Иштта, ше хьалхагӀа къамаьл деш, цо белгалдир, «керда наькъаш, массехк аьттув луш дола наькъий болх вӀаштӀехьабаккхар да - из бизнес лелаяра керда таронаш я, моттигашцара бувзам чӀоагӀбар да, экспорт а юкъейоаккхаш. Цу дерригне а таро лургья экономика дегӀайоалае, социальни даькъ тӀара декхараш дикагӀа кхоачашде. Беррига мохк а дикагӀа дегӀабоалабе таро лу цо».

Цох лаьца дувцаш, ГӀалгӀайчен кулгалхочо Келаматанаькъан Махьмуд-Ӏаьлас белгалдир, 2025-гӀа шу дӀадоладелча денз, берригача мехка гӀолла «Вахара наькъаш» яха керда къаман проект дӀайолаяьй, из «Дика кхерамзле йола наькъаш» яхача проектах хетта я. Из лаьрхӀа я мехка миӀингашка кердача вахара, транспорта, Ӏалашон, коммунальни балха доакъош хьаллоаттадара. Из программа кхоачашъеш, вай мехка итташ километраш йола наькъаш тоаде лаьрхӀад.

ГӀалгӀайче дакъа лоацаш я шин къаман проекте - «Моттигера наькъаш», «Наькъий боахамашкара хьал дегӀадоаладар». Цар паспорташ вӀашагӀдохкара бола болх йистебаьннаб.

ДӀахойодача хана, вай республикера лоархӀаме наькъаш цӀенхаштта тоадергда, иштта тоаергья шахьара цхьан урама наькъа юкъ. Дерригаш а 11-тта моттигера наькъаш тоадара дола балхаш дӀахьоргда.

МоллагӀа бола никъ, кхерамзле йолаш а дика а хилар - из керттера декхар да Российски Федераце хӀара йист вахара-экономически оагӀорахьара дегӀайоалаеча.

Сона дагадоагӀа, вай боккхагӀа болча новкъосташа дийцар, уж болх беш бар Наьсарерча заводе. Дукха ха я из хинна. Радио чугӀолла, цу хана эггара чӀоагӀагӀа наха ладувгӀаш хинна илли дар из. Укх тайпара дешаш дар цу юкъе:

«А я иду, шагаю по Москве,

И я ещё пройти смогу,

Солёный Тихий океан

И тундру, и тайгу!»

Царех цхьанне цу дешашта мах оттабеш аьлар: «Мишта хоза оал цо из! Хетаргахьа, дикача наькъ тӀа гӀолла водаш хила веза из!»

Хьай когашта кӀалха цӀена асфальт болаш, наькъ тӀа новкъарле а йоацаш водача хана; дог гӀоздаьнна, моллагӀа декхар кхоачашде низ дӀакхоачаш, хьинар долаш хул. ГӀалгӀайче цу хьакъехьа дукха исторически лоархӀаме моттигаш хиннай - мехка дикал лакха йола таханарча заман наькъаш хьалдаьд, уж лаьрхӀа да дукхача ханашка латтара.

Историкаша ма аллара, дӀаяхача ханашка шин-кхаь тайпара транспорт мара яцар, ГӀалгӀайчен лоаман моттигашка а иштта шаьрачахьа а бахача наха юкъера бувзам лелабеш. Наькъаш жагӀа е кхертӀо билла дар. Цох а цу хана саг дӀа-юха вахара зшаш дола лерттӀа хьал лоархӀаш дар. Асфальт билла моттиг боккхача новкъа мара нийслуш яцар, царел дикагӀа дола наькъаш маца хургда ховш а дацар, уж тоадара йола ха вӀалла хьатӀакхоачаш а яцар. Ираза, уж хала ханаш дӀаяьннай вайна, ГӀалгӀайче карарча хана федеральни наькъашца доккхал де йиш йолаш я, уж даьд таханарча дено дӀадеххача беса чӀоагӀа а дика а.

Тахан уж балхаш деш хилар дувзаденна да, моттигера а къаман а проекташ кхоачашъеш хиларца, цу гӀулакха Ӏаьдало миллионаш ахча хьадайтад. Бакъда укхаза ца хилча даргдоацар да, саг ше хьабеш болча балхах бехктокхаме хилар, цу балха даькъ тӀа къахьегаш хӀама ховш бола нах хилар.

Экономикан еррига оагӀонаш тийша я бийдал тешшаме лоаттаеш хиларах, наха эшача хана из хьакхоачаш хиларах.

Вай республикан экономика дегӀайоалаяра, цу юкъе инвестораш бахара, дика къахьегара, къаьстта вола саг Ӏомавара, Ӏалам лорадара, иштта кхы а дукхача доакъошка эшар да дика наькъаш хилар. Цу юкъе да ГӀалгӀайчен туристаш дукхагӀа хилар а, цу даькъ тӀа а наькъаш дика хилар хиланза даргдоацарех да.

Тахан, машинаца е автобусаца водача хана, хьалхашка лоаман лакхаленашка, нийсача аренашка билла хоза никъ бӀаргабайча, кхетаду, Европа мехкашкарча наькъел уж тӀехьадусаш цахилар.

Шера, дика наькъаш юкъарлон тӀехьале я, из вай тӀехьенга а кхоачаш я.

Иштта, хӀара дийнахьа машинаца е гӀаш лелача сага лоархӀаме да наькъа кхерамзлен Ӏалашо яь хилар. Из да Шолжа, МагӀалбика, Магаса, Наьсарен шахьарашка, Эккажкъонгий-Юрта, Пхьилекъонгий-Юрта, наькъал дехьавоалаш йола моттигаш хилар, светофораш болх беш хилар, урамашка карташ яь хилар, уж юкъарлонна эшаш дола хьалаш да.

Цудухьа уж а кхыдола а хьалаш вай бахархошта лоаттадеш, цу гӀулакха лаьрхӀа йолча министерствон болхлоша тоадеш а кердадараш Ӏодехкаш а наькъий дика хьалаш Ӏалашду. Из лоархӀаме да моттигерча бахархошта: шахьарашка, юрташка бахача наха - уж наькъаш тӀадолхаш да Ӏаьадала гӀишлошта, дарбанчешта, ишколашта, культуран цӀеношта, ФОКашта.

Цул совгӀа, доал деча даькъ тӀарча Ӏаьдало сайрийна урамашка баьде хургйоацаш, сердал чуюллаш латт массанахьа, нах лелача моттигашка, цу гӀулакхо ший аргӀагӀа таро лу сайрийна машинашца лелача водителашта наькъа кхерамзле лоаттае. Дукха да хьадаь даьннар, бакъда де дезар а кхы кӀезигагӀа дац. Хьалхашка латта декхараш кхоачашде таронаш я, эшаш бола говзанчаш ба. Цудухьа ГӏалгӀайче дика наькъаш хургда, вай юкъарча вахаре уж эшаш а да.