ГӏалгӀайче укх тӀехьарча пхе шера даим кхоачашдеш да из гӀулакх моттигерча Ӏаьдало, цунна чудоагӀача боахамаша. Бакъда дӀаяхача ханашка хинначунга хьежача, из хьал дикка меттагӀдаьккхад дикагӀча оагӀорахьа. Хӏаьта а цу даькъ тӀа де дезаш дукха да, хӀана аьлча денгара ди массаза доал тӀакхеташ да хий дезаш дола хьалаш а нах а. Из чӀоагӀа чоалхане а наха дагадоаллаш а хаттар да. Цо дӀадех материально-технически хин таронаш тоаяр, воай доалахьа хин таронаш хилийтар, уж лерттӀа лелаеш хилар ахчан а экологе а доакъошкахьара.

Ши шу хьалха, ГӏалгӀай Республикан кулгалхочо Келаматанаькъан Махьмуд-Ӏаьлас белгалдир цу оагӀонцара керттера хаттараш.

«ГӏалгӀайченна хица Ӏалашо лоаттаяр - из массане а цхьана кхоачашде деза хаттар да: керда бурув тохар, тӀехьара тӀа хий лоаттадеш йола моттигаш хьаяр, къаьнара турбаш хувцар, хин доакъош шердар. Цу сахьате цу тайпара хаттар кхоачашде могаргдац мехка, цу гӀулакха ха а таро а эш», - аьлар цо, федеральни центро из хаттар кхоачашдеча даькъ тӀа лоаттадеча новкъосталах дувцаш.

Ӏилманхоша йоах, хьалхара хица Ӏалашо яра оагӀонаш хьалъе саг волавелар Месопотаме, Египте, Инде, Китае. Цул тӀехьагӀа тайп-тайпарча наха юкъедаьлар хий лоаттадара хьал. Ховш да, цу ханашка, цул тӀехьагӀа юкъерча бӀаьшерашка, ГӏалгӀайчен бахархой хий хьадоагӀаш йола моттигаш хьалъеш хиннабац, из хьаийдора хьастара, хи тӀара, из лорадора тайп-тайпарча пхьегӀашца.

Тахан вай цу чоалханеча дунен цхьа дакъа да, хӀанз дукха мах бола вахара гӀишлош я, дегӀабоагӀаш шахьарий, юртий бахархой ба. Цудухьа таханарча замо дӀадех вахара хьалаш тоадар, цунца цхьана хица Ӏалашо лоаттаяр.

Дӏадахача шерашка вай мехка хьалъяьй итташ хий дикагӀа хьадоагӀаш хилийтара йола гӀишлош, иттазза бурув теха моттигаш я, насосий станцеш хьаяьй, дуккха километраш дола хин бувзамаш, болх бе юкъеяьккхай хица Ӏалашо яра массехк гӀишло.

Из иштта болх бара йола инженерни оагӀув я, цунца я хий гулдеш йола моттиг, хий цӀендар, из дӀа-юха хьожадар, хий чулеладара дола доккхий гӀирсаш.

Хицара хьал тахан эггара лоархӀамегӀа латташ хилар дукха ха йоацаш хьоахадир, ЖКХ кхоачамбоацарех дувцаш. Цу тайпара, республикан бахархой дукхагӀа цунна чубоагӀача болхлошка латкъа боагӀа хий цахиларах, из хаттар массайолча моттиге дӀадолалу ахка хьатӀадеча. Аьхки уж геттара а дукхагӀа хул.

Иштта дале а, ГӏалгӀай мехка аргӀ-аргӀагӀа уж хаттараш кхоачашду, доал деча доакъош тӀа шоайла дага а боалаш, вӀаший бувзам лелабеш, вахара-коммунальни хьалаш лоаттадара гӀулакх тоадарах бола хоам массанега дӀакхоачаш хургболаш.

Белгалду, йӀайхача хана наха кхоачам болаш хий хургдолаш, ГӏалгӀай Республикан энергетикан Министерствос кийчъяьй коммунальни хьалаш лоаттадара йола комплекс.

Хьалха хоам баьбар, 2030 шера кхаччалца хин турбаш тоаергья аьнна, цо таро лу 40 000 сага совгӀа хий хилийта.

ЧӀоагӀа ира латта хица дувзаденна хаттар да юрташка бахача наха из лоаттадар. Карарча шера цӀенхаштта тоаде лаьрхӀад хица Ӏалашо яр Буро кӀалха, Пхьилекъонгий-Юрта, ГӀаьзе-Коа, Наьсарен кхале, МагӀалбика кхален СоагӀапча, цул совгӀа МагӀалбик- Шахьаре.

2027 шера доагӀаш дола балхаш дергда, иштта кердайоахаргья хин турбаш Наьсарен кхален Тӏой-Юрта, Долакха-Юрта; МагӀалбика кхален Дола-Коа; Шолжа кхалерча Гӏажарий-Юрта, Мужеча, Галашка, Эбарга-Юрта.

Йицлургъяц республикан лоаме а, ЖКХ оагӀорахьа цига а да де дезаш балхаш. Иштта, дукха ха йоацаш, Жӏайрахьа керда хин турбаш чуяьхкар, цо таро лу бахача наха дикал йола молаш дола хий лоаттаде доал деча даькъ тӀа, вахарца ювзаеннача моттигашка.

Таханарча дено дӀадехар дӀа а лоархӀаш; кхы а юрташка, шахьарашка къаьнара хин турбаш лелхаш хиларах хий лоаттаде таро йоацаш бусаш хиларах, Ӏаьдало цу моттигашка вӀашагӀболл хий наха лоаттадара бола болх, цу юкъе лаьрххӀа йола транспорт а лелаеш.

Юкъара хьаийцача, вай белгалдир укхаза паччахьалкхено цу даькъ тӀа къахьегаш хилар. Цо хьагойт цахаддаш из болх тоабеш хилар, укх тӀехьарча хана дикка из гӀулакх тоадеш хилар гуш а да. Керттердар да - уж хаттараш кхоачашдеш хилар, хӀаьта уж цкъа чакхдала дезаш дола хаттараш а да.

Цу юкъе чӀоагӀа эшар да, из хий леладераш кхеташ хилар, воккхавар а зӀамигвар а, хий дезаш мел вар, из лораде дезилга ховш хилар, зехьа ца доадеш эзараш литраш дола мах баь варгвоаца рузкъа.

Хала дац дӀалархӀа, мел дукха тоннаш хий лораде йиш я, нагахьа санна ГӏалгӀайчен хӀара цӀагӀа е квартире гӀулакх доацаш доадеш дола хий лорадой. Лакхе белгалъяьха нах бахаш йола моттигаш дукха хиларга хьежжа, хий а иштта дукха тоннаш лораде йиш йолаш да. Из дицде йиш яц вай, хин хӀара тӀадам лоархӀаме ба.