«Дукхача хана денз, хьоашал леладеш, цхьа новкъост вар са. Балхара чувена кулг-юхь дулаш воаллар со, наIарах тата даь, из чувоалача хана. ЧIоагIа гIадваха хьайзар со, бийса яккха дагахьа из венилга хайча. Тха шинне дукха дар дувца, цхьан-шин дешаца бувца йиш йолаш бувзам бацар тхона юкъерабар. Пхьор диа, юстардаьнна цхьацца дувцаш дагIаш, шоашта юхера цхьа барт ийгIа дезал хьоахабир цо. «Да-нана доаца дикка ха я цар, уж цахиларо дохадаьд цар цIен хIама,- аьлар цо. – Барт эгIар-м да, нана цахилар дац… ЦIенъюкъера барт да, нана дийна долча хана бахаш, уж дIадаьлча, царца дIабоалаш мича хул. ВоккхагIали зIамагIали цалархIаро дохадаьд деррига а. ХIаравар ший лоIаме хила гIерт, ше яхар мара нийса хетац… Цу тIара долалу деррига а! Волле хьо, аз вовзийтаргва хьона тахан шоай дезалах лаьца дукха беркате хIамаш дувцаргдола цхьа саг», - аьнна, арадаьлар тхо.

Юрт кхоачалучча ваха, цунца цхьана болх беш вола новкъост волча кхаьчар тхо шиъ. Дахар, денар дIа-хьа дийцача, кIоаргга илла цхьа гаьнара гаргало а гучаяьлар тхона юкъера. ДIачуваьнна пхи минот ялалехь, кхетадир аз, цу цIен мел дола хIама ше-ший бокъонаш лораеш дIахьош долга. Беррашха болча кIаьнкаша, духьалбаьхка, боккхача наха санна дизза хаттар даь, тIера хIамаш дIаийцар, бухьейохка маьчеш хьаоттайир шоллагIчо.

Йоккха юкъ ялалехь, шоай нанас хьачукхувдадеча, Iи кхестача даарех дизза долча оаркхоех истол хьалдизар цар. Легаш йоккхий, цхьа хоза лай чоалпаш йолаш, безаме сайре яр из. Кофе чудолча куришкашкахьа кховдаш, камина чура дахча даьга даьлча гударг дIачуюллаш, «къарс-къарс» яхача цун тато дега цхьа ший тайпара йIовхал луш даьгIар тхо. ВIалла а кIаьд ца луш, ладувгIа дог доагIаш, саг вар сона цу бийсан вайзар. Сай дезала юкъе накъадаргдола ма дукха хIама хьаийцар аз сайна цу хьаькъалах визза хиннача сагагара! Дег чу дужаш дар цун хIара дош.

«…ЦIенъюкъера гIулакх чIоагIа лорадеш саг вар тха да. Нана-м оамала кIаьда саг яр тха. Хийла цо даьга оалаш хинна дагадоагIа сона: «Сов дукха дех Iа царгара, зIамига ма бий уж, мелбалийта кIеззига». - «Мелбалийта мегаргба хьона уж, кхалсаг, шоаш хургбараш хинна баьнна, хьаькъала дай царех хилча! Юххьанца мела дитар, тIехьагIа эзача пайдана дац, яьхад вай даьша», - оалар цо. Дерригаш цхьана мара шун тIа ховшаш оамал яцар тха. Иштта яр тха цIен бокъонаш!

ХIаранега из фу деш хиннав, малагIа гIулакх кхоачашдаьд, ишколе фу яьккхай хоатташ чакхвоалар да, сайран балхара чувена, истола гонахьа тхо гулделча. Сона дага а доагIаш, воккхагIчун магIаваьнна зIамагIвар Iохайнавац тха цIагIа. Кхо вошеи ши йишеи дар тхо. ДагадоагIа сона, пхьелагIча классе деша вагIаш вар со. Тхона дехьа иллача урам тIа беша тайп-тайпара кагий хIамаш лелаеш йоккха саг яхар. Уж хьа мел йоалача хана, беша чулелхаш, царех каетташ, бераша гIелал яхьар цунга. Цхьан бийсан со а нийсвелар цу ординга юкъе.

Лувш тIехьаудаш йоккха саг йолаш, Iолегача нарсех никъ буллаш, цу урамера аралийлхар тхо. Че йизза чуйоахкаш нарсаш йолаш, со цIагIа чуваьлча; мичахьара яхь Iа уж, аьнна, йистхилар да… Корта Iочубелла, йист ца хулаш латтача сога, оаз айя, цIаькха а хаьттар, нарсаш мичахьара енай. ДIадийцар аз деррига, тхоашта тIехьаидда йоккха саг тIехьа. Хьажаюкъе бий миссел шод белла, хала сога ладийгIа, йистхилар да: «Iалаьмате чехка юхавахе, нарсаш йоккхача сагага дIа а еле, бехказваьле чувеллахь, кхы Iайха укх дунен тIа йоаккхача хана наьха хIаманна тIакховда дага а ма дохалахь», - аьнна, цIагIара араваьккхар со. Елха чIехкаш хьайзар нана: «Ай, ма вахийта баьдеча бус кIаьнк цига, унзарвоале а мича хов. Кхоана со-се, дIа а яха, бехказъяргья цига», - аьнна.

Мичара, кхыча юртара аз уж ена хилча, цига а со Iаьржача бус юхавохийтаргволаш вар тха да. Цахаддаш бIаргех ухаш хий долаш, нарсаш яхьаш юхавена со вайча, ай, хьанав хьо ва кIаьнк хаттарал совгIа, хIама аланзар йоккхача сага. ШоллагIча дийнахьа Iурра, нарсех бухь баьккха йола ведар яхьаш, тхацига ена, тха да мархIавехкаш, цунна дукха ловцаш доахаш тха коа лаьтта, нарсий ведар хьаэца ца тугаш тха да духьалваьлча, аз виззалца яа цу кIаьнка енай уж, аьнна, яхар из. Цул тIехьагIа, сагIийна ше бежан мел дувча хана, цунна дáкъа ийце вохийтар со дас. Дийша ваьн-ваьннар, хьалхе хержа латтача моттигашка, деша вохийтар тхо дас. ЦIаккха а дицлац сона, арахьа деша вагIаш хиннача тхоай шин вешийна тешал деш, иштта бола къонгаш кхебарах тхоай даьна, нанна баркал оалаш, цар хьехархоша яздаь каьхат дешаш, тхоай даь лешаш хинна бIаргаш. ТIехдика дийша баьннача царна, цигара дика болх-моттигаш елар цар хьехархоша; укхаза бита ераш, аьнна, тха даьга дехар даь. Бакъда, хьатIаэцанзар из тха дас:

«Саг ший къаман юкъе, ший наха, ше кхийнача моттиге накъавоалаш хила веза! Хьай наха Iа Даьла духьа яхаш даьр, дов йиш йолаш дац… Кхийнача моттиге накъавалар- хам баь варгвоаца беркат», - аьлар цо. Шинна йишас а укх юрта дир тха маьрел. Даьлацара гIулакх лорадаро мара, саг ираз долаш вергвац. Дунен мах болча рузкъан да вола паччахь хьо вале а, хье кхелла АллахI раьза волча наькъ тIа хьо веце, ши шай мах бац хьа оалар цо. Динах боахкача нахага дIабелар цо тха йижарий. Доккхача ираза дай болаш а, бах тахан. Тха воккхагIа волча вешийна саг йийха ха яр из… ХIанз ер укх тха цIагIа лела фусама-нана йоалае дагахьа волаш, бакъда, сол воккхагIа кхы а ши воша волаш, саг йоалае езаш, сай аргIа хьакхачарга хьежаш, лелар со. Се йоалае гIерта саг кхычахьа дIаяла мегаш я, аьнна; хоам бир сога. Айса фу дича бакъахьа да ца ховш, кхастар со. Вешийна йийха ягIаш саг яр, ши кIира даьлча цIайоагIаш…

Мичча беса кхийттадале а, тха даьна лергах кхийтар из къамаьл. Iуйран со балха ваха аравалалехь, тетта со волча хьачувена, цхьа моллагIа волча дас воIага дергдоаца къамаьл дир цо сога: «Цу нахаца гаргало е безам болаш хьо вале, вай из хьадергда, вIалла юха ца тетташ. Къонах моллагIа дола хIама эздийча оагIорахьа дIадерзаде хьажа веза. Хьонеи Мухьмадаи лаьрхIа хиннад из кIиран ди». Чехка дIаоарцагIваьнна, хоза тоадир цо деррига. Ши кIира даьлча доагIача кIиран дийнахьа, ши нускал дессар-кх юрт вIашагIкхийттача тха коа. Боккъонца тхоаш хургдараш хинна даьнна, хIанз хьаькъала дай хилар-кх акхарех аьнна шийна хийттача хана мара, Iойилланзар тха дас, из ший хьехаман йIаьха тIирг.

«Шоайла оагIув хьаллоацаш, долашвар доацачунга хьожаш, дIачакхдовлалаш, тхо дIадаьлча а. Даьлацара гIулакх оаш мелдолийте, сердалонга даха дог доацаш, ираз довргда шун! Укх дин накъадоалаш шо дахе, дагадоацача дикаех шоаш Кхеллачо кхедеш, вахар хургда шун. Вахаро хьабовзийт шоана урхени мухалени чам», - оалар цо»… Цу дешашца чакхдаьккхар тхо нийсденнача фусама дас ший къамаьл.

Юхьигага хьежжа хул дIахорадар а! ДегагIозале, дега паргIато ювца велча, цхьаккха дешай из дийца дала низ ца таъал дола ираз дах барт болча! Из иштта долга вайна вахаро хьахьокх!