Тӏумагӏ яха тоаяь яьнна гӏалай моттиг хьайийллар Жӏайрахьа кхале
Вай къаман культураца, истореца дувзаденнараш меттаоттадарах йолча программага гӏолла тоаяь яьнна Тӏумагӏ яха, вай даьй баьха гӏалай моттиг хьайийллар тахан Жӏайрахьа кхале. Гӏалгӏай къаман архитектуран, исторен жовхьар да ала мегаргдолаш моттиг я тоаяь яьннар.
Гуцаранаькъан Микаила «САФМАР» яхача гӏо деча ганзага гӏолла Тӏумагӏ яхача вай даьй юрта тоаяьр 38 гӏала я. Царна юкъера 19 нах бахаш хиннай, 2 - тӏема гӏалаш, 16 къаьнара малхара кашамаш, иштта Тӏумагӏ-Ерд яха моттиг а. Цу доазонга хьежача гуш да, цхьан хана цига хиннар йоккха юрт йолга, бӏаьшерашка дуккхача дезалий гӏалаш латташ.
Вай къаман исторецара, культурацара мах баь варгвоаца лоархӏаме моттигаш я уж; лорае, хам бе безаш йола. Тахан доккха баркал кхайкаду Гуцаранаькъан Микаила из болх дӏабахьа, вай даьй лийна, баьха моттигаш меттаоттае, дийнъе аьттув баларах. Моцагӏара гӏалай юрт хьаеллача кхетаче, хьокха оттайир археологически балхаш дӏахьоча хана цигара кораяь хӏамаш.
Царна юкъера цхьаццадараш музея ганза Паччахьалкхен каталога юкъейихьа я. Белгалде деза, таханарча дийнахьа цига лораеш иштта йола, 26 эзар совгӏа тайп-тайпара хӏама йолга.
Тӏумагӏ яха гӏалай юрт меттаоттаяр вай къаман чӏоагӏа лоархӏаме дар. Укх шера тоаяь яьнна гӏалаш ерригаш а 220-га кхоачаш я. Боаггӏача боараме тоаяь яьнна гӏалаш, малхара кашамаш, иштта кхыдараш кхы а бӏаьшерашка латтаргда, вай тхьоврача исторе тешаш хинна. Даьша хьалъяь юрташ, уж лийнна моттигаш дега хьамсара, еза хила за вайх хӏаранена.
