Са дехка майра саг хиннав из
Цхьорой Ӏаддала 105 шу дизарга
Укх деношка 105 шу дизад денал долаш хиннача, боарам боаццаш ший Даьхе а Даьймохк дукха безаш, из лорабара ший дикагӀа дола шераш а унахцӀено а дӀаенна хиннача Цхьорой Дуде Ӏаддала. Цох лаьца дукха дувца дезац, аьнна, хет сона; хӀана аьлча вай мехкахошта довзаш да цунна карагӀдийнна турпала гӀулакхаш. Малсаганаькъан Тухана цӀерагӀча Наьсарерча мехктохкама музее цкъа хинначоа дукха хӀама довза йиш я цох, цун цӀерах урамаш да вай мехка, хӀаьта Сурхо тӀара кадетий корпус цун цӀи лелаеш я.
Цхьорой Ӏаддал санна болча нахах гӀалгӀаша оал: «Са дехка майра саг хиннав из». Цу дешай маӀан дика кхетаду, аьнна, хет сона наьна мотт ховш болча наха. Майралцеи, деналцеи, къонахчалцеи, турпала гӀулакхашцеи дувза мел денна хӀама чулоац цу дешаша. Дуде Ӏаддал ваь хиннав 1919 шера маьцхали бетта 18-ча дийнахьа. Хала ха хиннай вай къаманна из ваьр, инарала деникина вай мехкаца тӀом баь ахкан денош хиннад уж. Хетаргахьа, воккха хилча а топа молха доагаде дезаргда цун, аьнна, кхелла хиннав из малхавоалача хана.
«Правда» яхача газета тӀа Урванцев А. даьча йоазоно йоах, вай мехка Сийлахь-боккха Даьймехка тӀом болалуча хана, 1941 шера аьтинга бетта 21-ча дийнахьа, кхело Бресте вига хиннав из. ХӀаьта из фу моттиг я вайна хов, гитлеровцаша шоаш тӀом болабеш, вай мехка эггара хьалхара дов даь моттиг я из. Иччархой ротанна керте латташ хиннав вай мехкахо цу заман чухь. Лакхе хьоахадаьча йоазон тӀа аьннад: «...Цхьоройчо цхьайттаза гӀовттабаь хиннаб ший бӀухой гебагӀашца моастагӀашта духьале е. Цига човнаш яь а хиннав. Юхебисача кӀеззига мара боацача нахаца гонна юкъера араваьннав...»
ДӀахо, 1941 шера вӀашагӀъелла хиннай Советски Союза турпала Д. Н. Медведева кулгал ду партизаний отряд. Цу хана Цхьорой Ӏаддал керте а волаш, хьаяь хиннай тохкама-тийшача балха отряд. Дукха ца говш из а дӀакхет партизаний тоабах. Цига а тохкамхошта кулгал деш хул из, цунах тилла цӀи хиннай Володя яхаш. Цо хьалхале лелаеш дукха зе даьд моастагӀчун бӀена; аэродром, цӀермашина эшалон, кхыдола гӀирсаш дохадеш. Советски Союза Турпал яха цӀи еннача Кузнецов Николай яхача тӀема тохкамхочун тешаме новкъост хиннав Володя. Обер-лейтенанта Зиберта (иштта хиннай Кузнецовх гестаповцаша йоаккхаш йола цӀи) каьхаташ доахаш гӀо-новкъостал даь хиннад вай мехкахочо.
Украине, тӀема доакъашхой цӀераш дӀа а йоахаш, урамех кхыйола цӀераш техка болабелча, Москверча тӀема доакъашхочо, партизан хиннача сага Ступин В. яздаь хинннад: «...Аьгар, лазадаьлар са керара дог, наб а яйна дӀаяьлар: бийсашка бӀаргашта хьалха латт Кузнецов Николая, цун а сай а полка новкъостий куц-сибаташ. Царна юкъе вар дог майра партизан Цхьорой Ӏаддал...»
ТӀом чакхбаьнначул тӀехьагӀа Ӏаддал ваьхар Нальчике, болх беш хилар паччахьалкхен кхерамзлен комитете. Маькенаькъан Асхьаб КПСС Наьсарен кхален комитета керте волча хана, Магистральни урам тӀа (хӀанз Кхоартой Дж. цӀерагӀа) цӀа даь, цига ваха хьалвоалавир Дуде Ӏаддал. Цул тӀехьагӀа, из каст-каста го йиш яр деза денош долча, къаьстта а Коталон ди дезде вӀашагӀкхийтта нах болча. Цу заман чухьа Цхьорой Ӏаддал къоаналгахьа леставар, хетаргахьа, унахцӀено дика йолаш а вацар. Сона из вайнача хана, ка эгаш вар гӀорваьнна партизан-тохкамхо.
Вай мехка из цӀаккха вицлургвац, сийдолаш хургья цун а цун тӀема новкъостий а цӀераш. Къонача а тӀехьа тӀакхувргдолча а ноахалашта боча хургья цун цӀерца ювзаенна мел йола моттигаш.
Кхелхав Цхьорой Дуде Ӏаддал 1985 шера.