Из фаьлг ба, цу тӀа дувца йиш я хила йиш йоаца хӀамаш а. Амма аз ювцаргйола ха яха кхалсаг фаьлга турпал а йоацаш, бокъонца вайна юкъе яьха а хӀанз яхаш йола а саг я. Цо ший къахьегамца хьагойтад боккхача наха а дуккха дика гӀулакхаш карагӀдоалаш моттигаш нийслулга. Цунца къамаьл доагӀаш хиннавеце а, из бӀаргаяйна, наха ювцаш сона хеза кӀезигагӀа дале 50 шу хургда. Наьсаре Ӏоахарганаькъан ГӀ. цӀерагӀа хинна «Электроинструмент» яхача заводо дукха хьаькъал, хьинар дола нах вӀашагӀтехабар ший тховна кӀалха. Цу къахьегама пхьоаллех боккха пайда хьабаьлар дерригача вай къаманна. 1962 шера денз, болх бе йолаеннача цун ахчах берий беш, столови, вӀаштӀара даь цӀенош, бӀарчча заводской оагӀув Ӏойиллар, тикаш а нах баха гӀишлош а йолаш. Ший профессионально-технически училище хьайийллар заводо, ГПТУ-14 оалар цох цу заман чухьа. Цу пхьоалле болх баьча нахах партийни, советски болхлой, гӀорбаьнна спортсменаш, цӀихеза культуран болхлой, йоазанхой, журналисташ хьахилар. Масала, Наьсарен кхален исполкома председатель хинна Зурабанаькъан Ӏаьлий Мухьмад цига болх бе дӀаволавеннавар, дукха дика самбисташ, дзюдоисташ хьалкхебаь Мерешканаькъан Яхьья цу заводе физкультурах вола инструктор хиннавар, цига къахьега дӀаволавенна Саганаькъан Мурад хӀирий паччахьалкхен халхара ансамбле болх баь а СОАССР гӀорваьнна артист яха цӀи лелаеш а ва. Берригаш бийца а варгвац. Заводе къахьегаш хиннача 1500 сага юкъе дукха бар гӀалгӀай кхалнах а. Царех цаӀ я тахан са ювца безам бола Овшанаькъан Новдаш.

ХӀара Ӏуйрийна, 8 сахьат далале къахьегама пхьоалле дӀакхача гӀерташ, сихбенна болхача наха юкъе хулар юкъерча дегӀара, къонахчун дар санна борал дола къона кхалсаг. Цу шерашка наьсархой завод дунен дуккхача мехкашка йовзаш, 33 мехко цун электрически бурош ийдеш яр. Цига балха бола дукха нах бар тхона юкъе а кхыметтел тха тхоай дезале а. Цудухьа каст-каста хозар сона тхоай цӀагӀа, Новдаш хьоахаеш. Эсала, кӀезига, доастама хӀама дезаш яц, яхаш, ювцар дукхагӀча даькъе. МассагӀа хӀама нийслу балха волча моттиге, фухха нийслой а деналца из дӀадерзаде ховрех хиннай завода болхло.

Новдаш яь хиннай 1952 шера Казахстанерча Кустанай яхача гӀалий тӀа. Цун да Овшанаькъан Хоасбот а нана Оздой Калимат а цига мишта нийсбеннаб, дувца ца дезаш, вайна массарна дика ховш да. Сибре Ӏовугача хана, Хоасбот ваьхав Онгушта, бакъда 1957 шера вай мехках кхийттача хана денз, цар дезал Наьсаре баьхаб. Уж баьхача урама цӀи, цу хана денз, кхозза хувцаеннай. Сона дагадоагӀаш, эггара хьалха Магистральни оалар цох, цул тӀехьагӀа В. И. Ленина цӀи лелайир цо, карарча хана Кхоартой Жабраила цӀерагӀа ба из. Наьсаре эггара шерагӀа бола урам бар из, эггара халагӀа дар цига лела, машенаца воагӀача сага. Чархаш Ӏокъайлаяллалца хоттала Ӏочуяхе, дӀаоттар машен. Из трактор техе хьалъяккха езаш хулар. Ханаш хувца ма лой. Дукха дувцар цу урамах лаьца наьсархоша. Шоашта хилча бакъахьа хетараш дар царех цхьадараш. Цхьачар оалар, трамвай леларгйолаш я йоах цу моттиге, вокхар хьехайора троллейбус. Бакъда е из а е вож а цига леланзар, хӀаьта дика тоа-м бир из урам. Тахан Наьсаре хозагӀчарех цаӀ ба из. Цу урам тӀа кхувш йоагӀача Новдашар цӀенна эггара юхегӀа №1 йола ишкол яр. Цига деша яхар из. Со а ваьгӀав цу ишколе деша. Бакъда Новдаш сол 6 шу йоккхагӀа хилар бахьан долаш, ювца ишкол цо чакхъяьккхай со 4-ча классе вагӀача хана. Цудухьа дешархо санна из белггала дагаягӀац сона. Итте класс цига яьккхай цо. ДӀахо ший кхел керда хьалъяьча заводаца ювзаяьй. Токаралла дийша а дийше, механически цехе къахьегама юхьиг дӀайолаю, шпиндель хьабеш. Оаш дикагӀа кхетадергдолаш, из электрически бурох йоалла цхьа оатхал я аьнна белгалдоаккхаргда вай. Новдаша тахан а дика дагадоагӀа цун кӀоаргала, диткъала, сомала боармаш, дешархочо умнажене таблица санна, хьадувц цо уж: конус - 26, шейка-42, кӀоаргал - 12, и. кх дӀ. Цхьан дийнахьа сагага бехк ца боаккхийташ, ший балха гӀулакх лерттӀа леладора цо. Шпиндель, валик, наклдака, корпус хьае Ӏемаяр со, йоах, хьахулаш латтача гӀалгӀай болхлой класса мугӀаре лаьттача цу кхалсага. Цудухьа, дукха ха ялале, балха тӀа лакх а йир. ХӀанз цох цеха мастер йир. Цул тӀехьагӀа, духхьал ше дика болх баь Ӏийча доалаш дацар гӀулакх, ерригача участкан болх дика дӀагӀоргбар де дезар, дика къахьегилга хьадеха дезар хӀаранегара, царна цаховр дӀахьеха дезар. Вешта аьлча, цеха начальника эггара дикагӀа йола новкъост, гӀонча яр мастер. ХӀанз ший цхьан кертах жоп делча йоалаш яцар из, цехе болх беча 24 сага балхага бӀарглакха безаш дар этта хьал. Кхаь сменах болх беш бар уж, шоашца кхалнах а маӀа нах а болаш. 25 шера бир цо из болх, дӀаяла безам хилча а, дӀаялийтацар из, болхлошца цӀенхашта а болх хьабайта ховш а хиларах. Цул совгӀа, болх мел баьб ха дезар, дӀаязбе безар, цар каьхаташ дӀачудала дезар. Новдаша смена хьалхарча моттиге латташ хиннай даим. ДӀахо кхы а лакхъю балхах дика кхеташ йола мастер, цох контролёр ю. Кхыча дешашца аьлча, хьабеш бола болх боаггӀача бораме бой хьажа езар цун, брак хургйоацаш.

- Брак ечарна фу дора Ӏа тӀаккха? – хетт аз контролёр хиннача сагага.

- Цкъа хьехар дора, шозлагӀа йича балхара дӀавоаккхар, - йоах Новдаша. – ДӀахьийхача дӀа ца кхетачунна де хӀама мичад, дӀа ца ваьккхача. Цу балха тӀа кхы 8 шу даьккхар цо. Ший сменагӀа цо хьехам луш хьалкхебаь болхлой дукха бар, царех вар Овшанаькъан Мухьмад, Хутенаькъан Рамазан, Хьулахой Хьасан, Пхьарчанаькъан ПаьтӀамат, Оздой Роза. Духхьал балха тӀагӀолла доал даь ца Ӏеш, къоначарна, уж балхара чубаххалца, дезале санна бӀарг тӀалоаттабеш хулар Новдаш. Кхалнахах, цо ше ма аллара, «пӀелгаш Ӏеттийтадац». Бокъо йоацаш дола хӀама леладойя, балхара дӀабоахаргболга дӀахайтар цо, кхетаче йолча хана а, къаьсттача болхлошца къамаьл деш а. Уж кхалнах лорабу яхаш, массанена дукха езар контролёр. Завода гонахьарча лакхача картех тӀехбаьле, цигарча мехкарашца къамаьл де, царех бӀаргтоха ухаш кагий нах хиннаб. Царна доагӀар хьадеш хиннад Новдаша, болхача хана, во бохийташ хиннаб. Цу тайпара оамалаш хиларах, «МаӀа Новдаш» аьнна цӀи тилла хиннай цох.

- Иштта оалар сох, - яхаш, ел Новдаш ше а. – Хьа нана а хиннай соца къахьегаш, - оал цо сога. - Цо фу оалар хой хьона, «итт къонахчох дӀалургьяцар аз Новдаш» оалар.

Бокъонца из завод саццалца, цига къахьегаш хилар из. Цо болх баьб цеха начальникаш хиннача ЦӀолой Идрисаца, Чуранаькъан Батарбикаца, Харсенаькъан Хасмахьмадаца, кхычарца. Цул тӀехьагӀа, цӀагӀа Ӏо ца ховш, завода гонахьарча моттигашка, къаьстта Базорканаькъан Идриса проспекта тӀа, ВИЛСа хьалхашкарча сквере цӀено лоаттаеча ЖКХ болхлошта юкъейода из. Цига цо къахьега даьннад 25 шу. Нувхаш ханнахьа дӀайохьийташ, новраш хьокхийташ, из болх мишта бу хьожаш, хул из Ӏуйрийна 8 сахьат даьлча денз. Сона дагадоагӀа из моттиг мишта яр цхьа 30-35 шу хьалха. Деха наькъаш, дӀа-юха кхийса ядаш хьаж уха нувхаш, царна юхе лелаш цискаш, жӀалеш... Тахан цӀена а хоза а я цига. Ӏоха, салаӀа безам болчоа латташ гӀандаш да, цӀена я. Цу гӀулакхах доккха дакъа доал Новдаша.

Ший вурийтта шу даьлча, маьре яха хиннача Новдашеи цун маьра Йовлой Ахьмадеи ши воӀ, ши йоӀ да. Шаккха воӀ истий кхийла ба, шаккха йоӀ маьре я. Цар цӀераш я Мухьмад, Муса, ПаьтӀамат, Роза. Цар а къахьийгад шоай хана, нанас болх баьча заводе. Мухьмади Мусаи механически цехе хиннаб, йиӀигаш - сверлилкаш вӀашагӀдехкача (сборочни) цехе. Карарча хана уж брригаш Нана-Наьсаре бах, шоай дезалаш кхебеш хьабоагӀа.

Новдаша, карарча хана, 71 шу даьннад, хьалха санна хьинар долаш, вай Наьсарен-Шахьар цӀена, хоза хилийта гӀерташ, денна къахьегаш хьайоагӀа из а цунцара болхлой а.