ХIара шера бекарга бетта 1-ча дийнахьа дерригача дунен тIарча адама дезду оалхазарий ди. Цу бетта цIи а вай меттала оалхазара цIи нийсъеннай, цо кхы тIа а хозду дувцаш дола цIай. Бекарг эрсий меттала кукушка оала оалхазар да. Вай мехка дукха а тайп-тайпара а бедар йола гIетта дийнаташ хиннад, хIанз а да.
Хьунашка а арешка а бIаргаго йиш я лоамарочун кура новкъост аьрзи, жалкъорг, чкъорд, новцIолг, хьаргIа, хьазилг, чхьовка, алкхашк, лекъ, акха котам, чIагарг, иштта кхы дIахо а. ТIеххьарчох дукхагIа дувца безам бар са. ЧIагарг геттара деза лаьрхIа оалхазар да. Эггара хьалха из дувзаденна да, цо Пайхамара (с. I. c.) кер чу баха бIехал хьалбаккха гIо дарца. Дуккхачарна ховш да из дувцар.
Пайхамар тхьайса уллача заман чухьа, цун кер чу баха хиннаб бIехал. Цхьаккха дича а хьалбала тугаш хиннабац из. ТIаккха чIагарга аьннад йоах цискага, аз хоза илли аргда хьона, со фу оалхазар да хар духьа из хьалъарахьежача, мIара тессе хьалбаккхалахь из. ДIадоладаьд чIагарго ший тамашийна илли, из фу оалхазар да ха дага болаш, хьалъарахьежаб текхарг. Циско, цу сахьате мIара тесса, эзза хьалбаьккхаб из. Цу хана денз, бусалба наьха чIоагIа боча да из оалхазар. Цхьаькха а да цох дувцаш: дуне, сийна ала баьнна, доагаш латтача хана, хьазилг денад йоах цу цIер тIа кхосса мергIилг дахьаш, из цIи кхы а чIоагIагIа йоагаргйолаш; хIаьта чIагарг ший къамарга чу бетта хи къург бахьаш денад йоах, из цIи дIайоае дагахьа.
ЧIагарга вахар довза гIерташ цхьацца йоазош а дийшад аз. Вай хьунашка, юрташка, шахьарашка ягIача гаьнашта чIоагIа гIо ду цо. Духхьал цхьан аьхки 750 эзар садоалла, вайна а Iалама а зе деш йола хIама юъ йоах чIагарга. Из цхьан чIагарга юъ, дунен тIа мел долча чIагаргаша юараш дIалаьрхIача, царех эзараш тоннаш хила мегар. Вешта аьлча, вай Iалама дарбаш деш дола, цун унахцIено лораеш дола лораш да уж.
Вай багахбувцамо а дикка хестадеш, белгалдаьккхад чIагарг. Цунна хетадаь шиъ берий илли да, цаI — дIаьха, вож — лоаца. Маца доахаш хиннад бераша уж иллеш. БIаьсти хьаяьнна, чIагарг цIакхаьчача, цун бIена кIал дIаайтте, «ЧIагарг, чIагарг» яха илли оалаш хиннад цар. Из хиннай мехка йIовхал тIаена хилара, бIаьсти ялара белгало:
«-ЧIагарг, чIагарг,
Хьо мичара доагIа?
— ХьунагIара доагIа.
— Хьу мича яхар?
— Догаро тийдар.
— Диг мича дахар?
— Хила дежар.
— Хий мича дахар?
— Нохаро мелар...»
Кхы дIахо ца дийшача а, из дагадохаргда аьнна хет сона, гIалгIай мотт Iомабеш, ишколе деша мел ваьгIачоа, хIана аьлча из 5-ча классе Iомаду итташ шераш да.
Цул совгIа, кхы дукха хIамаш да вай къаман цу тамашийнача а хозача а оалхазарца дувзаденна. Бежана кога кIалхарча даькъах «чIагарг» оал; тайжжа, йоккхача чоалпашца делхача лайх «чIагарга лоа» оал, гIалан топа Iургех «чIагаргаш» оал, ландыш яхача зизах «чIагарга кIа» оал. Иштта хаоттам мишта хургба а хьахайт чIагаргаша.
Нагахьа санна уж лаьттан тIа геттара лоха лелаш хуле, догIа делхаргда оал. Вешта аьлча, оалхазараш сага тешаме новкъостий да, цудухьа уж доаде мегаргдац, лораде деза уж.
