Республикан Ди
33 шу хьалха хьакхеллар ГӀалгӀай Республика

ГӀалгӀай къаман исторе эггара лоархӀамегӀа дола ди хинна дӀаэттар 1992-ча шерара ахкан хьалхарча бетта 4-гӀа ди. «РФ юкъе ГӀалгӀай Республика» хьакхоллаш йола бокъо тӀаийцар цу дийнахьа Россе Лакхехьарча Совете. Дуккхача халонех чакхдоалаш, дукхача хӀамашта духьалъувтташ хьадоагӀача къаман доккха, лоархӀаме ди дар из дӀахо ший хӀама тоаде, дийнде.
ГӀалгӀай къам тхьовра денз ший Ӏадаташ, оамалаш лоархӀаш, бӀаьшерашкара денз из деррига хьадахьаш, къона тӀехье эздийча наькъ тӀа кхее гӀерташ хьаденад. ДӀаьхий, доккха да цун истори; тахан тахка, довза эттача. Россе карта тӀа цхьа башхо йоаца тӀадам бац вай мохк, укхаза сийдола нах баьхаб, деналах, майралах бизза болча къонгаша дукха дикаш доаржадаьд, даьй хоза гӀулакхаш лорадеш таханарча денга кхоачадаьд. ГӀалгӀай къаман культура, истори массахана дӀаьхий хиннад, тахан из довза ловраш кхыча къамашта юкъе а кӀезига бац.
Таханара ГӀалгӀайче – хӀара денна хозагӀа, сийрдагӀа хулаш латта мохк ба, йоаржаеш латт йоккхий, беркате проекташ, дика толамаш доахаш тоаденнад юртбоахама хьал, промышленность, иштта кхыдараш а. Къаьстта йоккха терко еш меттайоалаеш латт мехкара туризм; Россерча, иштта дерригача дунен моттигашкарча наьха вай мехкара хозаленаш йовза аьттув, безам хургболаш.
ЛоархӀаме, къаман вахар тоадергдола проекташ я тахан хьакхоллаш латтараш. Хьаеллаш латт тайп-тайпара заводаш, фабрикаш, сайца лаьттачарга а болх юха дӀаболабайтаб, хӀаьта цунга хьежжа бахархошта болх бе моттигаш я тахан, регионера экономика тоаеш дикка къахьегаш латт. ЗӀамига, йоккха бизнес лелаерашта гӀо лоаттадеш; цар оагӀув хьаллоац региона кулгалхоша.
ДӀаяха ханаш дагалаца эттача, дукха халонаш я къамо текхараш, дукха хьийжаб нах таханарча денга, паргӀата долча вахарга сатувсаш баьхаб. ХӀаьта тахан, низ болча Россе лоархӀаме регион йолаш, майрра ший гӀа боаккхаш, толамаш доахаш, ди денгара мел доал беркат доаржадеш, йода республика я из! Къаман вахаре эггара лоархӀамедар тхьовра санна тахан а къахьега ловш дола, камаьрша, хьаьша везаш, лоархӀаш дола адам хилар да. Лоалаха дадача къамашцара барт лорабе хьожаш, гӀо де кийча болаш хьабаьхкаб гӀалгӀай къаман нах. Культура, истори лорадеча наькъ тӀа; хьинаре къахьегаш хьабоагӀа нах. Таханара ГӀалгӀайче тхьовра хиннар яц.
Тахан укхаза тайп-тайпарча оагӀоний дукха дешара моттигаш я, культуран оагӀонцара болх дикка тоабеннаб, дӀа-хьа хьежача гуш да шахьарий, юртий куц, хьал мел хоалуш, довзаргдоацаш тоаденнад. ГӀалгӀай къаман паччахьалкхе меттаоттае гӀерташ, укх таханарча денга е къам кхоачаде гӀерташ лаьттарий цӀераш деза совгӀат санна боча йолаш, лоархӀаш дага лоаттаю наха. Адам къахьега, барт лоаттабе, беркат доаржаде ловш хиларо дукха хӀама хозача оагӀорахьа хийцад.
Республикан ди яхар вай дегашта цхьа моллагӀа ди дац! Вай къаман хӀама меттаоттадаь, мохк тоабаларгахьарча оагӀон наькъаш хьадийлла, сийрдача деношка вай кхаьча ди да из! Тахан ерригача Россе бовзаш, лоархӀаш, цхьаццабараша масал эцаш мохк ба вайбар. Тхьовра баьхача даьша лоамашкара денз хьадена хоза, беркате гӀулакхаш, цӀена нигаташ, машар, барт, безам боаржабе гӀертар тахан, вай наха юъке хьаллоацаш, дахаш да; хӀана аьлча из оагӀув лорабар вайна массахана лоархӀаме хиннад. Таханарча вай пхьараша, говзанчаша хьакхоллаш дола балхаш мехкал арахьа а довзаш, дуккханеша тамаш еш лакхача начӀалца кхелла да.
Доккха цӀай дездеча дийнахьа, вай белгалбу республикан хӀама тоадеш, хьинаре къахьегаш мел лаьттараш, цар цӀераш вай дегашта массахана боча хургья. ХӀара вахархо: лор, хьехархо, журналист, бизнесмен, кхыбола моллагӀа бола болхлой - къаман хьал хӀара денна дикагӀа тоадарах болча наькъ тӀа къахьегаш ва. ГӀалгӀайчен лоамашка декача иллеша дог ураувттаду кагирхой, геттара йоккха говзал, начӀал эша балхаш хӀара денна кхы а дикагӀа даржаш, таханарча хано дӀадеххача тайпара тоалуш латт. Лоаман моттигаш дӀалийца латта вай даьша урагӀйихьа кура, лакха, низ бола гӀалаш тахан юха меттаоттаеш, хьалхарча куца тӀа йоалаеш боккха, мах баь варгвоаца болх дӀахьош латт.
ХӀара гӀала, тахан кхийнараш цецбувлаш, Даьла низаца тамашийна чӀоагӀа вӀашагӀъелла, лакхача говзалца чӀоагӀъяь йолаш хьакхаьчай вайга. Дерригача дунен говзанчаша тамаш еш да иштта уж хьалъе вӀаштӀехьадалар, таханарча денга кхаччалца уж ишттача хьале йолаш латтар.
Иштта бӀаьхий ба вай багахбувцам, къаман оаламий оагӀув. Къамо гӀалашкара денз хьаденача вахарах дувцаш да иллеш, гӀалгӀай дегӀа оамал гойташ да къаьнара халхар. Тайп-тайпара йола боккъала башха хӀамаш хьакхоллаш ба тахан вай дошо а кхыбола а пхьараш, аьшках тамашийна хӀамаш хьаеш бараш. Къаьстта лоархӀаме моттиг дӀалоацаш да мехка истингаш, ферташ хьаеш бола болх. Лакха начӀал гойташ къахьег из болх лелабеча вай кхалнаха. Тхьовра, гӀалашка баьхача вай ноаношкара ӀойоагӀаш говзал я из а, тахан вай дийнъяь дӀахьош. ХӀара догам, сурт ший селхане , истори долаш, цхьацца хӀама белгалдеш да.
Эггара лоархӀамегӀа дар да, даьша леладаь гӀулакх, диц ца долийташ, дӀахохьош хилар. Тахан мехка дукха тайп-тайпара моттигаш хьайийлла цхьацца говзал Ӏомаеш ба кагирхой боккхача пхьарашкара, фестивалаш, кхетаченаш, боламаш дӀакхухьаш массанена бӀаргагойт из деррига. ГӀалгӀай къаман культура массахана ший лоархӀаме моттиг йолаш, йӀаьхий, дукха хӀама чуозаш хиннай.
Культуран оагӀонца дувзаденнараш диц ца далийтара тӀехьа хьайийлла дукха моттигаш я шахьарашка, юрташка, дешара моттигашка. Таханарча хано дӀадеххача тайпара, шерача, боккхача наькъ тӀа яьнна, гӀа боаккхаш яле а, селханара истори лорадеш, из юкъелоацаш, цун гӀулакх тиш ца долийташ я республика.
Республикан Ди яхар вай дегашта лоархӀаме, доккха ди да! Из Ӏочудилла деза вай воай берий дегашка, шоай къаман сий деш, къаман хӀама лоархӀаш, истори довзаш ураоттабе беза кхувш латтараш! ХӀара кердача дено беркат, аьттув, керда толамаш дахьаш, латтийла вай республика, цун моттиг лораергйола тӀехье хийла вай! ТӀаккха хургда вай йоккхача Россе белгала къам!