Тхьоврача гӏаьрчошца тоадеш, исторецара кӏоаргаленаш дика йовзача Дзараханаькъан Зейнапа кулгал деш, хьадеш дола тхан кӏувсаш Москверча, Санкт-Петербургерча, Казастанерча, Финляндерча халкъашта юкъерча гойтамашка хьокха увттадеш, массане лакха мах оттабеш хьадоагӏа. Басар даьча тхах, фертах ӏахилганаькъан Райшата хьадеш дола кӏувсаш а иштта цӏихеза да.

Ткъаь тайпара дола уж, хӏара гӏаьрчоца цхьацца маӏан гойташ хьадаь да. Гӏалаш меттаоттаеш, лоаман моттигашка къахьегаш боахкача болхлошта, из болх дӏаболабаьча хана денз, вай тхьоврача истореца дувзаденна дукха хӏамаш корадаьд. Археологий бекхаьчар аьшках хьаяь тхьанка леладу хӏама, тхьанка озаш йола турбилг, берий нахьара маьчеш, иштта кхыйола 100 - 300 шераш хьалха хинна хӏамаш. Лохера Пхьуй яхача гӏалай моттиге кораяьй тахан кхалнаха тха хьувзаш лелабаьча гӏирсацара дахчан герга оатхал.

«Иштта йолча хӏамаша тхьоврарча даьй вахарера гӏулакхаш дикагӏа довзийт вайна. Тахан боккха лерхӏам болаш да из деррига, хӏана аьлча из къаман истори да», - аьлар археолог волча Мадуров Дмитре. Тха хьувзар яхар вай кхалнаха хӏара цӏагӏа дика шаьрбаь лелабеш болх хиннаб. Тха йоачӏингаца кхестадеш, цхьатарра дитӏкъдеш, цох тай хьадеш къахьийгад цар.

Лоаман юрташка кораеш йола хӏара хӏама вай къаман истореца чӏоагӏа лоархӏаме я. Историкаша, ӏилманхоша, археологаша къахьег царга гӏолла вай истори ма дарра довза, хиннача тайпара хьаоттаде гӏерташ. Гӏалаш меттаоттаеш къахьегаш боахкарашта дӏахо а дукха хӏамаш корая мег, аьнна хет; хӏана аьлча, вай даьй баьха, цар къахьийга моттигаш я уж, цар леладаь дуккхадараш лаьттан кӏалха дисад хана йӏоахалца.