола оамал я из. Ше леладеш дола хIама дизза, сага хIама ала йиш хургйоацача тайпара кхоачашде гIерташ хиннай Марина массаза. Къаьстта цу оамало геттара чIоагIа езайолийт из. Телевидене болх беш йолча дукхача шерашка, цо тайп-тайпара передачаш лелаяьй, дукха хоза проекташ кхеллай. Хиланза яргйоаца болхло я из оал, иштта къахьегача сагах.
Таханарча дийнахьа, массехк передачай автор йолаш, хIара кIира эфире араювл из. ГIалгIай телевиденега хьежаш болча наха дика йовз цун «Кулгаговзал», «ДIабовргбоаца кIерам», «Къаман турпалаш», «Календарь знаменательных дат» яха, эфире эггара эшаш йола передачаш. Цига къахьеггашехь, болх бу Наьсарерча № 4 йолча ишколе хьехархо, ишкола кулгалхочун гIонча йолаш. Журналистий кружок хьакхелла, цу балха кIоаргаленаш йовза чам болча берий тоаба вIашагIъелла, тамаш ялла боккха болх бар цо царца дIакхихьар.
Телевизионни вахар довзийташ йолча кружоке дукха тайп-тайпара кхоачам эш, уж еррига хIамаш ший ахчах Iалашъяь, берашта сакъердам мел хургбар юкъедоаладеш, кердадараш довзийташ къахьийгар цо. Стихаш, дувцараш яздеш, статьяшта таржамаш деш, дукха болх бу цо таханарча дийнахьа. Маринайца хиннача къамаьла юкъера дешаш да ераш: «Сай вахаре мел хиннача хIаман хоастам бу аз, се лораеш, аьттув, низ луш лелаеча сай Далла. Цун къахетам хиннаб соца массахана! КIаьдъяларах, цхьацца халонаш духьалъяларах, дог ца эккхаш, айса леладечунцара чам ца бовш, кхы а чIоагIагIа, дикагIа дIахо къахьега ловш со хилар а Даьла къахетам, Цо сона хьатийнна низ ба. Вахаре-м халонаш йоацаш хилац, ира а аьрхIа а йола моттигаш дукха хул, цхьацца деш лелача сага наькъ тIа. Керттердар — ше хьатIаийца хIама, бехктокхаме, ма хулла дикагIа, хозагIа леладеш дIавахар да сога хаьттача. Иштта ца хилча, фу тешам хургба сагах, аьнна, хет сона... Нийса, бакъдолча хIаман тIехьара ца воалаш, хьайна Дала лоаттадечун хам, хоастам беш, нахацара лерхIам лорабеш хьо дIаводе, хье Кхеллачо гIо доацаш витац хьо. Юххьанца, вахар долалуча хана, цун кIоаргаленаш йовзарг хилча, сага шийна хьалхашка оттаде деза декхар да, Даьла раьза волча наькъ тIа къахьегар, хьай къаман наха, мехка пайдане хилар. Из хьалхадоах аз тахан, хIара дийнахьа сай берашта. Тайп-тайпара балхаш леладеш, дуккха нах бовзаш, тахан тешшаме оалалу сога, къаман хIама, цун сийдола Iадаташ, эздийча, яхь яхача деша маIан довзаш, лоархIаш болча наьха белаж тIа латт, аьнна. Вои дикеи къоастадеш хиларо хьагойтаций сага юхь?! ЗIамига бале а, хIара дийнахьа дIадувцаш хилча, дег чу, керта чу Iодужаргда-кх акхарна, яхаш, хьалхадоах аз сай дезала, кхоана, кхийна баьлча, Даьла раьза волча наькъ тIа болаш, шоай къаман, мехка накъабоалаш, пайда беш, шоашта тIехьа сийрда лар юташ хила безаргба цар, яхаш. Къахьегамо саг гаьнавоаккх, цхьа никъ хьа а лаьца, цу наькъ тIа пайда боаржабеш дIаводар Дала а витац, гIо доацаш! Массахана къахьега ловш саг я Марина, догцIена хиларах, дуккхача хIаман тIехьа наха новкъостал де ловш а, аьттув болаш а. Зехьа ха йоаеча нахах цецъювл со, оал цо. Цхьа хIама деш йоацаш ягIаш, цIаккха а гургьяц из ше. Кхолла безам бараш дукха да, цудухьа уйлаша дIахецац из вIалла. Бакъда цун эггара чIоагIагIа безам тIаозаш йола оамал, ше дIатIаийца моллагIа гIулакх, цхьа бахьан а доацаш, геттара дика, ма хулла хозагIа, бехктокхамегIа из чакхдаккха хьожаш хилар да. Къахьегача наха юкъе берригаш а хилац иштта... Из оамал цо лораярах, балха йолча моттигашка моллагIа декхар тIадулл цунна, тIехдика цо из чакхдоаккхаргхиларах дог тийша болаш. Телевидене болх беш, цо дIахьекхача говзалах, дуккхаза белгалъяьй из Мехкадас, шийгара грамоташ телаш. Дика болх беш болча наха юкъе лаьттай цун цIи, цо къахьегаш мел хиннача шерашка. Тахан ше болх беш йолча моттигех дувц Маринас: «Айса телевидене, ишколе лелабу болх дукха беза сона, цигара кулгалхой нахаца товш хиларах. ГIалгIай паччахьалкхен телевидене кулгалхочун аьттув боал, моллагIа дола хIама, сага хоза хеташ дIатIаэцаргдолча тайпара духьалдахьа, йоккхача тоабан юкъе дикадар доаржадеш кулгалде. Ишттача мугIарера саг ва ала лов сона, Наьсарерча № 4 йолча ишкола кулгалхо а. Ший никъ цIена, беркате дIабахьа гIерташ, шоай болх безача, лоархIача хьехархой тоаба шийна гонахьа вIашагIтохаш, царна хоза масал долаш латт из тахан. Цу тайпарча нахаца атта да къахьега, Iайха дечул, кхы а дукхагIа де безам боагIаш хул. Сага дикал, Даьла раьза волаш, наха везаш хилар да! Ишттача наькъ тIара ца довла аьттуви низи лулба вайна Дала».
Дикал лар йоацаш яйна моттиг яц, Iа тахан дIадийнар а, кхоана юха бIаргагу хьона... АллахIа лорабеш, деналах ца бохийташ, боахаболба вайна юкъе; къаман, мехка пайдане хила ловш бола нах, дуккха беркат шоай хьинарца доаржадеш латтараш! ДIахойодача хана а, дуккха дикаш Маринас кхолларгхиларах шеко яц, хIана аьлча дуккха дикаш ший дег чу леладу цо!
