Миштад цигара хьал тахан. Хеталу, цу юрта чуваьлча, хье кхыча гаьнарча мехка кхаьчача санна. Мел дувце а, хӀара юрта ший этта яьнна бокъонаш хул бахархошта юкъе, уж наха чӀоагӀа лора а ю. Иштта яр Гадаборшакъонгий-Юрт тхьовра 1992 шера цигара беха нах арабалалехь а, хӀанз а я шоай моттиг лораеш, шоайла яхь йолаш, дикан тӀа, вон тӀа латташ цхьа барт болаш нах бахаш юрт. Бакъда цигара вахар юха Ӏодилла геттара а хала дар, нах юха цӀаболабеннача шерашка. 1997 шера дар из.

Цу хана а, хӀанз санна къаман бала бувцаш, республикера хьал мехкахошта довзийташ, къахьегаш бар вай къаман эггара къаьнагӀа долча «Сердало» газета корреспонденташ.

Со а нийсъелар цу хана; яхь йолча, нийсхонна тӀехьа йолча къахьегама коллективе, хӀана аьлча Пригородни районера йохалехь, «Ленина байракх» яхача газете болх баь яр со. ТӀаккха сай профессе ларах дӀаяха ловш а яр. Мишта кхаьчар со «Сердало» редакце?
Эггара тхо саготагӀа лелаш, хьабе болх а боацаш, чудаха фусам а йоацаш, зӀамига бераш а долаш, наьха фусаме даха хайша ха яр из.

Дукха бар, со санна Пригородни района юрташкара беха арабаьнна лелаш. Иштта йиш еха со а лелар сайна болх корабергбарий-хьогӀ, яхаш. Цхьан дийнахьа Наьсарен больница юххе йоаллача остановке со латташ, сох кхийтар тхо Пригородни районера дохалехь сайца редактор волаш болх баь Осминаькъан Хьамзата воӀ Микаил.
Цо хаьттар сога:

— Фу ду Ӏа, дӀа-юха яха яьннай хьо? — аьнна. Со цу хана хӀетта Ӏойиллача Наьсарен Кхоартой урамах йоаллача типографе йодаш яр. ХьалхагӀа кӀезиг-дукха цигара болх бовзаш яр со. Кхычахьара болх корабелгах дог дилла, араяьнна а яр. Из иштта долга шийна хайначул тӀехьагӀа, Микаила сога аьлар: -«Сердало» газета редакце болхлой эшаш моттиг яр,-аьнна. Геттара гӀад а яха, сиха яхар со цига. Дала гешт долда цунах, хӀанз вайна юкъе воаца Озанаькъан Мурад вар цу хана «Сердало» газета редакцен кулгалхо. Кхы уйла ца еш, цигга заявлени Ӏо а язъяь, со цо балха дӀаийцар. Цул совгӀа, цӀаккха дицлац сона из. Ший бухгалтер хьа а йийха, цо аьлар:

— Ер Пригородни районера еха саг я, алапе т1ара кӀалхьожадергдолаш, ши бӀаь сом ахча хьаяздел укхунна, накъадаргда из болх боацача сага«, — аьнна. Сона чӀоагӀа доккха ахча да а дар из цу хана. Сов чӀоагӀа гӀадъяха, дог чӀехкаш чуера со, хӀана аьлча балха воацаш цӀен-да вар, кагий кхо бер дар, наьха фусаме дахаш дар.

ЛерттӀа цӀагӀа Ӏооттае хӀама а яцар, деррига дийца а варгвацар. Цудухьа сайна иштта яь терко, чӀоагӀа гӀадъяха, тӀаийцар аз. Цу хана денз, со цу коллективаца дӀаийна, сай нанас баь нах царех хинна болх бе йолаелар. Со нийсъелар цу ханашка дика вовзаш хиннача журналиста Къоастой Башира отделе. Вай къам массаза а хиннад сагото еначунгара бала хьаэцаш, из бекъаш. Шоай йиша санна со лоархӀаш, ца ховр сона хьалхадоаккхаш хьабаьхкар уж.

Цу тайпара газете къахьегаш тхо долаш, ха а йодаш яр, бакъда даим цу хана керттерча декхарех цаӀ лоархӀаш хиннар беха нах юха шоай фусамашка цӀабахар дар. Хала дар, таронаш а яцар, де доацаш бейнараш а бар царна юкъе, хӀаьта а нах юха шоай фусамашкахьа гӀертар.

Цхьан дийнахьа «Сердало» газета корреспонденташта хьалхашка Ӏаьдало декхар оттадир, хьалчуболхача нахаца Гадаборшакъонгий-Юрта гӀо, аьнна. Цу хана а хӀанз а «Сердало» газета дикагӀчарех цаӀ лоархӀаш вола корреспондент ГӀазданаькъан Ахьмадах а сох а цига даха викалаш дир. Массехк дезал бар цӀабугаш хиннараш.

ЦӀабугаш аьлча а, шоай фусамех бӀаргтоха болхаш бар уж. Унзара ха а яр лаьттар. Цхьа цӀа дагӀацар цига, тхов-кӀийле йолаш, дерригаш а дохадаь дар, тӀемо ший лар йитаяр. Юрта дӀачуоттача, баь тӀа массехк вагончик яр латташ. Цу чу дӀатарбелар тхоца хьалбаьхка цу юртара беха нах. ХӀара фусамера цхьацца саг водар, цу хана ший коа-карта кулг тоха, лостам бе. Тахан санна дагабоагӀа сона уж, тхоашца хинна нах. Шовхаланаькъан Тамарий яр, йоккхо саг яр из, Дала гешт долда цунна, тахан из йоацаш я, Коазой Ахьмад, цунна фусам-нана Макка, БӀарахой Зина, Хоаной Лиза, кхы дуккхабараш а. Царех цхьабараш тахан боацаш ба. ХӀанз мара Ӏан зама лерттӀа эттаяц аргдолаш шийлеи, цӀайзаи, хьокхаш мух болаш ха яр из. Тушола (март) бутт хиннабале а, шелало ше йолга хьахайташ гӀораяьяр аре. Йоккхий елхача лай чоалпаша, ара эттача шелало, йоацача тароно наьха йиш йохаяьяр. ХӀаьта а хӀаранена дагалаттар дар кастлуш шоай фусамашка юха баха таро хургьяри-хьогӀ яха хаттар. Юххера а, тхо дӀакхаьчача, массехк вагончик бийсан саг воацача хана, тӀабаьхкача воча наха цӀи теха йоагаяьяр. Геттара чӀоагӀа из новкъа хинна хьайзар цхьабараш. Бакъда юхабаргбоацараш а бар цу юкъе. ДагадоагӀа сона, царна юкъе эггара ханна йокхагӀйолча Шовхаланаькъан Тамаре аьннар: «БӀу тӀабоагӀе а, укх моттигера со меттагӀ-м яргъяц», — аьлар цо.

Из я а яр маӀа саг санна денал долаш а яхь йолаш а. Цунга ладийгӀар юхебисараша. КӀеззига дижар халахетар. ДӀаара а баьнна, цӀи сегар къонагӀболча кхалнаха цу баь тӀа. Кирпишкаш вӀашта а оттаяь, чайник тӀаоттайир кӀедж яккхийта. Иштта дар цигара вахара хьалаш. ДӀайха чаь пела менна а кӀезиг-дукха бӀохабала безаш бар нах.

ГӀорадаьча Ӏай яьсса латта аьшка вагончикаш мишта хургья вайна ма хой. Тхо, корреспонденташ чӀоагӀа ловш дар юрта юкъе гӀолла фуд ха. Бакъда паргӀатта лела йиш йолаш яцар цига. ХӀана аьлча гобаьккха бахаш хӀирий бар. Бале а, арадаьлар тхо шорттига каьхат-къоалам бе а делла, тхой болх бе со а соца хинна журналист ГӀазданаькъан Ахьмад а. Тхоаш мишта кхоач а ца ховш, хӀирий коа кхаьчар тхо. КоанаӀарах хӀама техача, араяьнна кхалсаг чӀоагӀа тара яр вайнаха. Эрсий меттала доладир оаха а цо а къамаьл, чӀоагӀа безаме чудийхар тхо ший фусаме. Цкъа хьалхагӀа къамаьл хотталой хьожаш, хий дийхар оаха цунгара мала.

«Тха маӀа нах цӀагӀа бац, чудаьнна дергдар вай из къамаьл, хий а хургда, дӀайха чаь пела а хургда», — аьлар цо тхога. Дика гӀалгӀай мотт ховш хиннаяр из. Иштта Ӏехаденна, цун фусаме чудаьлар тхо юххьанца. КӀеззига сабар дича, кхийтар тхо тхоаш лира латтача ханашка ца эшача фусаме кхаьчалга. Бакъда къамаьл гаьнадаьнадоалаш латтар. Массахана керда хоам лаха гӀертача журналиста кхы фу эшар? Цул совгӀа, кхерабелар аьнна цунна ца хетийта, тхо а дар моллагӀа хӀама ловргдолаш. Дикка ха яьккхар оаха, тхоашта а ца ховш, цунгара интервью эцаш. Цхьа ха яьнначул тӀехьагӀа, Куртате (Гадаборшакъонгий-Юрта) хьалбаьхкача наха кхетадаь хиннадар, тхо шоашта юкъе доацилга. Тхо а дахадар царех лечкъа, хӀана аьлча цар тхоаш дӀадохийтаргдоацилга кхетадеш дар тхо. Сихонца оарц даьккха, Ӏаьдал тӀадийха, тхо лаха арабаьннабар уж.

Массадолча хӀирий цӀеношка чухьожаш, тхо долча фусаме кхаьчар. Бакъда тхона цунах ховш хӀама дацар. Тхоай къамаьл-болх йисте а баьнна, цу коара арадоагӀа тхо бӀаргадайча, тхона тӀабеттабелар гӀалгӀай. Фу леладу оаш? ХӀирий цӀагӀара доагӀа шо? Лаьца дӀачудигадар шо? Сага хӀама даьдий шоана? Уж хаттараш дар деш хиннараш. Уж чӀоагӀа кхерабеннабар тхо дӀалаьцад мотташ, хӀана аьлча цу хана лаьтта ха иштта яр. Дикка ха яьккхар оаха хиннар дӀадувцаш. Бакъда тхо-м, шеко йоацаш, тхоашта эшаш йола материал яхьаш цӀенгахьа дерзарах, доаккхал деш дар. «Сердало» газета редакце 75 шу дузача хана, цу денна хетадаь кепа теха арадаьккхача «Сердало» газета дошо къоаламаш" яхача кинижка тӀа да из дувцар, «Тушола бетта шийлача миха к1алха», аьнна, корта а болаш. Иштта дег чу бисар тхона, оахош Гадаборшакъонгий-Юрта бихьа хинна никъ. Цу хана латташ хинна сурт бӀаргадайна саг, тешаргвацар из юрт гайна-гайнза иштта хьалъюзаргья аьлча. Дукха нах цӀабахар Гадаборшакъонгий-Юрта цул тӀехьагӀа. Зама йодаш я ший аргӀагӀа.

Цунга хьежжа хувцамаш а хиннад. Цу юрта вахача Иленаькъан Ӏийсас яхачох, тахан шоайла барт болаш, дика-во цхьана декъаш, хоза бах цӀабаха гӀалгӀай. Ди тӀехьагӀа цаӀ-цхьаннена тӀехьа болхаш, нах цӀаболхаш латт. Хьалхарчарца цӀавахар БӀарахой Азамат. Нахаца а моттигерча Ӏаьдалца а тарлуш, ший цӀен-да волаш вахаш ва из. Цо яхачох, Гадаборшакъонгий-Юрта 150 гаргга дезал бах. ХӀара фусаме 5-6 саг воацаш, мичаб уж, тӀаккха хьалъюзаш латт юрт а. Тхьовра цигара нах беха арабоалача хана; тоаенна, хозалах, беркатах йиза лаьтта юрташ яр уж. Ялсмален чӀегилг санна йола шоай хьамсара юрт наха ютаргья аьлча, теша хала да. Цхьаццадолча бахьанех укхаза баха бисараш, хана йӀоахала цӀагӀоргхиларах теша лов.