Карарча хана, «Тӏехьале» яхача тӏоговзанчий-меттаоттаярхой Ишкола тоабаца, иштта Е. Крупнова Археологически центраца цхьана, цо ший низ тӀабахийтар Гирети яха исторически гӀалай моттиг тоаяра.

Султиганаькъан, Тиймарзанаькъан тайпай викалаша новкъостал деш, тохкамаш дара а меттаоттаяра а болх дӀахьош ба цига, цун куц хӀанз кердадаьлар .

Рамзана яхачох, цу гӀулакха оарцагӀа мел ваьннача сага дег чура кхетадеш хиларах, из мел лоархӀаме болх ба, халонаш башха хоалуш а яц.

Говзанчаша дика кхетаду бӏаьшерен истори гӀалгӀаша кӀоаргга лоархӀаш хилар, уж кийча ба моллагӀа йола халонаш юхатоха, уж гӀалаш йохаергйоацаш воча наха.

«Тохкама болх дӀахьош, тоабанна хоаделар цу даькъ тӀа тамашийна тайпан нах дӀабехка боахка кашамаш хилар, бусалба дин тӀаэцалехь хьалхарча ханашкара вай деношка кхаччалца, уж шоаш ма дарра да, башха хувца ца луш. Цецвоаккхаш да уж тахан цу хьале хилар. Маьлхара кашамаш, лаьттан тӀера а кӀалхара а дараш кулг тоханза да, из вайна бола керда тӀахьехам ба», - йоах археолога Мадуров Дмитре.

Гучаяьнна гӏишлош дӏаязъяро, цхьан оагӀорахьа уж лорайир. Бакъда уж тоаеш боахкараш сатувсаш ба наьха сакхетам хиларга, уж хьа а даьста, шоашкара цу чура хьал довза, тахка ца оттарга.

Гирете яхача гӀалай комплексо тешал ду гӀалгӀай къамо даьй чӀоагӀа сий деш, уж лоархӀаш хилара. Тахан а мехка культуран мах бараш совдаха хьожаш ба къаман нах.