Цу лазарах дувцар лоархӀаме да
Вирусо сага вахар хувцарах, цунца дувзаденнача кхерамечарех
Дукха хӀамаш дут вай тахан, вӀалла хье ца деш. ВИЧ, СПИД царех да. ХӀанад из иштта? Лораша хьадувцача вай теркал цадерашта тӀехьа, дукхача адамий вахар, кхерам, иштта кхыдараш латтилга хила мег из… ХӀаьта ВИЧ духхьал диагноз хинна Ӏац, тӀехьарча итташ шерашка даггара гӀордаьнна хьувза дош да из, вай теркам бе безаш.
Республикерча Юкъарлен палатас мехкарча тайп-тайпарча говзалех йолча колледже дӀайихьар из дош дувцаш йола кхетаче. СПИДА, кхыдолча инфекционни лазарашта духьала болх дӀахьоча мехкарча моттиге керттера лор йолча Бекмарзанаькъан Луизас кагирхошка дийцар, из лазар лорашта эггара хьалха 1980-ча шерашка гучадаьннилга, цу хана цхьаннена а хацар цунна духьала фу де деза. Эггара хьалхара унахой къона маӀанах бар, ший тайпара хиннача пневмонех цамогаш хиле, дӀахо кӀоарглуш хиннад хьал. Цул тӀехьагӀа шераш даьлча мара кхийтанзар: керда вирус долга даьржар, цо сага дегӀа низ (иммунитет) дӀабоаккхилга, ВИЧ аьнна цӀи тиллар цох. СПИД - цхьа къаьста лазар дац, ВИЧ инфекцех хьахулаш дола хала, во хьал да. Лазарашта духьалаъотта дегӀа кхы низ бац, цудухьа моллагӀа лазар атта хьакхет, дегӀ мелденнад, ший доалара даьннад.
Тахан лорашка ладийгӀача, дерригача дунен тӀа миллионаш нах бах ВИЧ долаш, лазар лаьгӀлуш дац. Россе цу оагӀонцара хьал мухь техха велххал латт, лорашта ховш хиларал совгӀа, цаховш а геттара дукха адам да из лаьца, шозза дукхагӀа хила мег могаш боацараш. Вай мехка таханарча дийнахьа цох могаш боацаш дӀаязбаьраш 1616 саг ва. Из ВОЗ дӀаяздаьчох да, хӀаьта ВИЧ дий хьажа цӀий дӀадала ца тугараш, къайлагӀа могаш боацараш ба. Вай кхетаде деза, из вирус чӀоагӀа да! Шераш доахаш лела йиш я саг, ше цамогаш вий ца ховш. Цхьайолча хана шелал кхийтача санна хьал хул – хорш йоагӀаш, къамаргаш лазаш, дегӀа тӀа кӀаьдаш тӀадувлаш. ХӀаьта вирус лаьггӀа ший болх дӀахьош хул теӀӀа, сага дегӀа низ бохабу, дарба ца дича хьатӀадоал СПИД; тӀаккха, цхьа башха йоаца шелал кхийтача а валар кхерам ба саг.
«ЧӀоагӀа хала болх ба из. ХӀетта маьре яха къона йиӀигаш ух со йолча, маца тоалургья со, яхаш. Ла ма могга хала хӀама да из! Лорий дӀаала дезаш хул, дог делхаш, «цӀаккха» а аьнна»,- дийцар Къурейша Луизас. Таханарча дийнахьа из вирус дӀадоаккхалуц вайна, бакъда массахана тӀахьожам лоаттабе, гаьна ца далийта йиш я. ЛаьрххӀа дарба дӀахьош, болх беш, бераш кхедеш, паргӀатта дуненца дог ловзаш баха йиш я ВИЧ дарий, доагӀаш дола дарба дӀахьош хуле. Керттердар - ший хьал довзар, дарба ханнахьа доладар.
«Эггара дезагӀа дола хӀама да Дала хьаденна вахар! Саг ше ва ше лораве везар, шийна доал де дезар», - тӀатехар колледжа кулгал деча Келиганаькъан Марета. Студенташа, хӀара дешага ладувгӀаш, из деррига ма дарра кхетаде хьожаш, ха дӀайихьар; дукха бар, цӀий дӀачуденна шоай дегӀа хьал миштад хьажа ловш хиннараш. Кагирхой иштта кхетам хиларо чӀоагӀа гӀадвуг. Мишта лоравала веза яхача хаттара жоп луш, саг ший никъ цӀена лелабеш хила везилга белгалдир керттерча лора.
Ший хӀама лорадеш, дегӀа доал деш, бӀехача хӀаман юстара волаш хила веза саг! Эггара лоархӀамедар - вахара никъ цӀена лелабар да! Уж дешаш дахалда хӀара сага дег чу, кхетам чу! Цхьаккха молхашкара хургдоаца дикагӀа дола дарба да из. Эггара халагӀдар могаш воаца саг из лечкъадеш лелар да. ДукхагӀа мел хов, тешамегӀа хургда вай хьал, майрагӀа хургда вай. ХӀаравар чакхвала веза ВИЧ гучадоаккхача лорех, хӀаране уйла е еза цу хӀаман боаггӀача боараме; хьайна ховр, гаргарча сагага, лоалахочунга дӀаала. ВИЧ- хӀама хадар дац, хьай дегӀаца чӀоагӀа фийла хила веза керда никъ ба из. Уйла е боккъал хьай вахара, хьайна гонахьарча наьха!
