Вай республикерча нах дӀа-юха кхувлара йолча автопарке из хьал тоадеш латт. Вай шахьараш, юрташ вӀаший хотталуча, дӀа-юха вахара долча наькъашка керда автобусаш болх бе йолалургья. Уж юкъеяьхай хьалха хиннача ӀажагӀча «Газелашта» меттел, уж тишъенна а дукхагӀча даькъе нах дӀа-юха бигара пайдана а цахиларах.

БӀаьш, эзараш болча наха лоархӀаме да, шоай балха ди дикача хьалаца дӀадоладар. Балха, вахара е кхыдола гӀулакх даккхара сенца дӀагӀоргва-хьогӀ яхача хаттаро моллагӀча сага дегӀацара цхьа дакъа низ дӀабоаккх.

Ше да, нагахьа санна хоза барзкъа тӀа а дийха, ший массазарча остановке хьа а вена, йӀайхача автобуса чу е кхыйолча транспортаца кӀаьдача гӀанда тӀа а хайна, из балха дӀаваха йиш йолаш вале.

Тахан чӀоагӀа лоархӀаме да, ГӀалгӀайчен транспорт еррига технологеш йолаш, водитела болх аттача боаккхаш, наьха кхерамзленна Ӏалашо йолаш, дезар хӀаранена дӀагойташ дола хьалаш цу чу долаш хилар, цу дешо лораю наьха кхерамзле а иштта могашал а.

Цу тайпарча хьалашца белгалйоалаш я, вайна ховчох, керда хьаяйта ткъаь итт ПАЗ «Vestor Next» оала автобус, уж кастлуш наькъа арайоалаш я шахьарашта юкъе лела: Шолжа, МагӀалбика кхалешка.

ХӀара автобуса чу дукха нах багӀа тайп-тайпара ха йолаш бола. Цу моча автобусашца лелача водителашта даима дагадоагӀаш хила деза ше дӀабугача наьха кхерамзлен Ӏалашо яра бехктокхаме хилар. Бакъда водителаш, из ха а ховш, нах шоаш хьаийцачара, баха безача дӀа бугаш ба лоралуш, моллагӀа бола хаоттам мара цахиларах.

Водитела болх чӀоагӀа хала ба, наькъа хьовзам хилар кхера веза цун, хӀаьта ГӀалгӀайче машенашца лелаш болча нахага хьежжа лоравала везаш а хул, из наькъ тӀара хьал ца талхийта бийсан а дийнахьа а.

Цудухьа вай боккхача наькъ тӀа керда «ПАЗикаш» нийслойя, юкъара транспорт кердаяккхара баь болх из болга халаш. Из транспорт кердаяккха таро хилар вай республиканна федеральни центро новкъостал дарах, бакъда цох цхьа дакъа республика бюджетера а дар.

Цу тайпара болх хӀанз дӀахьош ба Российски Федераце дукхача республикашка. «Кхерамзленна дика наькъаш» яхача къаман проектах Россе тайп-тайпарча республикашка, областашка эзараш керда автобусаш, троллейбусаш, трамвайш яйтар. Дика а цӀена а транспорт хиларо таро лу, ден-бус эзараш бола нах дӀа-юха бига. Из деррига а дикача оагӀорахьа Ӏаткъаш хул социально-экономически декхараш кхоачашдара, мах бара, продукци арахецара, цун керттердар, нах дикагӀа бахаш хилар да.

Белагалдаккха деза, автобусаца саг водаш хилар массайолча хана дац иштта аттачарех, бакъда массайолча хана безамегӀа-м да из. Из цхьан юкъа вӀашагӀкхийтта, цхьана дӀа-юха бахара йола тайп-тайпарча наьха тоаба я. Цу наькъ тӀа дукха тамашийна хӀамаш хаза йиш я, кхыметтел бӀарччача дийнахьа дицлуш хилац цу чу дийца къамаьлаш! Къаьстта ший оамал йолаш саг чуволча транспортаца водаш, геттара а безаме хул. Берригаш йист ца хулаш багӀе а, цу цхьанне дувцар кхоачам болаш да.

Къаьстта аргдар аз вай республикан автобусий остановкаех лаьца. НийсагӀа аьлча, уж кхоачам болаш ца хиларах. ДукхагӀча наькъий остановкашка наха эшаш дола хьалаш хила дезар, йӀайхача е шийлача хана, е цӀаьхха догӀа делхаш хуле, цига дӀакӀалха а ваьнна сага салоӀаргдолаш.

Таханарча ноахала чӀоагӀа теркал ду автобуса чу СССРа ханара хьалтеха доахка сурташ, уж тахан музея мах бараш хинна дӀаэттад. Кагирхоша боккхача безамца ладувгӀ боккхачарга, хьалха цхьа ах бӀаь шу совгӀа нах дӀа-юха кхувлаш йола автобусаш мишта болх беш хиннай, малагӀча хьалашка къахьегаш бар цар водителаш, дӀа-юха болхача наькъа фу нийслора цар пассажирашца.

Вайна дӀаяхача ханара автобусаш цхьа атта хьаяь хилча санна хет. Хьанна хов, цхьа ха яьнначул тӀехьагӀа, вай тӀехьенна 2025 шера керда яьнна хиннача автотранспортах фу хетаргда, цар иштта шоай тайпара мах оттабергба цу деша, дукха хаттараш а хургда цар.

ХӀара паччахьалкхен автотранспорт кердайоаккхаш къахьегаш шe-ший говзанчаш ба, нах дӀа-юха кхувлаш аттагӀа хургдола хьалаш лехаш бу цар из болх. Наха юкъе из дика хьал даржаш хилча, вайцига ГӀалгӀайче а из кхача тарлу, моттигерча балха цхьа дакъа хинна.

Бакъда дукха кердадараш тахан юкъедоахаш латт, уж нах цецбоахаш тамашийна а да, вайна дика хов малагӀа таронаш, е малагӀа эшам ба цу балха юкъе.

Масала, цӀермашинашца цхьана магнита наькъаш тӀа трамвайш а вӀалла ца совцаш лелаш хилча фу хургдар, Шолже, Магасе, Наьсаре гӀолла хьал-Ӏо ухаш, юрташта юкъерча наькъашка гӀолла шоай даим дӀа-юха ухаш бола никъ Ӏо а билла.

Иштта тамашийна да фецарча кемаца нах лелаш хилар. Из иштта хилча, электрически транспорт хиларах, бензин а кхыдола доагор а леладе дезаргдацар.

Тахан вайна теша могаргдац, сага ший доалахьара транспорт езац аьлча, бакъда ха дӀа мел йода хила тарлу юкъара транспорт хиларах уж машинаш кхы езаш йоацаш а, хӀана аьлча вахаре эшаш дола хьалаш Ӏалашдеш уж хилча, тӀехьара тӀа зе а деш, сенна лелаергья сага ший доалахьа машинаш? Ха дӀа мел йода, сага эшаш дола вахара хьалаш хьакхоллаш да ГӀалгӀайчен бахархошта. Цо хьалхадоаккх вай кагирхошта дикагӀа деша дезаш хилар, хьамсара мохк безаш хилар лоархӀаме долга, дика хӀама хьадара тӀакхувш хилар. ХӀара автобусо е наькъо наха салоӀам бергболаш, уж белабенна хургболаш.