ГӀалгӀай къаман
юкъара газет

Кердадараш

Сага даь дика дицлуш хилац

Беканаькъан Темботах дола книжка

Дукха ха йоацаш, «Сердало» яхача МургӀустанаькъан Мухьмада доалахьарча издательствос арадаьккхад «ГӀалгӀай йоазон ларде лаьтта Беканаькъан Тембот» яха книжка. Цунна кепа техай Чехов-Шахьар тӀарча «Хьалхара дикагӀа йола типографи» яхача АО «Чехова кепайоазон ков» оалача филиало. Из книжка арадалар дувзаденна да; соахка поэта, прозаика, воккхача хьехархочун, публициста Беканаькъан ДордагӀа Тембота 150 шу доалаш; вай республике хиннача Ӏилман конференцеца.

Книжка диъ даькъах латташ да. Хьалхарча даькъа юкъедахад Ӏилман конференце дакъа лоацаш хиннача наха Тембота кхолламах а вахарах а даь къамаьлаш, йоазош. Царна юкъе го йиш я йоазонхой Союза правлене кулгалхочо Ноакастхой Хаваша, «Сердало» газета керттерча редактора Курскенаькъан Хадчата, поэтессай Дидиганаькъан Раисай, журналистий Харсенаькъан Лиляй, Мерешканаькъан Султана, ТӀонганаькъан Марема, къонача йоазонхой Новразанаькъан Маккий, Матенаькъан Илеза, МутаӀаланаькъан Заидай, библиотекан болхлочун Йовлой Заремай, царех тарра кхычар цӀераш. Цар йоазошка гуш да ДордагӀа Тембота байташта, прозанна, таржамашта даь тохкамаш. ДукхагӀчар шоай къамаьлашка белгалдаьккхад мел лоархӀаме а йоккха а моттиг дӀалоацаш да къаман вахаре цо хьадена хьехархочун а йоазонхочун а балхашца дувзаденна наькъаш. Вай къаман литературанна юкъе даимленна даха дисад цо кхелла «Ачамаза боарз», «Ший хьакъ шийга дахар» яха дувцараш, «Ши зама», «Цхьайттеи пхиъи», «Лене болхлой боабар», «Сердало» яха байташ, тайп-тайпара кеп йолча йоазошта даь таржамаш.

Цо язъяьча публицистиках дувцаш, «Сердало» газета керттерча редактора Курскенаькъан Хадчата аьнна дешаш доаладе лов сона: «Ший литературни йоазош дарал совгӀа, публициста никъ а караийца хиннаб ДордагӀа Тембота. Цо язъеш хиннай очеркаш, статьяш, фельетонаш. Масала, царех я вайна кӀезига йовзаш йола, 1923 шера язъяь«Калинин Буро тӀа вар» яха очерк-репортаж, 1924 шера язъяь «Ачалкхахой мела хий» яха очерк, кхыяраш. ЛоархӀ-лоархӀаме йола моттигаш зувш, наха уж йовзийта гӀерташ, хьавенав йоазонхо-публицист. Вай культура, литература дегӀакхийла ца Ӏеш, ширача заман Ӏадаташца къовсам лоаттабеш хиннаб цо, уж кердача заманга товш дац аьнна, шийна хеташ дале. Цу тайпара я цо язъяь «Ӏатта мах» яха фельетон. Массехк хьехам наха луш да из йоазув. Цкъа-дале, наха баьча тийшача балхах дикадар хьадоалаш цахилар кхетадайт цо. ШозлагӀа-дале, саг бехктокхаме оза везаш моттиг хуле, из Ӏаьдала болхлошка гӀолла де деза йоах фельетоно, цунна хьай суд е ца а гӀерташ...»

Хьехархочо санна цо баь болх дошо геракашца оза йиш йолаш ба. Цо кхебаьб къаман эггара дикагӀа бола нах: Озанаькъан Салман, МутаӀаланаькъан Хьажбикар, Заьзганаькъан Бахьаудин, Базорканаькъан Идрис, Осменаькъан Хьамзат. Уж духхьал йоазонхой ба. Царел совгӀа, цун хьехамца чӀоагӀбенна дӀаэтта хиннаб къонача советий Ӏаьдала эшаш бола, кхоллаш латтача мехкарча ишколашка хиланза баргбоаца итташ бола хьехархой. Царех хиннав Тименаькъан Зархмат, Оздой ИбрахӀим, БӀарахой Идрис, Ӏарчакханаькъан Берс, Лаьнанаькъан Яхьья, берригаш бийца а варгвац.

Книжка шоллагӀдола дакъа хетадаь да Беканаькъан Тембота хетаяьча байташта. Укх даькъ тӀара деша йиш я МутаӀаланаькъан Хьажбикара, Чахкенаькъан Ювсапа, Чахкенаькъан Капитона, Дидиганаькъан Раисай, Ӏахилганаькъан Заретай, Матенаькъан Илеза, ТӀумхой Хьавай йоазош. Укхаза ца хьоахадича Ӏелуц, ИсмаӀалий Салмана «Дезалхо» яхача байтацара цхьадола мугӀараш:

«Зоврбика сийг сегача,

Цунах йоккха сердал яьр,

ХӀара гӀалгӀачун дега чу

Из сердал чукхачийтар

Вар из Тембот – хьехархо,

ГӀалгӀай хьамсара дезалхо...

БӀаьшерашка къайла яьлла

Метта хозне хьайийллар,

Эггара хьалха вай меттала

Стихаш язъе йолаяьр

Вар из Тембот – хьехархо,

КъаьнагӀа вола йоазонхо...»

ГӀалгӀай Республикан йоазонхой Союзо, Янданаькъан Дж. цӀерагӀча керттерча библиотеко Тембота 150 шу дизарга дӀакхайкаяь хиннай цунна хетаяьча байтий яхь. Книжка кхоалагӀа дакъа цу байтех латташ да. Ткъаь вурийтта поэта хетадаьд шоай мугӀараш къаман литературанна лард еллача, поэзи кхеллача сагá. Царна юкъе ба 70 шерга кхаьчараш а 6-11-ча классашка деша багӀараш а. Байтий чулоацама а цар кепа а мах бергбац аз укх йоазонца. ЦаӀ да сона шаьра ховш, уж цар цӀенача дег тӀара язъяьлга.

Книжка чакхдоал библиографи йовзийтарца. Цунна юкъе я Тембота ше даь йоазош а цох даь йоазош а кепа теха шераш, моттигаш йовзийташ йола оагӀош. Книжка накъадаргда аьнна хет Ӏилманхошта, хьехархошта, студенташта, кхыметтел ишколе дешаш долча берашта, хӀана аьлча цунга гӀолла шерагӀа довза йиш я цӀихезача мехкахочун вахар.

Электронни газета язле

(PDF) кӀира цкъа арадувла къаман юкъара «Сердало» газет, цӀагӀара ара ца воалаш деша таро я

Хьаязде