ГӏалгӀай гуманитарни Ӏилман лоархӀаме хаттараш дувцара, цу юкъе республикан Ӏилман юкъарло яккхара дика моттиг хилар цох.

Семинар дӀаяхьара оагӀув хьалхаяьккхар яр института къонача Ӏилманхой Кхел, кулгал деш яр гӀалгӀай этнологе отдела йоккхагӀа йола Ӏилман болхло, исторически Ӏилмай кандидат Йовлой Лиана. Кхетаче дӀахьош яр Къоастой Ӏайшат - ИнгНИИ гӀалгӀай фольклора, этнографе отдела Ӏилман болхло.

«ГӏалгӀайчен къона Ӏилман болхлой даима къахьегаш, культуран тӀехьале тохкаш хьабоагӀа, из лоархӀаме дакъа да гӀалгӀай къаман мах бараш лорадара, Кавказа юкъара культуран доазув шердара. Укх наькъа дӀахьош хиннача семинара хьагойтар, гӀалгӀай филологе, этнологе, исторе даькъ тӀарча Ӏилман оагӀоний кӀоаргал, гӀалгӀай къаман культуран мах бараш лорадар», - аьлар «Сердало» газетага ГӏалгӀай Ӏилма-тохкама института зарбан болх лелабеча Бӏарахой Мадинас.

Семинар дӀахьош «Этнос» яхача проекта презентаци хилар. Цу даькъ тӀа къамаьл дир, ГӏалгӀайчен кагирхой гӀулакха комитета кулгалхочо Малсаганаькъан Адама. Цо хоадам боллаш довзийтар семинара доакъашхошта проекта керттера дакъа. Презентаце керттера дош дар, «Этнос» журнал довзийтар, из 1000 совгӀа экземпляр йолаш арадаларах дийцар. Цу журнала тӀа гӀалгӀай къамах лаьца дола 300 йоазон дакъа да. Къаьстта терко тӀаяхийта езар да, материал мишта оттаяьй цу тӀа - хӀара моттиг ше-ший автора гойтам болаш я, цо дукхагӀа мах лакхбу исбахьален даькъ тӀа, иштта наьха безам тӀаозаш а да.

Ший къамаьла шоллагӀча даькъе, Малсаганаькъан Адама гулбеннарий терко тӀаяхийтар, дӀахо де лерхӀачоа. Цар гойтар проекта кеп йоккха терко тӀаозаш хилар, из араяргья кепа теха хьатӀадоагӀача шера. Из дувзаденна да мехка этнокультуран оагӀув дегӏаярга сатувсаш хиларца, иштта лоархӀаме да къаман белгало лораяр медиа кепашка гӀолла.

Ӏилман кхетаче дӀахьош, чулоацам болаш докладаш яр. Цига къамаьл деш хилар ГӀалгӀай паччахьалкхен университета литературан, халкъа багахбувцама кафедра йоккхагӀа йола хьехархо Доврбиканаькъан Хади. Цо доклад йийшар «Таханарча литературан мифологи» яха, из хетаяь яр карарча ханарча исбахьален йоазонна мифологе сюжетий доакъош юкъедахара.

ГӏалгӀай паччахьалкхен университета Даьймехка исторе кафедра хьехархочо Тебой Илеза «ӏобахьийта хиннача даьйх бола таханарча кагирхой культуран дагалоаттам» яха доклад еш дийцар къам мехкахдаккхара исторически дагалоаттамах; кагирхоша, тӀехьа тӀадоагӀача ноахалаша, музеяшка исторически къаман белгалонаш лоараяра лоархӀамга диллача из исторе оагӀув мишта тӀаэц.

«Юхь ца гуш» яхача халкъа проекта кулгалхо ва Хамхой Ӏалихан, цо йийшар «Берий киношка гӀолла гӀалгӀай мотт лорабар» яха доклад, бӀаргагуш долча суртага гӀолла мотт дегӀабоалабеча хьала мах оттабеш. Цу доклада тӀа дувцар, гӀалгӀай мотт дегӏабоалабара йола таронаш киношка гӀолла маьхалъяхара де дезарех.

ИнгНИИ этнографе, халкъа багахбувцама отдела болхлочо Янарсанаькъан Дале къамаьл дир «Къахьегамца дувзаденна гӀалгӀай текъамаш, ловзара куцаш» яха доклад еш, хӀаьта цун балха новкъоста Кхоартой Заринас иштта доклад йовзийтар, «ГӏалгӀай мехкараша саг йоагӀача-йодача даьха иллеш» яха чулоацам болаш. Цар шинне е тохкамаш семинара доакъашхоша теркал ца деш дисанзар.

Иштта безам тӀаозаш дар ИнгНИИ гӀалгӀай литературан отдела Ӏилман болхлоша Итазанаькъан Дале, Берсанаькъан Заирас, Къулбажанаькъан Тамарас даь къамаьл. «ГӏалгӀай мехкараша саг йоагӀача-йодача даьха иллеш», «Осменаькъан Сосе Хьамзата «Боккхача новкъа» яхача повеста турпалхой гӀулакхаш, иштта «Бер кхедар гӀалгӀай ӏадаташкахьа» яха цар яь докладаш дукха шоайла йийцар гулбеннараша.

Белгалду, из семинар Ӏилман боарам лакха болаш яр, кагирхоша цу юкъе дакъа лацаро хьагойтар цӀаькха а мел лоархӀаме да тахан Ӏоахарганаькъан Ч.Э. цӀерагӀа гуманитарни Ӏилмай ГӏалгӀай Ӏилма-тохкама институт - гуманитарни уйлаш дегӀайоалаяра центр вай хилар. Семинаре дакъа лоацаш хиннараша белгалдир цу тайпара кхетаченаш дӀахьош хиларо Ӏилман юкъарло вӀашагӀтохаш хилар, иштта балха говзал лакхъеш хилар.

Культуран программа тӀехьара тӀа дика кхоачашйир «Чура сердало» яхача исбахьален гойтамо. Цо ший тайпара мах оттабир кхоллама къамаьла.

Гойтам хетабаь бар дӀа-юха лелаш болча гойтама юкъарло хьакхоллара.

Цу гойтаме иштта дар автора Бӏарахой Людмилай сурташ. Цар гойтар дукхача оагӀонаш йолаш цун кхоллама хозал хилар, тайп-тайпара техника лелаеш, цо балхаш хьакхоллаш хилар. Суртанчас дувц чурча сердалах, сага вахара наькъах, цун дагалаттарех.

Дуккхачар белгалдир, цу сурташка хьажаро дувцаш хинна дешаш кердача оагӀорахьара го шоашта таро енна хиларах.