Укх тӀехьарча пхе шера, ГӀалгӀайче 22 культуран ЦӀа хьалдаьд, цар таро лу хьалха ца хиннача тайпара вай артистий: начӀал долча халхарчий, ашархой, иллиалархой толамаш совдаха, цар тӀехьаленна лард йолла.

Мехка кӀезиг-кӀезига болх дӀахьош ба культуран оагӀув кхы дикагӀа хилийтара, цун Ӏалашон оагӀув тоаяра. Цудухьа тахан ди тӀехьагӀа дукхагӀа тоаеш латт культуран урхалленаш, хьалдеш да культуран цӀенош, уж лерттӀа дегӀадоаладара дуккхадараш цӀенхаштта тоадеш къахьийгад.

Республикан лоамашкарча юрташка культуран цӀенош хьалдеш хилара бахьан да, бахархой вахар тоадеш хилар. МоллагӀча культуран цӀагӀа бер хьадеча, цо хьагойт хьалхарча аргӀагӀа шийна фу карагӀдоал, ший малагӀа начӀал да. Цхьабараш дика истингаш де ховш хул, шоллагӀбараш дахчах пхьегӀа еш хул, актёрий начӀал долаш ба. Уж берригаш а шоаш хержача гӀулакха тӀагӀолла цӀихеза хила йиш йолаш ба.

Таханарча заман сага гуш а, цо мах оттабеш а да хӀара юртара вахара хьал. Цунга хьежжа, ше вахача юрта хоза керда культуран цӀа хьалдича из чӀоагӀа гӀад а вода. Цу моттигерча вахаро тӀахьех хӀаравар шийгара хозал цу юкъеяра, ше вахача моттига хозал гойтара, кӀувсаш тӀа дехкача зизашца, Ӏалама хозале гойтарца, е цу дерригнех а лаьца байташ ешарца.

ДагадоагӀа сона, Шолже кхо шу хьалха культуран цӀа тоадаь даьнна, хьаделлаш моттиг яр. Ший классически архитектура хозалца тоаяь, тӀера хувцаенна гӀишлон кеп яр из. НачӀал долча болхлоша шоашта ма хов хоза из кийдаь хиларо наьха а дог гӀоздаьккхар, цун говзанчаша хьийга къа гаьннара гуш дар, наха совгӀат хилар цох.

Кхы а дицденнадац сона ши шу хьалха Шолжерча культуран цӀен концертий хозача зале лоархӀаме кхетаче дӀайихьа - «Сердало» газета («Свет») ший 100 шу дизара Ди дездир ГӀалгӀайче хьакхеллача дийнахьа.

Дукхача наха цун пенашка хьаийцар укх дӀадахача шерашкара хозал, безам, къаман Ӏадаташ, искусство. ГӀалгӀай Республикан Кулгалхочо цу хана белгалдаьча беса, « из доккха цӀа да, цига начӀал долча наха къаман, даьй культуран мах бараш лораду. Укх тайпара дика майда хиларах со тешаш ва ГӀалгӀайчен искусствон болхлой проекташ дика дӀахьоргхиларах, цар лаьрхӀар кхоачашхургхиларах».

Тайп-тайпара ха яьннача наьха, иштта кхувш доагӀача ноахала шоай начӀал хьагойта цу тайпара таронаш хилча –из дика да. Из чӀоагӀа лоархӀаме а да укх таханарча тамашийнача дунен тӀа, къаьстта сов дукха хоамий, ахчан хьалаш долча хана, наьха цу хӀаманцара хьашт боацача маьхе даьккха хиларах. Цудухьа эшаш я ер санна йола культуран оагӀонаш.

ГӀалгӀайчен культуран цӀеношка массаза санна дӀахьу лоархӀаме кхетаченаш, тайп-тайпарча боараме кулгалхоша шоай болхлошца деш дола къамаьлаш, кхыдолча гӀулакхаш тӀарча наьаха вӀашагӀкхетараш,шоайла дӀа-юха дагабалар, шоашта хетар алар. Укхаза дувц тайп-тайпарча вахара дукха хаттараш, доал дара даькъ тӀара вахар тоадара дола хьалаш вӀашагӀдохкар, наьха хьашташ кхоачашдарца дувзаденна хаттараш.

ГӀалгӀайчен столице карарча хана хьалъеш латт ГӀалгӀай паччахьалкхен Хамхой Ахьмада цӀерагӀа филармони. Из Россе Президента тӀадиллача декхарах, «Культурни, исторически тӀехьале» яхача федеральни программа чуйоагӀаш я. Из гӀишло столицан хозал а я, дӀахо а из столицан культуран хозала гӀишло хинна дӀаоттаргья. Цигарча вай бахархой а, кхыча паччахьалкхенашка бахача наьха санна, шоай дезалца цхьана цу гӀишлон чу салаӀа, сапаргӀатдаккха таро хургья, царна хозаргья ший тайпара екаш йола артистий оазаш, боккъонцахьа бола кхоллам бовзаргба.

Цул совгӀа, ГӀалгӀайчен театра, кино, таханарча заман тароний Магасера Центр кердаяьккхай, из тоаяь хилар бахьан долаш тахан цига да технически, ашарий гӀирсаш, болхлошта дика болх бе моттиг, кагирхошта кхоллама болх дӀабахьа моттиг.

Белгалду, ГӀалгӀай Республикан Кулгалхочо Келаматанаькъан Махьмуд-Ӏаьлас тӀадиллача декхарах ГӀалгӀай паччахьалкхен кагирхой театра хьалаш а тоадергда. Из дика гӀулакх да, вай кхувш йоагӀача тӀехьенна массайолча оагӀорахьара эшаш дола. Укхаза начӀал долаш къахьегаш болча кагирхошта лаьрхӀа деш да из деррига.

2025-ча шера Наьсарера культуран цӀа тоаде лерхӀ, овлангара кердадоаккхаш, из а «Дезала мах бараш, культуран оагӀув» яхача мехка проекта чудоагӀаш да.

Из ах бӀаь шу хьалха хьалдаьд, тоадеш дола балхаш укхаза дӀадихьа дукха ха я. Кхы а укхаза коммуникацеш хувца езаш я, балха кабинеташ, залаш, кхы дуккхадар а кердадаккха дезаш да.

 Мехка бахархой, хьаьший дӀадахача итташ шерашка каст-кастта нийслора Наьсарен Культуран цӀагӀа. Из да нах салаӀа а паргӀатбала а тӀахьехаш йола тайп-тайпара моттигаш дӀакхухьаш дола цӀа.

Мехка культуран цӀагӀа дезду мехка а республикан а белгалоний денош, республикан истореца дувзаденна денош, иштта СВО доакъашхой, Сийлахь-боккхача Даьй- мехка тӀема ветеранаш безбар. Укхаза гулбу цхьаттара уйла яраш, юбилей яраш, йоазонхой, юкъарлон болхлой, спортсменаш, начӀал дола оазархой, суртанчаш, иштта дӀахьу говзанч-хьехамаш, гойтамаш. Дунен искусстве хьалхара гӀа боаккх кагирхоша. Из-м дукха а да дагарде йиш йолаш, дукхача доакъоех латташ да из.

Керттердар, цу майдан тӀа РФ а иштта ерригача Кавказа а халкъаш гуллуш хилар да, цар цхьана дӀахьу шоай кхоллама болх, концертни программаш, кхетаченаш.

Цхьан хана Инде политически, юкъарлон цӀихезача болхлочо Ганди Махатмас аьлар укх тайпара дешаш: «Сона ловра массайолча культурай мух сай наӀарга хьокхаш хилар, бакъда сона лацар се цо когаш тӀара вожавар». Уж дешаш тахан а лоархӀаме да.

Культура дегӀайоалаяра белггалара кӀийле кхоллара, хӀара денна вай кийчду бераш, ондаргаш цар вай истори лорадергдолаш, ше морг кхы доаца къам дӀадаргдоацаш. ГӀалгӀайченна из лоархӀаме да.

Дуне хоздер да, хӀара къаман ший культура хилар, ший халхар хилар, цунга хьежжа тӀабувхабу гӀирс, фаьлагаш, дувцараш, оаламаш, халкъа багахбувцам. Цунца цхьана гуш да къаман мах бола хӀамаш, культуран овла, сага вахаре из гуш хул хӀара гӀа мел боккхача юкъе.

ГӀалгӀайче - дерригача дунен культуран гӀишло я. Вайга тахан енар дика ха я- вай хьаеллаш я таханарча заман библиотекаш, театраш, музейш, культуран центраш, цӀенош. Цо дӀалоац ГӀалгӀайчен лоаман а шаьрача арен а моттигаш. Ший боарамах дӀахьош ба гӀалаш, еза моттигаш тоаяра болх - уж я дерригача дунен а иштта вай къаман а мах бола тӀехьале.

Дукхача паччахьалкхений бахархошта тӀехьарча 30 шера дайзар ГӀалгӀайчен вахар. ХӀара шу массаза дала царна дукхагӀа гу вай къаман халхараш, ашараш, дукхача тайпара йола хӀамашца ювзаенна тӀехьаленаш, кулгаговзала болх. Шеко яц, царна укхаза боккъонца йола хозал кораергхиларах.