«Тӏема сийлен моттиг» яха цӏи елар мехкарча бархӏ юрта
Магӏалбика кхален чуйоагӏаш йолча бархӏ юрта «Тӏема сийлен юрт» яха цӏи луш, лоархӏаме кхетаче дӏайихьар мехка. Тӏема Коталон 80 шу дизарца, Даьхен лорабой Шерца дувзадаь долча цу гӏулакхо белгалду, Сийлахь-боккхача Даьймехка тӏема шерашка вай мехкахой деналца, майралца моастагӏчоа духьаллаьтталга. Лоархӏаме цӏи луш белгалйир Юкъера, Йоккха Ачалкхенаш, Дабе-Юрт, Дола-Коа, Инаркъе, Соагӏапче. 1942-ча, 1943-ча шерашка лаьттача тӏема деношка дакъа лаьца юрташ я уж. Цу гӏулакхах долча амара кулг яздир кхетаче хилале ди хьалха.
Лаьрххӏа оттаяьча комиссе, Кавказера моастагӏа аравоаккхаш, цу юрташа малагӏа дакъа лаьцад хьожаш, архиверча каьхаташка гӏолла тохкам беш чакхбаьккха лоархӏаме болх ба из. Сийлахь-боккхача Даьймехка тӏема исторе лоархӏаме моттиг дӏалоацаш я Магӏалбик. Къаьстта Магӏалбике дохадаьд, мехкдаьтта моттигашта тӏакхача гӏерташ, моастагӏчо вӏашагӏделла мел хиннар. Ше чугӏортарах дехкевоаккхаш, лира тохаш араваьккхав фашист Магӏалбикерча наха, лаьрхӏар чакх ца доалийташ. Цу барххӏе юрта баьхача наха доккха дакъа лаьцад моастагӏа вохавеш. Маӏа нах, кхалнах, бераш – берригаш фашиста лар хоадае, вай лаьттан да из ца хилийта гӏайтта хиннаб, хӏаране ше-ший декхараш долаш. Хӏаране, зӏамига ва е воккха ва аьнна доацаш, шийна могар деш хиннад. Цӏагӏа баьгӏараш лозабаьрашка хьожаш, бӏухошта бӏайха кхача кийчбеш, мел эшар дӏатӏакхухьаш къахьегаш хиннаб.
Хӏара нанас, дас, дезалхочо дакъа лаьца ха я ала йиш я цох тахан. Коталонга сатувсаш хинна нах ди, бийса доацаш; фашист цецвоаккхаш, цунна вӏалла цаметтар гойташ, духьаллаьттаб. Цунга хьежжа, Магӏалбика кхаленна чуйоагӏаш йолча цу юрташта тахан из лоархӏаме цӏи ялар цу юрташка баьхача наха шоай цӏийца, деналца даьккха да. Комиссе белгалдир, тӏема Котало вайга кхачар дукхагӏча даькъе къаьстта Магӏалбика моттигашка моастагӏа вохавар, низах эшавар бахьане долга. Цох лаьца кӏезига дац тахан тӏема исторе яздаь латташ. Россе Президента Путин Владимира белгалдарах тарра, исторецара бакъдар меттаоттадар, дийндар тахан лоархӏамеча гӏулакхех да. Республикан кулгалхоша теркалдир, из истори вай къонача тӏехьен дикка довзаш, лоархӏаш хила дезилга. Цу юрташкара тӏема истореца дувзаденнараш меттадоаладеш, цигара хьал тоадеш, болх дӏабахьа лерхӏ дӏахо. Котало гаргайоалае гӏерташ, даьша мел даьр массахана вай дегашка даха дезаш да, хӏана аьлча из да вай лоархӏаме, доккха, дӏаьхий дола истори!
