Ховш ма хиллара, нувхий гувнаш республике дукхагӀа мел хул, цӀи яржара бахьанаш а лакхагӀа латт. Ӏалама хьал, экологи лораяра тӀехьа боккха болх дӀакхухьараш ба Ӏалама гӀулакхех йола министерство, экологен хьал лорадеча оагӀон доакъашхой, гӀо деш лелараш, иштта кхыйола Ӏаьдала моттигаш. Каст-каста дӀакхухьаш дола къахьегама шоатта, Ӏалам лорадарах дола боламаш боккха пайда беш да тахан. Массайолча моттигашкара хий цӀена, къаьга хилар; цхьаккха зе деш йола хӀама юкъе йоаца Ӏаьржа, хьаьна лаьтта; хоза ураэтта сийна бай цӀаккха а хам баь варгвоацача дикаех да.

Интернете гӀолла тайп-тайпарча нувхий гувнаша, Ӏалама хьал толхадеча бӀехача хӀамаех хьалйиза латта Дала хьаденнача хозача дунен моттигаш бӀаргаяйча, дог лазадоал. Хеталу, ма доккха ираз да-кх укх моттиге со ваь, вахаш хилар. Тайп-тайпарча моттигашкара хьахьувкхача ишттача унзарча сурташа вайна хьахайт; ший мехкара моттигаш мел чӀоагӀа лораеш, езаш, дог лазаш лелае еза. Вайцигарча цу оагӀон болхлоша тӀехьарча шерашка дукха хӀама Ӏомадаьд, шоай кхетам лакхбеш. Хьун моттигашка, Ӏалама хьал лорадара тӀехьа боккха болх дӀакхухьаш нах ба вай тахан. Белгалде деза, 2025-гӀа шу хьаэттача дийнахьа денз, юкъеяьккха «Экологи» яхача къаман проекта меттел, «Экологен гӀулакхаш тоадар» яха проект йолга. Керда проект йоаржаеш йола кхетаченаш 2030-ча шера Ӏан шоллагӀча бетта 31-гӀа ди хьатӀаотталца дӀаяхьа езаш я.

Экологе хьал тоадеш, РФ хӀара моттиге Ӏалама гӀулакхаш лакхача боараме чакхдоахаш дӀабахьа безаш болх ба из. Цунна юкъейода ялх федеральни проект: «Боккха лостам бар», «Россе хиш», «Экономикан лоархӀаме гӀулакхаш», «ЦӀена фо», «Хьунаш лораяр», «Экологически туризм йоаржаяр, лораяр». Вай республико боаггӀача боараме дӀахьоргба из лоархӀаме болх. РФ хӀара миӀинге дӀахьоча балха юкъе бахархой могашал толхаераш, кхерамедараш юстардоахаш къахьегаргда. Хиш цӀендеш дола гӀирсаш увттадеш, Ӏамашкарча хин хьал меттаоттадеш, кхаьч-кхаьчача нувхаш дӀакхувса во гӀулакх соцадеш, болх чакхбаккха лерхӀ массайолча моттигашка.

Хьун хьал лорадеш, хьунашка ювла цӀераш ма хулла сихагӀа дӀайоае аьттув хургбараш юкъедоаладеш, къахьегаргда вайцига. Айламерча гӀирсаша даьхача суртех, тахан вайна массанена гу Марса, Меркуре, иштта кхыдолча дунен моттигаш. Тамашийна хетарал совгӀа, унзаро хет цхьаккха тайпара баьца мергӀилг, Ӏаьржача лаьттан коана йоаца уж моттигаш. Цкъа дӀасеццача латтача дунен сурт да-кх из. ХӀаьта вай дахача дунен хьал цу хьала тӀа кхачарах кхера деза вай, цунга хьежжа лораде, доал де деза АллахӀа хьаденнача лаьттан, Ӏалама. Карарча хана боккха низ тӀабахийта йоаржаеш латт вайцига туризм, йоккха терко ю оакхарий вахара. Россе моттигашкара хиш, лаьтташ, фо лорадара тӀехьа боккха болх юкъебаьккхаб вай деношка. Тахан укх мехка вай кхоачашде дезараш дукха да…

ХӀара денна дукхагӀа хулаш латт машинаш, хӀаьта кӀотаргаш, гаьнаш цунга хьежжа дукхагӀа дӀайогӀа еза. «Экологе хьал тоадар» яха къаман проект хьаллаца еза экологаша санна, ерригача моттигаша, бахархоша, бизнесменаша. Иштта цхьана дӀахьоча балхо Ӏалама хьал хоалуш меттаоттадергда. Вай мехкарча кагирхоша геттара хоза хеташ хьаллоац цу оагӀонцара боламаш, цхьацца кердадараш юкъедоаладе гӀо ду бизнесменаша. Ӏалама, лаьттанна, хишта зе дераш хоададаь дӀадаха деза юкъера, нувхаш чакхъяха еза ший лаьрххӀача моттиге, ма хулла дукхагӀа гаьнаш, кӀотаргаш дӀайогӀаш болх дӀакхахьа беза.

ХӀара сага дакъа лаца дезаш гӀулакх да из! Шушаш, килёнка тӀормигаш, хьамча, пластика Ӏокхувса во оамал йита еза вай, цар воашта мел доккха зе ду кхетадаь. Хийла Наьсарерча Ӏам тӀа лелаш хул уж хӀамаш; хӀама бе доацараша, дог ца лазараша Ӏокхийсе. Ма доаде зехьа хий, гаьнаш дӀайогӀа, Ӏан ха хьаэтта меца кхестача оалхазарашта ялат тесса, нувхий галеш наькъа оагӀонашка Ӏо ма увттаде, Шолжа чуяьккхе хьай машин йила ма отта! Лораде боккъал Ӏалам! Лорае, хам бе Дала къахетам баь хьаеннача хозала!