ХӀаьта классически ашарашка ладувгӀа хац царна; музыкальни дешар дийшарашта, цунца бувзабенна болх берашта мара. Из доккха во да, аьнна, хеташ я дукха ха йоацаш (ши шу хьалха) Москвера консерватори а яьккха цӀаена, вайцига болх беш йола Янданаькъан Хьава. Классически ашарашка лацадувгӀар; дега тоам бергбола хӀама, тӀа ца эцаш, дӀататтарах тара хет цунна. Нах тайп-тайпара ба вахарга, балхага, дешарга диллача. Царна массанена а, вешта аьлча 100 процент болча наха, классически ашараш еза а лургья, уж кхета а ергья аьлча бакъхургдац.

ХӀаьта а ха дезаш да цхьа хӀама, дегӀа маьженаш санна (корта, когаш) ше-ший моттиг йолаш да ашарий кхоллаялар а. Масала, ховш да корта лакхе, когаш лохе хила безилга. Иштта да ашарий дунен тӀа а. Цудухьа академически искусство — из лард я. Цу тӀа хьахулаш я еррига жанраш. Кхыча дешашца аьлча, лакхе улла сигалеи лохе улла лаьттеи санна, ши боарам ба цу гӀулакхаца бувзабенна. Вайцига, ашарий хила деза вахар меттел, наьха хила деза вахар а лерттӀа вӀаштӀехьадаьккхадац таханарча дийнахьа. Цудухьа нийслу Баха, Бетховена, Штрауса, Чайковске, Рахманинова, Прокофьева, Шопена, Шостаковича кхолламаш кхетадарца ювзаенна халонаш. Цул совгӀа, уж наха юкъе довзийта ховргдараш а кӀезига ба вай къаман. Масала, Охценаькъан Хадижата е Янданаькъан Хьавай санна оаз йола иллиалархой бӀаь шера е ах бӀаь шера цаӀ мара валац дунен чу. Царна а шоашта ховш дола хӀама дӀадовзийта, къаман юкъе дӀадоаржаде дуккха хӀама, гӀо-новкъостал эшаш хул. Балха Ӏаткъаш хул цхьацца заман белгалонаш: вахача моттигах веха лелар, лазараш хьар, эцаш долча хӀамашта маьхаш тӀадеттар, Украине тӀом латтар, царех тарра кхыдараш.

ФуннагӀа нийсденнадале а, Хьава, зӀамига йолча хана денз, классически ашарашца хьоашал долаш хиннай. Ялхайтта шу даллалца, цу даькъе цун гӀонча а хьехамча а хиннав дá. Цо массахана, дика масал санна, хьехаеш хиннай Охценаькъан Хадижат, цун иллешка ладувгӀа аьттув хургбар хьадеш хиннад цо. ГӀалгӀай ахархой дезале хьалкхийнача инженер-электрика дунен эггара говзагӀбола иллиалархой хеташ хиннаб Эдит Пиаф, Мирей Матье, Шарль Азнавур. Бакъда Мария Каллас яйзача, къаьстта цунна тӀабода кхувш йоагӀача йиӀига безам. ХӀанз цунга кхоачаргволаш иллиалархо дунен чу вац аьнна хет цунна. Кхыча дешашца аьлча, дас ший дала таро яр, низ кхоачар деннад цунна, кхийна дӀаотталца.

Ашарий дуненца ший вахар дувзадаь саг дукха деша дезаш, йоккха поалхам йолча нахагара Ӏомавала везаш хул. Иштта хул из Янданаькъан Хьавай вахаре а. Хьава яьй 1988 шера 1 мае Пригородни района Яндакъонгий-Юрта (Дачне) Ӏусмана Яхььяйи Яражанаькъан Хьусена Ӏайнайи дезале. Да, школе вагӀаш, математиках, физиках дика кхеташ хиннав. Цудухьа «профессор» оалаш хиннад цох, цунца цхьана деша багӀараша. «Сох а оалар иштта консерваторе йолаш», — йоах Хьавас. Нана боккхача дезале кхийнай хиннай цун, цудухьа 10 класс яьккхача тоъаргда яха уйла йолаш хиннаб цар цӀагӀара боккхагӀбараш.

ЙиӀига диъ шу дизача хана, 1992 шера, гӀалгӀаштеи хӀираштеи юкъе тӀом хул. Цу хана денз, Астрахане, Шолжа-ГӀалий тӀа, Казахстане лела безаш хул хьалхагӀа Шолха баьха цар дезал. Цу тӀемах а тӀаккха нохчашкахьа хиннача тӀемах а ада безаш хул уж. Юххера а, уж баха совц Пхьилекъонгий-Юрта. Илли оалаш-м йиӀиг шийна дага мел йоагӀача заман чухь хиннай. Цар цӀагӀара дá а даь-вежарий а, цхьацца хӀама деш шоаш боахккашехь, йишмаӀаш еш, шоай лерга хаззал иллеш доахаш, хиннаб. Ший наьн-нана Аьлтий-Юртарча Малсаганаькъан АсмаӀ иллеш дезаш а доахаш а яр, яхаш, дувц цо. Бакъда оаз-м даь-наьнагара, нохчий къамах хиннача АбабукаровгӀар Любайгара (Кайпийгара) шийга кхаьчача санна хеташ я Хьава. Из кхалнаьха мурдий туркх а хиннай, зикар чӀоагӀа хоза деш саг а хиннай. Ше зӀамига йолаш бӀаргадайна а дег чу диса а цхьа хӀама дийцар сона Яхььяй Хьавас. Дукха йоккха йоацача вагончика чу кхалнаха зикар деш, ший даь-наьна оазах из еррига фусам эгаш санна хетар шийна, аьлар цо. Меццо-сопрано оала оаз хиннай цун, из я кхалнаьха эггара лохагӀйола оаз. Иллеш доахача наьха тоаба хьаеача хана, оазаш хозагӀъяраш мара юкъеболхац цунна. Иштта да аьнна хет сона кхалнаьха мурдий Ӏаьдал а.

Сона дукхаза хезад цар зикар деш, дикача дирижёра кулгал деш санна, хул цар мукъам. Тха нанас васкет даьдар; ше дӀакхелхача, кхалнаьха мурдаш боалаболба, аьнна. Цунна чӀоагӀа хоза хеташ дар цар зикар. Хоза оаз йолаш, иллеш доахаш саг цӀагӀа хиннавеце а, цу тайпара начӀал йола бер хьахила тарлу дезале. Масала, Шаляпин Фёдора дезале иллиалархой хиннабац, бакъда дас киназерча хоре дӀа а венна, иштта дӀаволавеннав из цу новкъа, хӀаьта цун оаз мел хоза хиннай а, из малагӀча лакхаленашка кхаьчав а дувца эшац аьнна, хет сона.

Ялх шу даьнна йиӀиг, дӀа а йиге, дӀалу нанас Наьсарерча ашарий школе. Эггара хьалхара цун хьехархо хул вайна массарна йовзаш йола композитор Малсаганаькъан Зарема. Цу шерашка эггара хьалха сцена тӀа арайоал из. Масса шу даьннадар хьа цу хана, аьнна, шийга хаьттача, Хьавас йоах, таьрахьаши мишинай маркаши ший дагахьа дика соцаш яц. Мел дукха нешаш ше Ӏомаярах, машенаш къоастае хац шийна. Цу гӀулакха тхо шаккхе а вӀаший тара хет сона. Са а дукха сакъердалуц машенашца. ХӀаьта а иллиалархочоа дагадехар, Сурхо тӀарча кадетски корпуса сцена тӀа ше эггара хьалха араяьннача хана, ше масса шу даьнна яр. Ялх шу даьнна йола Хьаваи, цун нанеи, № 13 йолча Пхьилекъонгий-Юртарча юкъерча школера цун хьехархои цига хьийхабар, цӀай дездеш, цар найц хулаш волча эпсара, хьехархочо Ужахьанаькъан Дауда. Хьавас яхачох, из хӀанз а цига къахьегаш ва. Школан цӀерагӀа бахабар уж цига. МоллагӀа илли ала дезаш моттиг хилча, бохам баллал хало хулаш хиннай йиӀига. Из дувзаденна хиннад, ший вахар дуккхача наха хетадаь да, аьнна, цунна цахетарца. Цига эрсий, гӀалгӀай, ингалсий меттала иллеш даьхар цо. Бакъда из вӀашагӀкхетар къаьстта а цун дагахьа дисар, президент хиннача Овшанаькъан Султана Русланаца халхаяккхарах. Цхьанне президента тӀаяхийта хиннай из, паччахь халхаваккха. Юххьанца Султана Руслана цун дехар, хьатӀа ца эцаш, дита хиннад, бакъда массане а дехар дича, халхаваьннав из дешархочунца.

Ашарий школе шийна хьийхача наха чӀоагӀа баркал оалаш я из, хӀана аьлча цар Ӏомадаьчун кӀийлен тӀа, 17 шу даьннача хана, из деша дӀаэц училище. Иллиалархошта цу даькъе аттагӀа да, программа инструменталистий санна чоалхане яц. МоллагӀа пандар локхаш волча сага школа яккха еза, училище деша отталехь. Вокалисташ из ца яьккхача отта тарлу. Пандараш, бе-бе зурмаш Ӏомаечар полифони яха Ӏилма Ӏомаде деза училище, хӀаьта вокалистий — духхьал гармони. Шийна классически ашараш езаялийтар Зарема я, аьнна, хеташ я Хьава. Хьехархо хиннача сагацара бувзам хоада ца беш, цунца гӀулакх доагӀаш я из хӀанз а тӀехьа.

Училище деша а этте, республикера дӀайода йоӀ. Эггара хьалха бокъонца волча иллиалархочун Курмангалиев Эрика симфонически оркестраца луш дола концерт дайча, цо чӀоаггӀа Ӏоткъам бу, дика лар ют цун дег чу. Ставрополе дар из. Цу тайпара концерт эггара хьалха гора цунна. Симфонически оркестраца дӀаоала илли геттара хоза хул. Илли-м дешаша кхетадайт. ВӀалла дешаш доаца симфонически ашараш а кхетае, царга ладувгӀа ха дезаш хул. ЛадувгӀари кхетае хари тайп-тайпара хӀамаш да. Хьавайна хетачох, цунна хов царга ладувгӀа а уж кхетае а. Классически ашараш екача хана, царца дувзаденна сурташ духьалъувтт цунна, цар сомайоах бе-бе уйлаш, уйла яйт дуненах, вахарах, сага кхелах, Ӏаламах. Нанас маькх еча хана дуккхача хӀамаех пайда эц: цӀерах, хьоарах, хих. Из а ший кеп йола кхоллам ба. Иштта пайда эц зурмаех, пандарех ашархоша; хӀаьта дирижёра еррига уж оазаш ювз, селаӀада бесаш дувзаш санна. Оперни искусствон дукха жанраш чуйоагӀилга ховш да. Из ший тайпара спектакль хиле дӀаотт. ХӀаьта спектакль — из театр да, театре хул ашараш, халхараш, иллеш, хор, симфонически оркестр. Вешта аьлча, операх ала йиш я, искусствон лакхара лагӀа да. Дукха хӀама довзийтар цунна хьалхара гуш долча концерто: шийна ховр кӀезига долга, дуккхадар дӀахо дӀайодача хана Ӏомаде дезилга.

Ставрополе из кхаьчаяр, Нальчике деша а яьгӀа, цигара дӀахьожаяйтачул тӀехьагӀа. Цигара яьлча, Ростоверча искусствай колледже деш цо кхаь шера, цӀеча дипломаца из чакх а йоаккх. Цига хинна хьехархо Бутенко Ирина Петровна яр эггара хьалха цун оаз, хила езача тайпара тоаеш, дӀаоттаяьр. Цунна чӀоагӀа баркал оалаш я гӀалгӀай иллиалархо. ДӀахо Москве кхоач из, консерваторен хьехархочунца, Россе халкъа артисткаца Черных Лидия Алексеевнайца къахьег цо кхы а цхьан шера. ДукхагӀйола ха Скусниченко Екатерина Игоревнайгара Ӏомалуш йоаккх. Из, Московски консерваторе доцент, хӀетта болх бе дӀайолалуш, класс вӀашагӀтохаш хиннай цу хана. Цун фусам-да, Россе халкъа артист Скусниченко Пётр Ильич хиннав цар декан. Цу дезало шийна чӀоагӀа гӀо дича санна хеташ я Хьава. ВӀалла дагадоацача хана чувайя, дешар дӀа мишта дода хьеже, цхьацца хьехамаш дийя, дӀаводаш хиннав Пётр Ильич. Вай мехкахочо доккхал ду, Черных Лидия Алексеевнайи Скусниченко Пётр Ильичеи говзал хьаэцаш, ше кхийна хиларах.

Цу хана денз, дукха концерташ а цӀайш а хиннад цун вахаре. Пхезза Кремлёвски Двореце хиннай. Эггара хьалха, ГӀалгӀай Республикан 20 шу дизар дездеча дакъа лаьца ца Ӏеш, из цӀай хьаделлаш хилар из. Республикан 25 шу дизар а 2017 шера, цо дакъа лоацаш, дӀадихьар. Цул тӀехьагӀа — Кремла Георгиевски зал. ГӀалгӀай мохк дӀабовзийтара декхар тӀадилладар цунна хӀанз. Цига къаман цӀерагӀа цхьа артист мара дакъа лаца йиш йолаш хиннавац. Из гӀулакх цунна тӀадиллар паччахь Евкуранаькъан Ювназбек хиннав. ТӀаккха Федераце Совете хезай цун оаз. Иштта цун иллеш дийкад Россех гӀалгӀай дӀакхийтта 245 шу дизара хетадаьча деношка, из цӀай «Маьлха иллеца» хьадийллар цо.

ЛоархӀаме моттиг я, дунен халкъашта юкъерча яхьашка цо дакъа лаьца хилар а. Царна юкъе дакъа лаца дукха раьза хулаш хиннаяц Хьава. Ший хур даь, цига ца яха хьожаш хиннай. Бакъда училище яьккха йоалача хана, хьехархочо аьлар: «Хьава, Ӏа яхаш дола «ак» кхы хьатӀаэцаш дац. Яха еза. Хьо кийча я цу гӀулакха». Бакъда иллиалархочоа, ше бокъонца дегӀаена яьннаяц, мотташ хиннад. Цудухьа оаз тоаеш, шаьръеш, къахьегаш хиннад цо. Хьалхара цун яхь Итале хиннай. Ростоверча ашарий юкъарлоно Старостинай кулгалца, вай республике каьхат язду, цу яхье вахийта ши солист хьахержав, царех цаӀ шун республикера я, аьнна. Республико гӀо а даь, ший концертмейстерца цига яха вӀаштӀехьадоал Янданаькъан Хьавай. Цу хана 19-20 шу даьнна хиннай из. Цига дакъа лоацаш 7 мохк хиннаб, царна юкъе 3-гӀа моттиг яьккхай гӀалгӀай йоӀа. Кхы а цхьа бутт боаллашехь, Ерригукраински яхь хиннай Петрусенко Оксанай цӀерагӀа. Вай мехкахочо дакъа лаьцача шера, цох Дунен халкъашта юкъера яхь хьахул. Доакъашхошца хиннай Латви, Литва, Росси, Китай. Цига шоллагӀа моттиг йоаккх Хьавас. ХӀаьта ГуржегӀа хиннача «Арт-гений» яхача яхье хьалхара моттиг лу цунна.

Яхььяй Хьава балха я массехк моттиге: Хамхой Ахьмада цӀерагӀча филармоне эстрадни оркестрá солист-иллиалархо, Магасерча технически кхоллама Центре, Долакова Зарас кулгал деча искусствай студе. Бакъда тӀехьара болх бита лаьрхӀа я из. Бераш дӀа а яздаь, хьа ца ухийташ дут цхьаболча даьша-ноаноша. Царца а болх бе безаш хул, берашца а къахьега дезаш хул. Дукха ха а низ а безаш гӀулакх да цунга кхаьчар. Цкъаза цу тайпарча моттигаша балхах догьэккхийташ а нийслу. ДукхагӀча даькъе цунна бехке, нах а боацаш, вайцига хьа ца ю хила езаш йола структураш я. Цу хьакъехьа ца дийцача фу дар-те, яха, уйла йолаш яр Хьава. ХӀаьта а бакъдар дӀа ца оалаш, чукъувлаш, оамал яц цун. Кхераенна-м из юхаозалургйоацилга ховш да. Из-м кхыметтел яларах а кхераш яц. Цунна хетачох, Ӏоажал еча а, саг леш вац, из кхыча дунен тӀа восс. Ше кхоллама саг хиларах тарра я цун уйлаш а. Шоай уйлашца массаза а морхел лакхагӀа лела Ӏема ба цу тайпара нах. Бокъонца тийша я из, сага са цӀенденна дунен чура дӀадоалаш цахиларах. Цох-м ца дийцача а мегаргда, йоахар иллиалархочо, амма сурт-сибат дизза хургдацар, дуненах а вахарах цун фу уйлаш я хьоаха ца деш дитача. Къамаьл кӀезигагӀа де лов цунна, хьалха дӀабахача даьшкара масал а эцаш. Уж геттара лакха культура йолаш, мичахьа фу ала деза ховш, нах хиннаб аьнна хет цунна. Каст-каста кхетаде гӀерташ хул из: малхадоахаш хӀана хиннадац цар шоашта хеташ дола цхьацца хӀамаш. Эздел бахьан долаш из хилча санна хет цунна, цхьадар чукъувлаш хиннад цар; дӀааьлча, цох зулам далар кхераш. Массахана, къамаьл деш вола ши саг санна, шийца дагаювл из: аьлча фу дар-хьогӀ, ца аьлча фу дар-хьогӀ — яхаш. Аьлча фу пайда хургба цох, ца оалаш дитача малагӀа эшам хургба? Дукха да цун саготдеш дола хаттараш. Бакъда царех шийна бала хургба аьнна хеташ яц из, хӀана аьлча ше кхоллама, кердадар дӀаоттаде гӀерташ йола саг хиларах. Духхьал къаман эздел хинна ца Ӏеш, дунен философи а я цу тайпарча цун уйлашца. Массахана хьалха дӀагӀерташ оамал я цун, цу оамало сатийна яха йитац, даим кердадар, кхы а дикагӀдар лахара, кхоллара тӀахьех. Ишттача вахаро низ тел цунна доккхагӀдола толамаш даха, хьинар айду, лакхаленга кхувл.

Хала дале а, хьехархочун болх беррига бита лаьрхӀа яц вай мехкахо. Технически кхоллама Магасерча Центре да цунга цу тайпарча балха цхьа дакъа. Дукха ха йоацаш цу моттига кулгалде енача Дзортанаькъан Мадинайна чӀоагӀа баркал ала лов цунна. Из хьатӀаечахьий дукха а дика а хувцамаш хиннадаь. Хьехархочун болх бу 2 шу мара деце а, бакъда цхьацца толамаш даха кхийнад цун ювцача юкъа. Дукха ха йоацаш, цун дешархо хилар республикан яхье дакъа лоацаш. ЦӀена академически, оперни иллиалархочун оаз йолаш я аьнна хет цунна Овшанаькъан Заида. Ше чӀондарг лакха Ӏомалуш яле а, бакъда цун оазо хӀанззе а хьахайт, из дукхагӀа операнна хьакхелла саг хилар. Цу тайпара, иллиалархо хила тарлуш дола бер шийна нийслойя, теркам ца беш дитац Хьавас. Ше хьехархочун болх бита безача кхоаче а, уж тайпа бераш гӀо ца деш, дицдаь Ӏе лаьрхӀа яц из. Заидай наьнага Мадинайга а аьннад цо, миччахьа ше яле а, цу йиӀига эша гӀо де кийча хургья, аьнна. Хала къахьегам ба из. Нагахьа санна хьо бера дуненна, цун кхела юкъегӀерташ хилча; из духхьал таьрахьашца уровнени язъяр, кхетам балар хинна ца Ӏеш; цун хьинар кхоллаш бола болх а ба — ашара екарца ювшаш йола оазш кхолл цо. Хьа безам бале а беце а, йоах хьехархочо, бера кхоллама юкъегӀерта везаш хул. Цун вахара цхьа дакъа а хиле, пандара е зурма декар тоадеш санна, цун оаз шаьръеш, нийсъеш, дӀаоттае езаш хул. Талмаста де йиш йолаш хӀама дац из, нагахьа санна толамга кхача безам бале.

Ше эггара хьалхара вай къаман оперни иллиалархо я, аьнна, хеташ яц из. Цо дувцачох, цул хьалхагӀа а хиннаб, хӀанз а болаш ба цу лостамагӀа къахьегаш бола гӀалгӀай. Масала, царех ба: Охценаькъан Хадижат, БӀарахой Люба, Ужахьанаькъан Мухьмад, Хамхой Борис, Оздой Ӏамархан, Коазой Зейнап (цо Тбилисера консерватори яьккхай), Байсаранаькъан Зураб. Къаьстта хьоахаве веза «Российски Федераце гӀорваьнна артист» яха цӀи лелаяь Хамхой Элмарзий Ахьмад. Цун цӀерагӀа я тахан ГӀалгӀай республикан паччахьалкхен филармони. Са ираз хиннад цунца шин-кхаь шера болх бе, цо кхоллаш дола йоазош дӀа а яздеш, цунна гӀо де. ЦаӀ да новкъа, Элмарзий Ахьмада дӀааьнна дукхагӀдола иллеш тӀема хана дайна дӀадаьннилга. Цхьадараш-м Россе радио фондашка а хила тарлу царех. Сай лергашта хьахеза ва со, ше дӀааьнна иллеш массехк бӀаь да, цо оалаш.

Яхььяй Хьавайна хетачох, гӀалгӀай оперни иллиалархой дерригача дунен тӀа а мехка а гӀолла дӀабаьржаб, вайцига болх бе хьалаш цахиларах: оперни а кхыметтел зӀамига музыкальни а театр дац вай къаман. ТӀаккха мичахьа бергба цар болх? Филармоне эстрадни иллиалархой а хинна дӀа ца болхе, кхы де хӀама-м дац. Аз кхетадечох, оперни иллиалархочун чӀоаггӀа саготдеш хӀама да ший говзал, ший болх дӀагойта эшаш дола хьалаш ший къаман цахилар. Иштта беш болча балхах, бала озар да аьнна хет дуккхачарна. Тахан 30 шу даьннад вай республика кхеллача денз; юххьанца, цу дешá сагота а болаш, вай хьакимаша къахьийгадаларе, гӀулакх тахан кхыча тайпара хургдар. Музыкальни театр а хьаштдале оперни театр а хила мегар вай тӀаккха. Ший хиннача хьехархошца каст-каста къамаьл деш, дӀа-юха дагаювалш хул иллиалархо. Уж цкъа аьнна Ӏийнабац цунга: е балхара дӀаяла е шоай хьакимашка хье санна болча иллиалархошта эша хьалаш хьакхоллийта. Нийса а да из-м. ТӀеххьара итт шу Москве даьккхад цо. Сенна езар цунна консерватори, эггара дикагӀбола хьехархой, наб а салаӀар а доацаш къахьегар? ХӀанз цо беш бола болх-м, вӀалла уж хӀамаш доацаш а, бе йиш ма ярий. Цу хаттара жоп дала дезараш вай культуран доал ду нах ба, аьнна, хет сона. Кхыча къамех тара а хинна, боккхача артисташта эшараш кхолла мегаций вай а? Кхы а цхьа шу даьлча, Красноярскерча консерваторе дешаш вола 27 шу даьнна Къоастой Мовлатгири ва оперни иллиалархо хургволаш, МагомаевгӀар Муслима оазах таралесташ оаз йолаш. Студент мара воаццаше, Д. Хворостовске цӀерагӀча Красноярскерча театре Фигаро роль ловзаеш хиннав из. Керттера роль я из. Йоккха говзал йолаш вецаре, цунга из кхоачаргьяцар. Дийша ваьлча, ший мехка цӀава безам хургба цун, бакъда мехка а дунен а вовзаш вола иллиалархо цох вайцига хургва, аьнна, даха дог дац. Иштта долче, арахьа Ӏе везаргва-кх цун а.

Духхьал иллеш даьха ца Ӏеш, кхыдола хӀамаш а да цун вахаре, дезаш а леладеш а. Даараш кийчдеш хоза хет сона, йоах Хьавас, ше артистка яле а. Цига а ба аьнна хет цунна кхоллам. Цул совгӀа гӀалгӀай мотт а хов цунна шаьра, цӀагӀа дукхагӀа цу меттала къамаьл дендаь. Из мотт кӀоаргбеш, шаьрбеш, вай мехкахочунца къахьийгарех ва Янданаькъан Муса. Цхьаццадола къаман йоазанхой кхолламаш ше деш Хьавас. Гаьгенаькъан Гирихана, Пхьилекъонгий Махьмад-СаӀида, Чахкинаькъан Капитона байташ, цар мотт хоза хет цунна. Философски маӀанга диллача, Хьоашаланаькъан Ӏаьлий мугӀараш дезалу.

Юххера, белгалдаккха лов сона, Хьавай ши воша хилар. ВоккхагӀвола Илез Г. Плеханова цӀерагӀа халкъа боахама академе экономически факультет яьккха ва, из «Газпроме» болх беш ва. ШоллагӀволча Рамзана вай университета аграрни факультет яьккхай, хӀаьта а спортаца бувзабенна ба хӀанзарчоа цун къахьегам.