Увидеть и сохранить
Вай мехкара Iалам тамашийна хоза кхеллад Дала
Природа нашей республики открывает для всякого наблюдателя множество секретов, особенностей, свойств мира растений и животных. Много лет назад очень хотелось снять несколько короткометражных фильмов, небольших видеофильмов, повествующих, к примеру, о домашних животных, которые находятся во многих подворьях и хозяйствах республики.
Цу деша уйла кIезига ечун-м дош хетаргдац цу гIулакхах. ХIанз фуд укхо дувцар, малав цIагIарча хьайбашца бала болаш аьнна хеталургдараш дукха хургба. Бакъда, цу хIамашца сакъердлуш, цар хьал дика Iомадаьчун геттара хоза хетаргда циский, гIажий, устагIий, бежана вахар хьахьокхаш кино дайча. Уж леладеш вахачун вахара никъ а ший тайпара хул... Цу мугIарерча наха дика хов гонахьара Iалам, цунца дувза мел деннараш лархIа, лораде.
Цу гIулакхо дог дIаьхий деш бах уж нах. Цхьацца бахьанашца са аьттув баьланзар лаьттар кхоачашде, бакъда, массе хана уж зувш йола оамал дегIаца йисай. Сога хаьттача вай вахар хозду цу Дала кхеллача беркатеча хIамаша. Назранерча пруда юхе вагIаш зув, цхьа зIамига маькха бод къувсаш йоахка масайтта зIамига дийна хьамилгаш.
Царна бIарахьежаш уйла ю, укх лаьттан тIа хIара са доала хIама малха кIалара ший моттиг лорае гIерташ я-кх аьнна. Сага кулгаша толха янза йолча моттигашка гIолла го боахаш мичара йоагIа ца ховш гучаэккх пхьагал. Шийна духьала нийсбенна кхерам биста гIерташ санна бIарахьежаш ха йоакх цо.... Цецваьннача латт хьо а... Ах сахьат хьалха гонахьа доккхий кораши, гIишлоши, асфальта никъи мара боацача Магасе вар хьо, хIета хIанз пхьагала уйлаш еша гIерташ латт...
ГIа да ер аьле хеталу. Пхьагилг-м шорттига ший когилгашца буц шершош къайлайол йоархIашта юкъе. Во дац са гIулакх-м аьле хеталу хьона... ДукхагIа чарга-м ер а дац. Вай мехка хьаухача оалхазарех документальни кино даьккхача ма дика хургдар-кх... Ха ез-кх, ахча а эш... Бакъда, тахан изеи, вожеи дац. Кер чу-м да дукха хьакхолла мара ца эшаш.
Цу гIулакха мел эшар хилча вIалла хало а йоацаш цхьа доккха доаца кино доаккхалургдар Назранерча, Илдарха-гIалий тIарча Iамашка лелача хIамаех. Массехк тайпара бога пхьидарч, гизгаш, хIара шера ха яккха хьауха хоза боабашкаш, цаплеш — хозленех хьалъйизза я из моттиг теркал де эттача. Лоа санна кIай пеликан латташ а денош дар. Пруда гонахьара моттигаш дIалувцаро дуккхача, цига ха яккха хьаухаш хиннача оалхазарий вахар кегадир. Вай мехкарча сурташ доахача наха зе дезар уж хIамаш. Магасе хьалводаш хилча оахамаш тIа лелача аьрзешта бIарг тIаотт. Лаьттара шоашта дахка, е кхыйола хIама лохаш хул уж. Цар вахарах даьккхача дика хургдецарий кино. Вай теркал ца деш дита хIамаш да уж.
Дукха оалхазараш чулесташ моттиг ма йий вай дахар. Гонахьарча Iаламо Iа дикка зийча дукха дувц сагага. Таханара гуйран денош къайгий гIарах дизза да. Уж ца кхоачаш яц моттиг, геттара тамашийна сурт хул бага доаллаш бIар долаш из гIатта йодаш. БIар Iодежача талх беррига атта боаца никъ а... Бешамаш, лаьтташ дувцаш дагIаш цкъа цхьане аьлар, вай мехкарча наха дIадегIачул дукхагIа бIараш дIадегIад къайгаша аьнна. Цхьабараш белакъежар, вожаш цецбаьнна уйланга бахар. Лечкъадеш къайгаша дIадехкача бIарех дика беркат доал ала мегаргдолаш да. Къайга дицлу ше мичахьа дIадилад, хIета бIар хьатIадаьле га халий дIаотт.
Аз дуккхаза зийнад из хIама. Къайго гIанаш тIа кIала лочкъаду бIар, къахьега безам боацараша когаш, зIок хьекхаш хьа а лехий дIакхоал. Ма дукха хозленаш, тамашийна хIамаш да вайна гонахьа, сурташ доахаш, кино доаккхаш хьаIоаде вайна из деррига аьлча, массане а цхьане санна оал, интернете долаш дар из-м деррига аьле.
Интернете вайцигарча вахарах цхьаккха хIама дац! Да кхыча наха даь кхычахьара балхаш. Хоза деций ший кулгашца, уйлашца хьакхеллар. Цхьаккха хIама кхоачаргдац-кх цунга. ХьунагIа го баккха арадаьлча ер-м сага эшацар яха уйла юстара яьккхе бIарга мел дайнача дийнача хIаман сурт даккха. Накъадаргда цу хIаман тIехьа къахьегарашта. ДIа-хьа хьажа вайна гонахьа! Ма хоза Iалам деннад вайна Кхеллачо! Ма чIоагIа хам бе безаш да-кх из деррига а!