Спорте дӀачувахача сага ший дегӀа доал ду, лерхӀача вахар тӀа дӀатӀавода. Физически упражненеш еш, дегӀа доал деш волча сага дукха мах болча молхаех ахча кӀезигагӀа дохк, лораш болча а кӀезигагӀа ада везаш хул. Аккумуляторца вай дегӀ нийсдар а ший бахьан долаш да : шортта низ, могашал эш сага, из ца хилча, деррига а юхадоал. ХӀара денна иштта вахар дӀахьош хила веза таханарча ханаца гӀа боаккхаш вола саг. ХӀама даар, наб яр, хий малар санна; хӀара дийнахьа вай леладеча гӀулакхашта юкъе хила еза физически культура.

Дерригача дунен тӀа латтар санна да, тахан вай мехкара хьал. Офисе чубенна, компьютера духьала, смартфона чу букарбийрза багӀараш ма даггара баржаш латт, цул совгӀа, иштта денош дӀакхахьар нийса хет цхьаццабарашта. Баламаш, фоарт, иштта хӀара ди дӀакхухьача сага ший тайпара чӀоагӀделе, хьоадича лазар деш хул. Дуккхабараша-м кхетаду из мел во оамал, дегӀ низах дохадеш хӀама да, цудухьа шоай унахцӀенон доал де хьож. ХӀаьта керттердар, догьийккха ца Ӏеш, дӀадоладаьр хьинаре дӀадахьар да. Цу юкъе хила йиш я гӀаш никъ бар, балхара цӀагӀа волча хана гувнаш тӀа, аренашка гӀолла гобахар, бассейне дӀаязвалар, гантелешца хӀара Ӏуйран дегӀ сомадаккхар, спорта моттигашка ахар.

Цу юкъе я футбол, волейбол, бадминтонах ловзар. Вай мехка даим хьаеллаш латтача спорта лаьрхӀача моттигех кхетадеш да, спорт езараш кӀезига боацилга. Спорт массахана сага деношка хила еза эггара гаргагӀа дола хӀама санна. Белгалде деза, спорт эшаш йолга кхетадеш бараш берий бешара денз кхебе безилга. Массахана дӀадувца деза берага физически культура дегӀа могашала мел эшаш я. Цар сакхетам нийсбар бера хана денз хьадоагӀаш хила деза, дӀахо спортаца бувзам болаш уж бахаргболаш.

Кхувш латтарашка дӀадувца деза, мухь тӀаулла ченаш йолаш, дикка хӀама даара тӀера болаш, цхьан хана спорте шоаш мел кадай бар фаьлгаш дувцаш бола вотеш, даьцеш, шоай мекъал бахьан долаш, шоашта дезар, чам бар котдалийта нах болга. Цхьаккха къахетам боацаш дӀадувца, спортацара бувзам хоадабойя шо а хургда иштта текха, киталдаха, маьже хьоае хало долаш. Цар хьаькъалца дӀачӀоагӀде деза, хьалхарча денгара тӀехьарча денга кхаччалца саг хоза ваха везилга, хӀаьта иштта ший дегӀах дог лазаш, хьаькъал сомадоаккхаш хила везилга.

Балхацарча гӀулакхел совгӀа, кхы сево вӀашкаоз 21-ча бӀаьшерера тоабаш? Къахьегама шоатта долча вахаро, Ӏалама моттигашка араваьнна салаӀаро, хьоалчагӀашка, кодамашка ахаро. Массанега ала лов сона тахан, вай зама отталехь хиннача 1-ча бӀаьшере а иштта хиннад. Дукха-м дац цу хана денз хувцаденнараш. Дагадох хьона тӀаккха, хьалхагӀа уж спортацара яхьаш мишта дӀакхухьар.

Болх беча хӀара моттиге, кулгалхо хьалха волаш, физически упражненеш йора, дегӀ тхьайса латтаргдоацаш, могашал эшалургйоацаш спорт вахаре лоархӀаме йийя дӀаоттайора. Ше-ше хьалхавала гӀертар, геттара белгалвала хьажар дацар цу юкъе, ший унахцӀенон хьал лорадар дар. ХӀаьта тахан дукха бий вай хьакимашта юкъе спортзале ухараш?..

Къаьстта царгара доладала дезар из хӀама. Шоашта тӀехьалаттарашта хьалхадаха дезар, спортаца доттагӀал леладар эггара эшаш дарех долга. Тайп-тайпара видеокинош доахаш, передачаш еш, цӀихезача нахах очеркаш язъеш, дувц вай, мичахьа дийшад, малагӀча моттиге болх баьб, майдилгаш телар, дуккханешца доттагӀал тассар, цӀа дар, бераш кхедар, иштта дӀахо а…

Бакъда цхьа наггахьа мара хозаргдац-кх хьона; из саг спорт чӀоагӀа езаш, цунца бувзам болаш хиннав, аьнна. ХӀаьта вувцаш вола турпал массахана гӀаьленах кӀур тувсаш хиннавале; кхувш латтарашта библиотеке, спортзале ца хьокхаш, гӀаьленаш йохкача киоске никъ хьийхаб цо. Иштта масал да-кх цо гойтар…

Цудухьа геттара айваь вувцача турпала вахаре спортаца гаргало йолаш вӀалла денош хиннадале, из дӀаала, дӀахайта деза. Къонабараша кхетадергдолаш, спорте хиларах, ший дегӀа, могашала уйла еш хиларах, цу сага гаьнавала аьттув баьннилга, толамга кхачар из бахьан долаш хиннилга. Селлара чӀоагӀа, кӀома вай из дувцара малагӀа бахьан да аьлча, дукхача хӀаман уйла е отт…

Бера хана денз, сага хьаькъалца чӀоагӀденна латташ хила деза, дегӀа доал эшилга, доал деш, хьожаш ца хилча цун хӀама сиха кӀалдусаргдолга. Цхьаццабарашта хеталу, сох ца кхеташ диса мег из, лорий говзал йоккха ма йий, аьнна, бакъда, из харцахьа да, дувцилга доацаш! Тахан мехкарча массайолча моттигашка кулгалхой хьалхаэтта дӀабахьа безаш болх ба из!

Сомабаккха тхьайса латтарий сакхетам, спорт ца хилча баргбоаца оагӀув болга дӀахайта царна! РФ спорт йоаржаяра тӀехьа «Спорт-вахара оамал» яха федеральни программа я йоаржаеш. Цун керттера декхар - 70% адам физически культураца, спортаца бувзам лоаттабара тӀадигар. 2030-ча шера дикка тоабенна латташ хила безаш ба из оагӀув… «Демографи» яхача къаман проектаца бувзабенна болх ба из. Тахан спортаца гаргало лелаеш бола нах вай мехка 80 млн кхоачаш ба. Кхетаде деза, спорт хӀара денца хила езилга, 90-гара 125 минотага кхоачаш ха спортаца дӀаяхьа еза сага хӀара кӀира. 20-30 минота хӀара дийнахьа никъ беш, хье вахача юрта, шахьаре гӀолла волалуш хьо хуле, лакхе хьоахабаьрашта юкъе хургва-кх хьо. Керттердар - дегӀа маьженаш болх беш хилар, тхьайса, мекъало вӀашкадихьа латта дегӀ, оагадаь, сомадаккхар.

Массехк шу доаккх сага кухне телевизора хьалхашка кхерза, дира хӀамаш юаш, кофе, газировкаш мелаш…  Дийнахьа массехк сахьата вагӀа машин лоаллаш, е цӀагӀарча дивана тӀа вагӀа сарралца лоадам боаца хӀамаш леладеш, кӀаьдвелча дӀагарахьвоалаш; тӀаккха, набарах визача, ураховш… ДегӀа моастагӀал деш да уж деррига хӀамаш. Га зийнайий оаш? Лакхера ткъоврош миссел кӀаха овлаш а да цун… Иштта хила деза сага вахаре а. Эггара хьалха волалуча хана хало хете а, кӀеззига сатехача зувргда оаш, дегӀ низах хьалдузаш латтилга.

Тахан вай бувцараш ба 30 шергара 60 шерга кхоачаш бараш. Бераш, кагирхой-м тахан, Даьла къахетамца, спорт езаш ба мехка. Низ болаш, кадай, массарел сихагӀа хила ловраш кӀезига бац, кхувш латтарашта юкъе. Бакъда боккхагӀбарашта юкъе спортаца гаргало лелае ловраш дукха бац…

Из вайна гуш да, дӀа-хьа хьежача. ТӀехьарча шерашка вай зув, гӀаьле увзараш а дукхагӀа баьржалга. Машин лоаллаш, ма даггара кӀур тувсаш, гӀаьле бага ягӀаш водаш хул цхьавар, дувцилга доацаш чӀоагӀа во масал да цо къонача тӀехьенна гойтар; деррига дӀадаьлча, наха юкъе гӀаьленах кӀур тувсаш латтар эздий, хоза лоархӀаш а дац, вай Ӏадаташка диллача.

Геттара сатем байна хьувзар а ший хьал меттадоаладе, цхьа кӀеззига кӀаьдде гӀерт; гӀаьле эза, мерза, хьаьна даараш вӀалла къоаста ца деш диа; тӀаккха бӀарг биззалца наб яь. ХӀама лазаяьнна болх хуле, молха дӀаменна, дӀагарахьваргва-кх, аьнна, хет цунна… Из харцахьа да! Ший дегӀа моастагӀа ва иштта вахар дуаш вар! Цул дикагӀа дац, Ӏурра гӀетта шийлача хица юхь йила, физкультура яь, гӀаш лелаш ах сахьат доадича…

ДегӀо баркал-м аргдар цу сага. Фуд де дезар? Хьай дегӀаца ма даггара болх бар! Сомаяха уйлаш, дегӀ, хьаькъал! Кадайча наха юкъе хила, мекъало боабаьрашца оагӀув ца бехкаш… Хьай могашал хьайна езе, кхыча тайпара хьажа веза хьо хьай вахарга!