Республике эггара чIоагIагIа эшаш йола профессеш могаяра тIехьа къахьега деза вай массане
На недавней встрече журналистов с Главой Ингушетии Махмудом-Али Калиматовым одной из тем обсуждения стала необходимость готовить для республики специалистов, которые востребованы на рынке труда.
Журналисташа белгалдир, тайп-тайпарча моттигашка эшаш бола дукха болхлой бац вай, аьнна. ДIа-хьа эцаш, дийцар из хьал тоаде дезарах, цу гIулакха бехке бараш малашб. Телевидени, газеташ, радио, интернет — цар массар а керттера дакъа дIалоацаш латт цу тайпара кхоачамбоацараш юстардоахача.
Бакъда тахан вайна массанена ха деза цу лостамагIа бу болх наха ладувгIаргдолча оагIорахьа бе безилга. Мел дийцараш хьоахаде эттача-м, уж дукха да. ДIадахача шерашка мехкара хьал зувш теркалдаьр, зийнар керте оттадергда вай. Этта хьал дикагIа мишта тоаде йиш я, фу юкъедоаладича аьттув хургба, эггара хьалха сенгара дIадоладала деза кхетадеш, ховш хила деза вай.
Эггара чIоагIагIа эшаш йола профессеш малагIаш я тохкаш хьабоагIача болхлошка ладийгIача, тахан вайна геттара чIоагIа эшараш ба iТ- говзанчаш, маркетологаш, моллагIдола хIама вIашагIдоллаш, доаржадеш бола болхлой. Эггара эшаш болча говзанчашта юкъе ба уж балха говзалаш караерзаяь нах.
Таханарча ден вахара хьал миштад аьлча, теркалду вай цхьа хIама. Масала, болхара хьаким воацаш хуле, из сага зувргдац, бакъда ший болх дика хьабеш вола токага хьожар, даа хIама кийчдер воацаш хуле, берригача наха сиха зув. Тахан республикера заводаш, фабрикаш, шоай болх юха ца соцабеш, къахьегаш хургйолаш, цига эшаш мел бола говзанчаш хила беза.
Вай бола болхлой дIаязбе беза, тIаккха эшаш бараш малагIаш ба тохкаш, дIабахьа беза из болх, берригаш оарцагIбаьнна. Эггара хьалхарча аргIагIа цу гIулакха уйла е езараш ба Миннаца, дешареи Iилмани министерствон болхлой. ШоллагIбараш ба лакхерча классашка дешаш долча берашца балха говзал харжара тIехьа болх бераш. Эшача болхлошка хьежжа, бе-бе балхаш могадеш дола хоамаш лоаттаде деза вай. Царна юкъе хила еза технологий, механикий, электрикий, дизайнерий балхаш Iомадара кагирхой тIахьехаш, уж царна мерздеш йола тайп-тайпара программаш, передачаш, статьяш, хоамаш.
Ах шера уж хIамаш лерге латта деза кагирхошта, таханара кхыдола хIамаш санна. Бахархошта хайта деза, иштта болча болхлоша бетта мел алапи эца йиш я, къахьегарца мел гаьнабала йиш я. Уж деррига хIамаш журналисташта хайта дезараш ба цу гIулакхах бехктокхаме бола болхлой.
Тахан массе моттигашка даьржа дола уж каьхаташ доацаш, дIабахьа беза из болх. Из хIама юкъера дIа ца доаккхе, таьрахьаши каьхаташи хинна дусаргда из деррига. ХIаьта къаьстта цу каьхаташцарча хьовзамо, сов дукха хаи низи дIаозаш, ма хетта дIадолхац дуккха гIулакхаш. Ах шу даьлча, даьр фуд тохкаш, чакхдаккха деза из гIулакх. Цул совгIа, Россе шахьарашка эшаш бола болхлой малагIаш ба тохкаш, ховш хила деза вай.
Из хIара дезалга кхоачаш да. Таханарча дийнахьа моллагIча Россе шахьаре деша, болх бе йиш йолаш ба вай бахархой, паргIатта цига Iе моттигаш а йолаш.
МоллагIа хIама эттача, республике цIакхача а тахан хала дац. ДIаяхача ханашка «шабашка» аьле моллагIча СССР моттиге болх бе дIаболхар вай мехкахой. Вайцига ма хетта хьаде хIама доацача хана, бIарчча дезалаш арахьа дIабахе, цхьан юккъа болх бийя, шортта ахча дахьаш, цIабоагIар.
Дуккхача дезалашка латтар из гIулакх. Вахар тахан тоаде гIерта деза! Тахан хьадаьчо мара лац сийрда кхоане. ГIишлой балхаца, ЖКХ, фармацевтике, дарбанчешка, машенаш тоаеча, иштта кхыйолча моттигашка къахьегача наьха аьттув ба дикка ахча даккха. Арахьа болх бе дIабахарий вIаштIехьадоал, шоашта лаьтта, квартира, цIа, дикагIйола машен эца. Белгалде деза, ший болх дика бовзаш вола инженер массе ханашка дошо маьха хиннилга! Вай къаман хьалха а таханарча дийнахьа а, из гIулакх шаьрдеш, гаьнабала йиш яраш дукха хиннаб.
Эггара лоархIамегIдар да уж говзанчаш кийчбеш бола болх нийса дIабахьар. Кхувш латтача къонача тIехьенна нийса кхетам луш хила беза цар даьй, ноаной. Бера хана денз, шоашта уллув дIаувттабеш, къахьега Iомабаь дезал кхийна баьлча ший тайпара, хIама довза гIерташ, хул. Ше караийцача хIаман тIехьа бехктокхам кхетабеш хьалкхийнар, дика болхло, кIоаргга хIама довза говзанча хиле дIавода.
Къахьегамхошта юкъе лоархIаме ший болх дIабахьа, моллагIча моттиге дикача оагIорахьа наха зувш вола говзанча кхевераш цIагIара да, нана да. Нахаца дIа а этта, болх дIабахьа начIал ца тоъаш моттигаш тахан дукха хул. Таханара вай хьал дувца эттача, тайп-тайпара болхлой ца тоъаш кхест вай. ХIанзчул 5-7 шу хьалха, ер ди доагIаргдолга ховш, вай тохаденнадаларе, хьал кхыча тайпара хургдар.
Мехка эггара чIоагIагIа эшаш бола къахьегамхой малагIаш ба тохкаш, из гIулакх тоадергдараш юкъедоаладеш ца хилча, иштта хул. Оалаш да-кх, соалоз ахкан хана кийчъе, хIаьта ворда кхоачам Iай бе, аьле. Цу хIаман уйла е еза вай! ТIаккха гургда вайна из гIулакх дикача оагIорахьа хувцалуш.