Общенациональная газета
Республики Ингушетия

ГIалгIай Республикерча бера бокъонех волча Уполномоченне хьакъехьа

ТIаийцад

ГIалгIай Республика

Халкъа Гуллама 2024 шера аьтинга бетта 27 ди

Корта 1. Юкъара положенеш

Статья 1. Укх Законо дIа-хьа нийсду предмет

Укх Законо, ГIалгIай Республике берий бокъонех волча Уполномоченне бокъон хьал, керттера полномочеш а декхараш а белгалду.

Статья 2. ГIалгIай Республике берий бокъонех вола Уполномоченни

1. ГIалгIай Республике берий бокъонех волча Уполномоченне дарж оттаду (дIахо – берий бокъонех вола Уполномоченни) «Российски Федераце берий бокъонех болча уполномоченнейх долча», 2018 шера оагIой бетта 27 дийнахьарча №501-ФЗ йолча Федеральни законаца нийса (дIахо – Федеральни закон) ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала органаша, ГIалгIай Республика моттигерча шедоалдара органаша, дешара а лорий а организацеша, берашта а бераш долча дезалашта а социальни услугаш еча организацеша къахьегача хана, совнагIа тешам балара, берий бокъонаши законни лоIамаши лорадергдолаш.

2. Бера бокъонех волча Уполномоченне дарж, ГIалгIай Республика паччахьалкхен дарж да.

3. Бера бокъонех волча Уполномоченне, ший къахьегаме кулгалду, Российски Федераце Конституцеца, Российски Федераце юкъара бакъъяьча принципашца а, боарамашца а, федеральни конституционни законашца, федеральни законашца а Российски Федераце кхыйолча боарама бокъо акташца, ГIалгIай Республике Конституцеца, ГIалгIай Республика законашца а боарама бокъон акташца а нийса.

4. Бера бокъонех волча Уполномоченни, ший къахьегама полномочеш кхоачашъеча хана кортамукъа ва, ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала органашкара а моттигерча шедоалдара органашкара а.

5. Бера бокъонех волча Уполномоченне, ший къахьегамца совнагIа новкъостал ду, болх беш йола берий бокъонаши лоIамаши кхоачашдара, дIа а яхац е хувца а хувцац ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала органий, моттигерча шедоалдара органий а даржашкарча наьха а компетенци, берий бокъонаши лоIамаши лораечеи толхаяь хинна берий бокъонаш меттаоттаечеи.

Статья 3. Берий бокъонех волча Уполномоченне декхараш

1. Берий бокъонех волча Уполномоченне керттера декхараш да:

1) берий бокъонаши лоIамаши паччахьалкхен боараме лорадара кхоачо яр;

2) берий бокъонаши лоIамаши толхадараш ца хилийтараи хила тарлураш совцадараи, ший полномочей боараме хьем боацаш къахьегар;

3) берий бокъонаши лоIамаши толхадараш хилча, меттаоттадара тIахьожам лоаттабар;

4) берий бокъонаши лоIамаши лорадареи меттаоттадареи куцаш тоадара га-лоадам бар;

5) ГIалгIай Республика доазон тIа берий бокъонаши лоIамаши лорадара, мониторинг а анализ а лелаяр;

6) берий бокъонаши лоIамаши лорадара хьакъехьа дола федеральни законодательство, ГIалгIай Республика законодательство а муниципальни боарама бокъон акташ а тоаяра къахьегар;

7) даьй доал доацаш диса бераш хургдоацаши кхензабараша бокъонаш толхаяр хургдоацаши къахьегача дакъа лацар;

8) берий бокъонаши лоIамаши лорадара хьакъехьа региональни а дуненхалкъашта юкъера а къахьегара га-лоадам бар;

9) берий бокъонаши лоIамаши лорадара хьакъехьа йола бокъонаш кхоачашъяра дешаш бахархошта довзийтар.

2. Берий бокъонех волча Уполномоченне къахьегамца керттерча декхарашца да, бойлахьа диссача берий, даьй-ноаной доал доацаш диссача берий, вахара халон хьалаш долча, социально кхерамерча хьале долча берий бокъонаши лоIамаши лорадар.

Статья 4. Бера бокъонех волча Уполномоченне къахьегама принципаш

1. Бера бокъонех волча Уполномоченне къахьегам ба законноста, нийсхон, бехктокхама, къахетама, гуччахьа хилара, бакъдолаши тIакхоаче долаши хилар.

2. Бера бокъонех волча Уполномоченне къахьег, ГIалгIай Республикерча сага бокъонех волча Уполномоченнеца, Российски Федераце сага бокъонех волча Уполномоченнеца, Российски Федераце Президент волчара бера бокъонех волча Уполномоченнеца, Российски Федераце субъекташкарча уполномоченнешца, Российски Федераце паччахьалкхен Iаьдала а ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала а органашца, ГIалгIай Республика моттигерча шедоалдара органашца, организацешца, шоай вIашагIтохара-бокъон кепий а доалахьа хилара кепий а башхало йоацаш, цар даржашкарча нахаца, юкъарлен объединенешца цхьана.

3. Бера бокъонех волча Уполномоченне бокъо яц, берий бокъонаши лоIамаши лорадеча хана, шийна гучадаьнна заявитела а кхыболча наьха а частни вахарах дола дешаш нахаладаха.

Статья 5. Бера бокъонех волча Уполномоченне дарже къахьегача хана оттадаь доазув тохараш, бехкамаши декхараши

1. Уполномоченне хила йиш яц кхыча паччахьалкхен гражданство (подданство) е Российски Федераце гражданина кхыча паччахьалкхен доазон тIа массаза а ваха бокъо луш дола кхыдола документаш.

2. Берий бокъонех волча Уполномоченне бокъо яц:

1) цхьан ханачухь Российски Федераце Федеральни Гуллама Паччахьалкхен Дума депутат, Российски Федераце Федеральни Гуллама Федераце Совета сенатор, е Российски Федераце субъекта паччахьалкхен Iаьдала законодательни (представительни) органа депутат хила;

2) предпринимательски къахьегам лелабе, ше юхьдухьал е тешамбеннача наьха кара гIолла боахама субъекташта урхал деча къахьега, цар вIашагIтохара – бокъон башхало а йоацаш;

3) маьхах кхычахьа къахьега, хьехархо волаш, Iилман е кхыбола кхоллама къахьегаме хилар ца лаьрхIача.

4) политически парте е политически декхараш кхоачашде лоIам болча, кхыйолча юкъарлен доакъашхо хила.

3. Бера бокъонех волча Уполномоченне хьакъехьа дIа-хьа дарж бехкамаш, иштта кхыдола декхараш, Федеральни законо а ГIалгIай Республика законаша а оттадаь, кхыдола дIадехараш лораде.

4. Берий бокъонех волча Уполномоченне ше дарже дIаэттача дийнахьа денз 14 денал тIехьа а ца доаккхаш декхарийла ва, ший статусаца ца мега къахьегам соцабе, иштта политически парте доакъошхо ше хилар а соцаде ший полномочеш кхоачашъеча хан-юкъа.

5. Бера бокъонех волча Уполномоченне, укх статьяй 4 даькъаца нийса белгалъяьча хан-юкъа, оттадаь дIадехараш кхоачаш ца дича, цун полномочеш совцаю, цул тIехьагIа ГIалгIай Республика Мехкдас, бера бокъонех вола керда Уполномоченни хьожаву, укх Законо оттаяьча аргIанца нийса.

6. Бера бокъонех вола Уполномоченни декхарийла ва оттаме бахьанаш хилча, ший полномочеш кхоачашъеча хьалашка ший лоIам гучабаларах, ГIалгIай Республика Мехкдаьга хоам бе, бахьан из долаш лоIамий къовсам хилча е хила тарлуш хилча, иштта из къовсам соцабе е дIаберзабе, «Коррупцена духьале ярах долча», 2008 шера оагIой бетта 25 дийнахьарча, №273-ФЗ йолча Федеральни законо дIадехаршца нийса.

7. Бера бокъонех вола Уполномоченни декхарийла ва, Федеральни законо, кхыдолча федеральни законаша а ГIалгIай Республика законаша оттадаь кхыдола дIадехараш, доазув тохараши беккамаши кхоачашде.

Корта 2. Бера бокъонех вола Уполномоченни дарже хьожавара а даржера мукъавалийтара а аргIа

Статья 6. Бера бокъонех вола Уполномоченни дарже отта ловш волча кандидатагара дIадехараш

Бера бокъонех вола Уполномоченни гIулакха тIа дIатIавохийт, Российски Федераце гражданин вола, ткъаьи итт шерал кIезигах ха яланза вола, ГIалгIай Республика доазон тIа вахаш, лакхера дешар дийша вола, кхыча паччахьалкхен гражданство (подданство) е Российски Федераце гражданина кхыча паччахьалкхен доазон тIа массаза а ваха бокъо луш дола, кхыдола документаш доацаш вола, берий бокъонаши лоIамаши лорадара даькъе къахьегаш хинна поалхам йола, из геттара бакъахьара саг хилара тешал тIехьа дола саг.

Статья 7. Бера бокъонех вола Уполномоченни дарже дIатIавахийтар

1. Бера бокъонех вола Уполномоченни дарже дIатIавохийт, ГIалгIай Республика Мехкдас, Российски Федераце Президент волчара, бера бокъонех волча Уполномоченнеца дагаваьле барт а бий.

2. Бера бокъонех вола Уполномоченни дарже дIатIавохийтачун кандидатура, Российски Федераце Президент волчара, бера бокъонех волча Уполномоченнеца барта яхьара духьа, Российски Федераце Президент волчара, бера бокъонех волча Уполномоченнега дIадохьийт, Iобелгалдаь документаш:

1) кандидата личность Российски Федераце гражданин хилар оттадеча документа копи;

2) анкета, шийца кандидатах дола биографически сведенеш тIадола, ГIалгIай Республика паччахьалкхен граждански служба даржашка оттарий кандидаташта белгалъяьча кепе а долаш;

3) автобиографи ший вахара хьалаш хиларах (ца хиларах) дола сведенеш довзийташ:

кхыча паччахьалкхен гражданство (подданство), кхыча паччахьалкхен доазон тIа вахаш Iе бокъо лу документ е массаза а ваха бокъо хилара тешал ду документ;

политически парте е кхыйолча политически декхараш увттадеча, кхыйолча юкъарлен объединене доакъашхо хила:

Российски Федераце Федеральни Гуллама Паччахьалкхен Дума депутата, Российски Федераце сенатора е Российски Федераце субьекта законодательни (представительни) органа депутата статус;

Российски Федераце паччахьалкхен дарже, ГIалгIай Республика паччахьалкхен дарже, муниципальни дарже, паччахьалкхен а муниципальни а дарже, паччахьалкхен муниципальни служба дарже, кхыболча, мах луча къахьегаме хилар бакъдар, хьехархо волаш, Iилман е кхыбола кхоллама къахьегам ца лаьрхIача;

хьехархой, Iилман а кхыболча кхоллама балхашка а хиларах дола бакъдараш;

4) кандидата лакхера дешар дийша хиларах долча документа копи, кандидата ший лоIам бале – совнагIа профессиональни дешар Iомадарах, квалификаци лакхъярах, классни чин даларах, квалификационни разряд яларах, Iилман степень яларах, Iилман цIи яларах, паччахьалкхен совгIаташ а сийлен цIераш яларах тешал деча, нотариально тешал даьча документий копеш;

5) къахьегама книжка а (е) къахьегамах дола сведенеш нотариально е амал дара (болх бара) моттигерча кадрови служба тешал даь копи, Российски Федераце законодательствос оттаяьча аргIанца нийса кепе дерзадаь;

6) ГIалгIай Республика паччахьалкхен дарже оттара духьале ю лазараш ца хилара тешал ду справка;

7) суд яь хилара (ца хилара) а (е) уголовни тIакхер е уголовни тIакхер соцадарах йола справка;

8) берий бокъонаши законни лоIамаши лорадеча кандидата карахдаьннарех дола сведенеш.

3. Бера бокъонех вола Уполномоченни дарже оттаварах бола соцам кепе боалабу, ГIалгIай Республика Мехкдаь амарца.

Бера бокъонех вола Уполномоченни дарже оттаварах болча соцама, ГIалгIай Республика Мехкдаь амара копи дIадохьийт, Российски Федераце Президент волчара, бера бокъонех волча Уполномоченнега.

4. Бера бокъонех волча Уполномоченнена удостоверени дIалу, укх Закона 9 статьяйца нийса, цун статус а полномочей хан-юкъ а белгалъеш.

Статья 8. Бера бокъонех волча Уполномоченне полномочей хан-юкъ

1. Бера бокъонех вола Уполномоченни дарже дIатIавохийт, пхе шера йолча хан-юкъа.

2. Бера бокъонех вола Уполномоченне полномочей хан-юкъ соцаю керда хьожаваь Уполномоченни болх бе волавеннача дийнахьа денз, укх Закона 10-ча статьяй 1 даькъага хьежжа, даржера ханал хьалха мукъавоала моттигаш ца лаьрхIача.

3. Цхьа саг бера бокъонех вола Уполномоченне дарже хьожаве йиш яц, вIаштта шин хан-юкъа мара.

Статья 9. Бера бокъонех волча Уполномоченне удостоверени

1. Бера бокъонех волча Уполномоченне удостоверени да, из керттера документ да, бера бокъонех волча Уполномоченне полномочеш бакъъеш а ший полномочеш кхоачашъеча хана пайда эцаш цо леладеш а.

2. Бера бокъонех волча Уполномоченне удостоверенех йола положени, цун белгалон кеп, куц довзийта йоазув дIачIоагIду ГIалгIай Республика Мехкдас.

Статья 10. Бера бокъонех волча Уполномоченне полномочеш йиллача ханал хьалха совцаяр

1. Йиллача ханал хьалха бера бокъонех волча Уполномоченне полномочеш совцаю, ер моттигаш нийсъелча:

1) из кхелхача;

2) ший полномочеш тIера дIаяхар дехаш, цо ше йоазонца оттаяь заявлени хьачуелча;

3) из могаш воацаш лорий чаккхенах е кхыча бахьанех йIаьххача хана (вIаштта биъ беттал кIезигагIа йоацача юкъа) ший декхараш кхоачашде могаргдоацаш виссача;

4) судо из кхетаме вац аьнна е цхьа дакъа кхетаме вац аьнна, мичахьа ва ца ховш е кхелхав аьнна бакъдаь дале;

5) цун хьакъехьа, судо бехк бара приговор законах чIоагIденна дIаэттача;

6) ГIалгIай Республика доазонал арахьа массаза вахача моттиге из дIавахача;

7) цунгара Российске Федераце гражданство дIаяьлча е кхыча паччахьалкхен гражданство (подданство) е Российски Федераце гражданина кхыча паччахьалкхен доазон тIа ваха бокъо лу е массаза а ваха бокъо лу кхыдола документаш цун хилча;

8) «Коррупцена духьале ярах» долча, 2008 шера оагIой бетта 25 дийнахьарча, №273-ФЗ йолча Федеральни закона 131 статьяс белгал ма дарра, тешам байна моттигаш хилча;

9) ший даржа декхараш цо цкъа гIожа толхадича:

а) прогул йича (балха моттиге оттаме бахьан а доацаш, балха дийнахьа диъ сахьатал совнагIа ца хилча);

б) балха тIа алкогольни, наркотически е кхыча тайпара токсически веха хилча;

в) бера бокъонех волча Уполномоченнена ший даржа декхараш кхоачашдеча хана шийна хьахайна, паччахьалкхен а е кхыйола федеральни законо лораеш йола къайле а служебни хоам а дIа-хьа боаржабича;

г) ше амал дечара наьха рузкъа лочкъадича (цу даькъе кIеззига дар а), доадича, даррех хIалакдича е толхадича, из цо хьадар законни низаца чIоагIденнача суда приговораца е административни бокъонаш толхаярах дола гIулакхаш дашха бокъо йолча органа соцамах бакъдаь хилча;

д) бера бокъонех волча Уполномоченне профессиональни къахьегам лорабарах (къахьегам лорабарах) дIадехараш кхоачаш ца дича, нагахьа санна бахьан из толхадар долаш, доккха хатар (службе цатоам, авари, чоалхане хьал хилча) е цох хоаддаме хатар хилара чаккхен кхерам хиннабале;

10) цо федеральни законаша, ГIалгIай Республика законаша, иштта укх Закона 5 статьяс оттадаь дIадехараш, доазув тохараши бехкамаши лора ца дича.

2. Йиллача ханал хьалха бера бокъонех волча Уполномоченне полномочеш совцаярах соцам тIаэц, ГIалгIай Республика Мехкдас, Российски Федераце Президент волчара, бера бокъонех волча Уполномоченнеца из дош барта а дихье, укх статьяй 1 даькъа 1, 4 – 7 пункташа белгалъяь моттигаш ца лаьрхIача.

3. Бера бокъонех волча Уполномоченне полномочеш ханал хьалха совцаяр дIачIоагIду ший амарца, ГIалгIай Республика Мехкдас.

4. Нагахьа санна бера бокъонех волча Уполномоченне полномочеш ханал хьалха совцайича, керда хьожаваь бера бокъонех вола Уполномоченни дIаоттаве веза, ханал хьалха из дIаваккхарах соцам тIаийцача дийнахьа денз кхаь беттал тIехьа а ца доаккхаш.

Корта 3. Бера бокъонех волча Уполномоченне къахьегам

Статья 11. Бера бокъонех волча Уполномоченне декхараш

1. Бера бокъонех волча Уполномоченне къахьег, Федеральни законаца, укх Законаца нийса, цун бокъо яц паччахьалкхен Iаьдала федеральни органий доазон органий, ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала, моттигерча шедоалдара органий а цар даржашкарча наьха а компетенце дIаденнача дешаех соцамаш тIаэца.

2. Бера бокъонех волча Уполномоченне шийна тIадехка декхараш кхоачашдара декхарийла ва:

1) ший полномочей боараме, берий бокъонаши законни лоIамаши толхадар ца хилийтара а из хургдоацаш духьале яра а къахьега;

2) массе а тайпарча бувзама боарамашца шийга хьакхаьча, ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала, моттигерча шедоалдара органий а цар даржашкарча наха а паччахьалкхени гражданскии служащеша, ГIалгIай Республикерча организацеша, цар вIашагIтохара-боарама кепий башхало а йоацаш, цар берий бокъонаши законни лоIамаши лорадара хьакъехьа тIаийцача соцамех а (е) дерех а (кхоачаш ца деш дитарех) дехараш, лодкъамаш тахка, бокъонаши моаршонаши толхаярах кхоачашде дезараш кхоачашде;

3) бераштеи цар законни викалаштеи юкъе, иштта бераштеи цар законни викалаштеи, ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала, моттигерча шедоалдара органий а, цар даржашкарча наха а, организацешта а юкъе хинна къовсамаш дIадахара къахьега;

4) паччахьалкхен Iаьдала федеральни органий доазон органашкара, ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала, моттигерча шедоалдара органашкара, даржашкарча нахагара, организацей кулгалхошкара хьадех, ца хилча даргдоаца сведенеш, документаши материалаши;

5) мах боацаш юридически новкъостал де, мах боацаш юридически новкъостал дарах долча, Российски Федераце законодательствоца а ГIалгIай Республика законодательствоца а нийса;

6) Российски Федераце законодательствоца а ГIалгIай Республика законодательствоца а нийса гражданашта, берий бокъонаши законни лоIамаши лорадара кепаши куцаши довзийта;

7) ше цхьанне е уполномоченни органашцеи даржашкарча нахацеи цхьана, берий бокъонаши законни лоIамаши толхадарах болча хоамах тохкам дIабахьа;

8) нагахьа санна бера вахараи могашалаи кхерам этта моттиг хилча, хьем боацаш бокъолораяра органашка, доал дареи Iунал дареи органашка хоам дIабе;

9) «Российски Федераце юкъарлен тIахьожам бара кIийленех долча», 2014 шера кIимарса бетта 21 дийнахьарча №212-ФЗ Федеральни закона 20 статьяс оттаяьча аргIанца нийса, юкъарлен тIахьожам дIабахьара инициатива ялар;

10) заявитела баьча хоамах долча бакъдарех, бокъолораяра органашка а кхыча органашка а тохкам барах деха;

11) законодательни инициатива бокъон субъекташка, берий бокъонаши законни лоIамаши кхоачашдара а лорадара а бола аьттув тоабарах хетараш ала, иштта болх беш долча законодательствана мониторинг яр, ца хилча даргдоацача моттигашка берий бокъонаши лоIамаши лорадара хьакъехьарча, ГIалгIай Республика боарама бокъон актий проекташ оттаяр;

12) ГIалгIай Республика Халкъа Гуллама, ГIалгIай Республика Правительства а ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала кхыйолча кхоачашдара органий а кхетаченашка, ГIалгIай Республика Мехкдас, ГIалгIай Республика Правительствос, иштта ГIалгIай Республика моттигерча шедоаладара органаша вIашагIъехкача координационнии дагабовлареи кхетаченашка дакъа лаца, нагахьа санна цар берий бокъонаши лоIамаши лорадара хьакъехьара дешаш дувцаш моттигаш хилча;

13) ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала органашкара, моттигерча шедоаладара органашкара а берий бокъонаши лоIамаши лорадарах бола хоам а иштта гражданашта, юкъарлен кхыйолча организацешта хетараш, дуккханешка хоам бара средствашкара дувцача дешах дараш гулдар, тахкари цар мах хоадабари кхоачашдар;

14) берий бокъонаши лоIамаши лорадара даькъе берий а, цар законни викалий а, хьакъехьа хоамашца кхоачо елга, цу даькъе дуккханешка хоам бара средствашка гIолла дIакхачийтара а га-лоадам бар;

15) исковой заявленешца судага ладкъар;

16) ГIалгIай Республика доазон тIа берий бокъонаши лоIамаши лорадара, кхоачашдара мах хоадабара мониторинг лелаяр;

17) ГIалгIай Республика доазон тIа берий бокъонаши лоIамаши лорадара йолча паччахьалкхен система овсаре къахьегар Iалашдара га-лоадам бар;

18) берий бокъонаши лоIамаши лорадара бола хоам, цу даькъе ший къахьегамах бар а болаш, бера бокъонех волча Уполномоченне официальни сайте чуоттабари кердабахари Iалашдар.

3. Берий бокъонаши лоIамаши толхадар гучадаьнна моттигаш хилча, цу хьакъехьа йола чаккхе дIайохьийт, ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала органага, моттигерча шедоалдара органага, даржерча сагага е организаце кулгалхочунга, цу тIа толхаяь бокъонаш, моаршонаш, законни лоIамаш толхадар дIадаккхара де дезараш белгал а доахаш, цу тайпара толхадараш тIайоагIача ханачухь хург а доацаш.

4. Нагахьа санна берий бокъонаши лоIамаши толхадарах царна хала хатараш хиннадале, бера бокъонех волча Уполномоченне, лакхе латтача органага, организацега (лакхе латтача даржерча сагага, кулгалхочунга) чаккхе дIайохьийт, иштта чаккхен копи дIадохьийт, бIаргаIунал деча прокурорага а.

5. Бера бокъонех волча Уполномоченне, хIара кварталах, отчетни хан-юкъа тIехьа боагIача бетта 15-гIа ди отталехьа, ГIалгIай Республика Мехкдаьга дIабохьийт ший къахьегамах бола хоам.

Статья 12. Бера бокъонех волча Уполномоченне къахьегама бола тешам

1. Бера бокъонех волча Уполномоченнена шийна хьалхашка латта декхараш кхоачашдеча, бокъо йолаш ва:

1) кхенза бараши берах бола кхалнахи чубоахкача, таIазар кхоачашдара учрежденешка, изоляторашка чуваха;

2) тохкам дIабахьа эксперташи къаьстта говзал эша говзанчаши, иштта юкъарлен боарама экспертни тоаба е берашца болх беш бола берий бокъонех бола Iилманхои говзанчаши юкъебола совет вIашагIъйолла;

3) ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала органашца, моттигерча шедоалдара органашца, цар даржашкарча нахаца, бера бокъоноши законни лоIамаши лорадара дешаех йолча организацешца цхьана къахьега;

4) ший полномочей боараме, кхензабараш доал доацаш ца хилийтара а царга бокъонаш толха ца яйтара профилактика еча дакъа лаца, Российски Федераце законодательствоца а ГIалгIай Республика законодательствоца а нийса оттаяьча аргIанца нийса;

5) ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала органашкара, моттигерча шедоалдара органашкара, организацешкара ший полномочеш кхоачашъяра ца хилча яргъйоаца материалаш, документаш, иштта кхыбола хоам хьабеха.

2. ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала органий, моттигерча шедоалдара органий, организацей даржашкара нах декхарийла ба, бера бокъонех волча Уполномоченнена шийна, ший полномочеш кхоачашъяра ца хилча яргъйоаца материалаш, документаш, иштта кхыбола хоам, из дIабийхача денз 15 денал тIехьа а ца доаккхаш дIабала, нагахьа санна дIабехарца кхыйола хан-юкъ белгалъяь ца хилча.

3. Бера бокъонех волча Уполномоченне, тохкам барца динза даргдоацараш белгалдаь чаккхе дIаийца 30 ди доалача ханачухь, ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала органаш, моттигерча шедоалдара органаш, даржашкара нах декхарийла ба, йоазон кепе бера бокъонех волча Уполномоченнега цу даькъе кхоачашдаьрех бола хоам дIабала.

Нагахьа санна бера бокъонех волча Уполномоченне кхоачашде аьнна белгалдаьраш кхоачаш ца дича, уж кхоачаш ца дара бахьанаш белгалде деза.

4. Бера бокъонех волча Уполномоченне ший къахьегама хьакъехьа пайда эц, паччахьалкхен Iаьдала федеральни доазон органий, ГIалгIай Республика паччахьалкхен Iаьдала органий, ГIалгIай Республика моттигерча шедоаладара органий, дешареи лории организацей, ГIалгIай Республика доазон тIа бераштеи бераш долча дезалаштеи социальнии кхыйолеи услугаш еча организацей кулгалхоша е цар декхараш ханна кхоачашдеча наха, духьале йоацаш тIаэцара бокъонех.

Статья 13. Бера бокъонех волча Уполномоченне шийга дехараш (лодкъамаш) дича, уж тахкара аргIа

1. Бера бокъонех волча Уполномоченне тохк, берий бокъонаши законни лоIамаши лорадарах дола шийга хьаденна дехараш, «Российски Федераце гражданий дехараш тахкарах долча», 2006 шера маьтсела бетта 2 дийнахьарча, №59-ФЗ йолча Федеральни законаца а укх Законаца а нийса.

2. Российски Федераце бера бокъонех волча Уполномоченнега лодкъам балар кIийле хинна оттац, из тайпа лодкъам бера бокъонех волча Уполномоченне тохкам бергболаш дIа ца эцара.

3. Бера бокъонех волча Уполномоченнега дIабеннача лодкъамаца хила деза, заявитела тайпан цIи, цIи, даь цIи, вахача моттига адрес, дувцача деша дух довзийтар, заявитела хетачох бера бокъонаши законни лоIамаши толхадаь е толхадеш дола соцамаш е дераш (кхоачаш ца деш дитараш), иштта цун лодкъамах (нагахьа санна хилча) хьалхагIа тIаийцача соцамий копеш.

4. Нагахьа санна дехар тохкам бе дIаийцача, иштта, из тахкар ший компетенце долча, кхыча органа е даржерча сага адресах дIахьожадича, тохкам ца беш духьале йича, бера бокъонех вола Уполномоченни декхарийла ва заявитела, берий бокъонаш, моаршонаши законни лоIамаши бокъон лорадара (меттаоттаяра) кхыдола аьттонаш, кепаши куцаши дIадовзийта.

5. Дехараш тIа хIара белгалдаьрех заявитела, бера бокъонех волча Уполномоченне, массе а долча хьадоаладаьча бахьанех хоаддаме дIадовзийт, боарама бокъон акташка белгалдаьрий терко а еш.

6. Нагахьа санна заявитело лодкъадеш дола, органий, кхыболча даржашкарча наьха а соцамаш, дераш (кхоачаш ца деш дитараш), хьалхагIа судебни бораме лодкъадаь а цу бакъдолчун хьакъехьа тIаийца законни низаца чIоагIбенна соцам а хилча, хIаьта бера бокъонех волча Уполномоченне цу хьакъехьа берий бокъонаши лоIамаши лора ца дар теркалдича, бера бокъонех волча Уполномоченне прокуратурага е из соцам, ца хулача даьлча лодкъабе бокъо йолча даржерча сагага дехар ду. Нагахьа санна ца хулача даьлча, Российски Федераце Президент волчара бера бокъонех волча Уполномоченнега дехар ду, законни низаца чIоагIбеннача соцама тохкам бара, суде е лакхе латтача прокуратурага лодкъабара инициатор хила аьнна.

Статья 14. Бера бокъонех волча Уполномоченне докладаш

1. Календарни шу чакхдаьнначул тIехьагIа, кхаь беттал тIехьа а ца доаккхаш, бера бокъонех волча Уполномоченне, бера бокъонаш, моаршонаши законни лоIамаши, ГIалгIай Республика доазон тIа лорадарахи ший къахьегамахи, цу даькъе цар бокъон хьалаш эргадахарах йола, хIара шерара доклад дIайохьийт (дIахо – хIара шерара доклад), ГIалгIай Республика Мехкдаьга, ГIалгIай Республика Халкъа Гулламага, Российски Федераце Президент волчара, бера бокъонех волча Уполномоченнега.

2. Бера бокъонех волча Уполномоченне хIара шерарча докладага ладувгI, ГIалгIай Республика Халкъа Гулламо.

Бера бокъонех волча Уполномоченне хIара шерара доклад официально кепатоханза йита йиш яц, официальни кепайоазон тIа а бера бокъонех волча Уполномоченне официальни сайта тIа а.

3. ГIалгIай Республика доазон тIа берий бокъонаши законни лоIамаши лорадара къаьсттача дешаех, бера бокъонех волча Уполномоченне ГIалгIай Республика Халкъа Гулламага лаьрххIа йола докладаш яр могаду.

ЛаьрххIа йола докладаш, ГIалгIай Республика Халкъа Гуллама официальни сайта чу чуоттаяр могаду.

Статья 15. Бера бокъонех волча Уполномоченне къахьегама финансировани яр

1. Бера бокъонех волча Уполномоченнеи цун аппаратеи къахьегама кхоачо ю, ГIалгIай Республика бюджетерча бюджетни ассигнованейх.

2. Бера бокъонех волча Уполномоченне дIахьош болча къахьегама финансировани яр тIадерзадаь да, цо ший полномочеш биззача боарамеи кортамукъеи йиллача ханачухь кхоачашъергйолаш.

Статья 16. Бера бокъонех волча Уполномоченне юкъарлен гIончий

1. Бера бокъонех волча Уполномоченне бокъо я юкъарлен гIончий хила, юкъарлен доладарца къахьегаш хургболаш, бера бокъонех волча Уполномоченне балха тIа га-лоадам бе а цун амалташ кхоачашде а.

2. Бера бокъонех волча Уполномоченне юкъарлен доладарца къахьегаш болча юкъарлен гIончех йола положени дIачIоагIъю, бера бокъонех волча Уполномоченне.

3. Бера бокъонех волча Уполномоченне юкъарлен доладарца къахьегача гIончий бокъо я:

1) Бера бокъонех волча Уполномоченне амалтах, ГIалгIай Республика паччахьалкхен органашкара, ГIалгIай Республика моттигерча шедоаладара органашкара, ГIалгIай Республика доазон тIарча организацешкара, бера бокъонех волча Уполномоченнена ший балха тIа ца хилча даргдоаца хоами документаши (материалаш) хьаэца;

2) Бера бокъонех волча Уполномоченне дIахьоча мероприятешка дакъа лаца.

Корта 4. Чаккхен положенеш

Статья 17. Бера бокъонех вола Уполномоченни Iеш вола моттиг

Бера бокъонех вола Уполномоченни массаза а Iеш вола моттиг я ГIалгIай Республика город Магас.

Статья 18. Ер Закон низаца чIоагIдалар

Ер Закон низаца чIоагIденна болх бе долалу, ер официально кепатехача дийнахьа денз.

ГIалгIай Республика

Мехкда                                                          Келаматнаькъан М.М.

2024 шера кIимарса бетта «12» ди

№ 35-РЗ