Бакъдар, доацар къоастаде деза
Кертаца уйла яь, дегаца кхетаде дезача хӀамаех
ЗӀамига волча хана денз хезад сона, динца дувзаденнад, яхаш, дувцаш дола хӀамаш. Царех цхьадараш леладе мегаш да оалар, вожаш хьарамдараш санна белгалдора. Масала, каст-каста хозар маӀача сага корта, бусалба вале, дӀабаьша хила беза яха хӀама, мосаш йӀаьхъялийтар хьарама да оалар. Цкъа тхоай цӀагӀа нийсвеннача маьждига имамага хаьттар оаха, миштад цох дола бакъдар. Цо аьлар, хьалтӀабоалаш бола корта сага сибат хозде аьнна кхелла ба, кхыметтел пайхамараш а хиннаб геттара йӀаьха мосаш лелаеш. Вешта аьлча, дино во лаьрхӀадац ший куц-сибат хоздар духьа мосаш ӀойӀаьхъялийтар, кӀудж лелабар, чёлка тассар, кӀажарг йитар. МаӀача сага, ше ийрчаваргвола хӀама ше а леладергдац аьнна хет. Корта-м шийна атталла баша а тарлу. Мухьмад-Пайхамара, ше шахьар яккха водаш, дӀабаьша хиннаб ший корта, хетаргахьа, тӀема юкъе аттагӀа лелар духьа.
Из къамаьл аз хӀана хьоахадаьд аьнна хетаргда цхьаболча наха. Цун а ший бахьан да. Укх деношка Наьсарерча (каналал дехьарча) поликлинике нийсвелар со. Цигара Наьсаре ӀочувоагӀаш вола зӀамига саг хьачухайра сонеи водителаи юкъе. Ше Ӏоволавелча, эрсий илли хьаоттадир шофёра.
- ДӀадаккхал из, - аьлар зӀамигача сага.
- ХӀана ях Ӏа? – хаьттар водитела.
- Мегаш дац цунга ладувгӀа, - аьлар зӀамигача сага.
Водитель эгӀазвигар цо, со цецваьккхар. ХӀана мегаш дац эрсий иллега ладувгӀа? БӀаьш хоза, дега тоам беш, хозача уйлашца кхелла иллеш ма дий эрсий къаман. Уж доах бусалба ди лелабеча къамех болча иллиалархоша, царех ба гӀорбаьнна казахий, узбекий, гӀуозлой, нохчий, кхыча къамех хьабаьннараш. Укхаза дагадох сона, бера хана каст-каста гуш хинна хӀама. Са даь-да вар 1890 шера ваь. Ше коа-карта кулг тохаш воаллаш, цӀагӀа чу а вайя, тха цӀагӀара шийна хоза хета пластинка ӀотӀаоттаяйтар цо. Цунга ла а дийгӀе, чӀоагӀа сапаргӀата а даьле, дӀахо ший болх бе водар. МалагӀа хьарамле я цунца? Со кхеташ вац. Дика хӀама, сага пайдане дола, цун вахар аттача доаккхаш дола хӀама мишта хул хьарама?
- Ер илли аз дӀадоаккхаргдац, - аьлар водитела, зӀамигача сага уйла кхетаяь.
- Ӏовалийтал со хӀаьта, - аьлар иллеце яхь лаьцача пассажира.
- Ӏовала, - аьнна, из Ӏо а валийта, дӀаходахар тхо.
Нагахьа санна могаш воацаш, цунга ладувгӀа маьл боацаш, цо из аьннадаларе, машин лехкаш вагӀачо цо яхар дергдар, аьнна, хет сона. Цо из йоахар кераста наьха мотт ца безаш, цу меттала доахача иллега ладувгӀа ца ловш. ТӀаккха-м ингалсий, французий, немций метташ ца Ӏомадеш, хӀара тика тӀа цу метташкара хьаийцача дешашца йоазош ца деш Ӏе дезаргда вай. Сона хеташ, эрсий иллеш, мотт гоамбалийта арабаьнна лелаш нах ба цу тайпара уйла яраш. ГӀуозлой кица дар мотташ ва со из, цо йоахар: «Ше хий мелача гӀув чу, тугаш детташ хилац». Вай дерригаш россиянаш да, гобаьккха карт яь, дерригача къамашцара хийрадаьнна Ӏоховша йиш яц вайга. Нагахьа санна иштта ваха безам болаш саг хуле, из воахалургвоацилга цӀена бакъда. Воаш дувцача, леладеча хӀаман уйла еш хила деза вай, нийса долий-те аз яхар, аьнна; тӀаккха метта тӀа модз алла тарлу, дохьаж а ца уллаш.
