Дагалоаттама мемориале баха дIадоладир цар республика йовзар. Хьаьшашта довзаргда къаман исторе доккха дакъа дIалаьцараш. Конференци вIашагIеллараша лаьрхIад хьаьший ЖIайрахье бига. ГIалай вахар, тамашийна йола лоаме, лоаман нах бовзаро дуккха уйлаш сомайоахаргья цар дегашка.

Конференце дакъа лоацаш хилар республика премьер-министр вола Сластенин Владимир. Ший къамаьле цо теркалдир, иштта йолча кхетаче республика пайда белга, хьаьшашта довзаргда гIалгIай къаман наьха доккха, дIаьхий дола истори. «Тахан форумо тIагулбаьб кавказера Iилманхой, историкаш, архивисташ, этнографаш, метташ тохкараш, фольклористаш, литератораш. Уж ба вай мехкара вахар санна, кхыдолча мехкашкара вахара оагIонаш вайна довзийтараш,  — дийшар премьер-министра Мехкдаьгара Келматнаькъан Махьмуд-Iаьлагара моаршал хоатташ каьхат.

— Иштта хоза гулбеннача конференце доакъашхоша шоай болх лакхача боараме чакхбоаккхаргхиларах дог тийша ва со. Шоана хьалхашка латт теоретически, практически лакха лерхIам бола хаттараш. Уж дерригаш доашхаш оаша дIахьоча балхо ерригача Россе Iилман гIулакх тоадергда. Вай республика исторически кхоане йовзарал совгIа, берригача боккхача мехка истори ма дарра довзийт иштта йолча конференцес.

Форумо чIоагIбергба къамашта юкъера барт-безам, наха юкъе хоза, беркате уйлаш, гIулакхаш сомадоахаргда. Уж деррига гIулакхаш керте лоаттадеш хьаений Кавказ тхьовра денза. Россе тайп-тайпарча субъекташка бахача нахацара бувзам мишта лоаттабе беза, малагIа наькъаш да цу гIулакха лораде дезараш хьоахадергда конференце. Из чIоаггIа лоархIаме да! Селханара вахар тохкаш, цунца дувзаденна лоархIаме дараш лорадеш дIадахаро вай таханарча ден гIулакхаш тоадергда».

Сластенин Владимира «ГIалгIай республика 30 шу» яха майдилгаш эхкар малхбоален РАН иститута йоккхагIа йола Iилман болхло йолча Цвижба Ларисайна, культурахи, кхолламахи йолча Волгоградерча института профессор волча Болдырев Юрен, гумманитарни тохкамаш деча Абхазски института кулгалдеча Ашуба Ардена, Селий мехкарча педагогически университета проректор волча Дибиров ИбрахIима, гумманитарни тохкамах йолча черсий университета керттера болхло йолча Байрамкулова Амината, Францерча лабораторе къахьегаш йолча Цхьорой Маретайна, иштта кхыбарашта а. Архивни, Iилман, дешара, гIулакхах йола докладаш ешаш дIайихьар конференци.

Цар докладаш хетаяь яр фольклора, наьна метта, архивни лоархIамеча балхашта. Делкъел тIехьагIа конференце доакъашхоша йиъ секцех бийкъа дIахо бихьар шоай болх. Дувца оттадир исторех, культурах, Iилмах, Россе, Кавказ, ГIалгIайче хьаоттарах дола керттерадараш, иштта, этнологе кхоачамбоацарех, архиве, музеяшка, библиотеке болх бераша дIалоацаш дола кавказски культурах, Iилмах, дешарах, фольклорах, кавказерча наьха литературах дола дакъа.

Форуме дакъа лаьцар вай республико, Селий мехко, Нохчаша, черсаша, Адыгейцаша, Москвас, Санкт-Петербурго, Волгоградо, Ростоверча Iилманхоша, Ставрополерча, Азейрбайджанерча, Абхазерча, Белоруссера, Францера, Польшера хьаьшаша. Укх бетта 17-ча дийнахьа ший болх йисте боаккхаргба форумо.