Дикадараш гулдеш хилар
Даьй Ӏадаташ лархӀа Ӏомабу кхувш латтараш
ГӀалгӀай къаман багахбувцамца, Ӏадаташца, оамалашца дувзаденнарех дувцаш, кхетаче дӀайихьар Оалкамарча культуран цӀагӀа. Исбахьален оагӀонцарча балха кулгал деш йола Тутайнаькъан Лизаи юртарча библиотекан кулгалду Ӏаьленаькъан Ӏашати бар из кхетаче дӀахьош хиннараш. Берашта хьалхадаьккхар, шоай даьй истори, Ӏадаташ, оамалаш, шоай овлаш довзар чӀоагӀа лоархӀаме долга. Ший къаман беркате Ӏадаташ лоархӀаш воацача сагá ший таханара никъ боаггӀача боараме лоралургбац.
«ХӀара къаман тхьовра денз хьадахьаш, лерхӀамца лораде дезаш, Ӏадаташ да. БӀарчча ноахалаш вӀашкаозаш, царна юкъе хоттам беш дола хӀама да из. Къамаша шоайла бувзам лоаттабеш, Ӏадаташ лархӀарах хьахулаш болча пайдах дувц. ХӀаьта вай къам кӀоарга овла болаш, яхь, сий довзаш хиннача тхьовра хиннача наха беркате Ӏадаташ доаржадаь къам да. Вай истори дӀаьхий, хоза да. Къаман истореца дувзаденна долаш, гаьнарча хана денз лорадеш хьадена Ӏадаташ, иштта дика лорадеш, тӀехьа тӀакхувш латтарашка дӀакхачийта деза вай. Эзараш шерашка шоай никъ бахьаш хьадоагӀа беркате гӀулакхаш да вай дувцараш»,- аьлар «Сердалога» Тутайнаькъан Лизас.
Ханорга тӀара гӀалгӀай къамо лоархӀаш дола цӀайш массахана терко еш хиннад мехка. Наьха вахарера гӀулакхаш, гонахьарча Ӏаламцара бувзамаш довзийташ да уж. Дунен тӀа цхьацца доккхий хувцамаш хилча, уж теркаме лоацаш, белгалдеш хиннад вай къамо. Масала, юртбоахамерча балхашка ший тайпара ханорг санна хиннад уж цӀайш.
Шерцара цхьацца доккхий балхаш маца дӀадолалу, малагӀча хана юхасовц къоастадеш хиннад царга гӀолла. ТӀехьено тӀехьенга телаш, хьаденад культураца дувзаденна уж гӀулакхаш. XӀX-ча бӀаьшерен ха чакхъяллалца геттара чӀоагӀа лорадеш хиннад уж, къаман вахаре лоархӀаме моттиг дӀалоацаш. Бухбувлаш латтача хьастах тара я вай культура, истори. Къаман хьалхашка эггара чӀоагӀагӀа лархӀа дезараш теркалдаьд цу оагӀонашца. Даьшкара хьакхаьча беркате гӀулакхаш тахан юкъера дӀацадалийтар, уж доаржадар мел эшаш да дийцар берашка.
Селханарча истореца дувзаденнараш вӀалла а йохийта йиш йоацача лардах тара да… Яхь йолаш, ший моттиг езаш, лоархӀаш волча сага массахана дезаргдола хӀама да къаман истори довзар, тахкар, лорадар. Цудухьа тахан ураотташ латтарашка даиман дӀадувца дезаш хӀама да из. Таханарча къонабараша шоай даьша хьадена беркате Ӏадаташ доаржадарга хьежжа хургда, вай къаман кхоанара вахар, истори. Вай даьша вайна йитар мах баь варгвоаца ганз я, из кхетадеш хила деза вай массахана, из хьалхадаха деза берашта а. Цар йитача ларда тӀа сийрда, цӀена, беркате кхоане кхоллаш, дикаш доаржадеш, сий, яхь, эздел яха хӀамаш лорадеш дӀадаха деза вай.
