«Наьха дикал - дукхал»
Даьхенга сатувсаш яьккха ха
Са зӀамига гӀалгӀай къам!Хьаьнала рузкъа даккха а ца дуташ, мел лайнаб бала?.Тов бетта, 1992 шера чӀоагӀа гӀайгӀа чуессар гӀалгӀай цӀеношка. ЦӀаккха а бицлургбоаца бала бессар дегашка. Ма Ӏаьржа дера из ди маьрша бахаш хиннача наьха коашка! Бийца варгвоацаш, боккха бар тӀабена бала…
1992 шера гурахьа, хӀираша тӀом болабаь, вай Пригородни кхалера арадаха доладир. Цунна чуйоагӀаш яр ялхайтта юрт. Царех цаӀ я Гадаборшакъонгий-Юрт. Шоай фусамех беха, арабовла бийзар цу юрташка баьхача наьха. Дохадир гӀалгӀай чубаьха цӀенош, кхыметтел цӀеноех а картех а йоахка кирпишкаш а дӀакхихьар хӀираша. Дехар вахар…
ХӀара сага боча я ше ваь, хьалкхийна, ший дай баьха моттиг. ТӀом сеца цхьа юкъ яьннача гӀолла, шоай цӀеношка юха цӀабаха айттар Гадаборшакъонгий-Юрта баьхачарех цхьабараш. Уж юрташ (цхьаяраш) хӀанз а яц, нах цӀабахара маьрша йолаш.
Бакъда дунен халонел чӀоагӀагӀа бар, наьха шоай мехкацара безам. Яхь а денал а дараш хьалхабаьлар, царна яйзар къизал, хало, хоарцо, бакъда, цу халонашта сов чӀоагӀа духьала латтарах, котбаьлар уж. Белхий а беш, цӀенъе, тоае болабелар тхьовра шоай хинна фусамаш…
Шоаш цӀабахача дийнахьа денз, цига бахаш бола нах барт болаш, цхьоагӀо йолаш, дика-во цхьана декъаш хьабоагӀа таханалцца. Царна дика ховш дар, шоай дай иштта халонаш эшаеш баьхалга. Из кхетадеш бар юртара боккхагӀбараш. Шоай моттиг лораеш, боча йолаш, лаьттанца къахьегаш, шоай дай баьхалга дагадоагӀаш бар уж. Шоашта тӀехьа юрташка кагирхой хьалчубигар цар, Даьхенцара безам царна дикагӀа бовзаргболаш.
Шоай юрт тоае, вахар юха хьакхолла хьалхарчарца цӀавера БӀарахой Ахьмад. Юххьанца цӀаваха оттаваьраш ткъо саг вар, бакъда, цхьадолча бахьанех уж бисар, цӀа ца болхаш. Цу ткъаьннех ялх саг вар цӀавахар.
1999 шу дар из, бекарга бутт тӀабера. Ара хоза бӀаьсти хьайоалача хана, шоай дезал а тӀехьа цу юрта хьалцӀабаха аьнна, тохабелар нах. Йохаяьча юрта юха вахар Ӏодилла хала долга-м ховш бар уж, хӀаьта а, юхабаргбоацаш, цӀаболхаш бар. КӀеззига ха яьнначул тӀехьагӀа, цхьацца-шишша водаш, тӀехьара тӀа хьалцӀаихар Гадаборшакъонгий-Юрта баьха нах. Цу хана маьждиг а дацар цига, наьха цӀеношка ламазаш де вӀашагӀкхетар нах, Даьлацара гаргалол мелъялар кхераш. Цул тӀехьагӀа, кӀеззига паргӀато яьлча, массане вӀашагӀкхийтта, дикача наха оарцагӀбаьнна, шоай юрта маьждиг хьалдир.
Оалаш да-кх вайна, «Урхе ца яьккхача, мухале а хиннаяц», аьле. Цунах тарра, тахан хувцаденнад Гадаборшакъонгий-Юртара хьал. Укх деношка, Пригородни кхалера нах беха 31 шу дузаш, цига нийсденнача хана, цецдаьлар тхо, селлара хоза хувцаденнача цар вахарах. МоллагӀа вола саг хьагаргволаш, хоза а паргӀата а я хӀанз Гадаборшакъонгий-Юрта.
Ахьмада белгалдора, ше юххьанца цӀавахара бахьан малагӀа дар. «Нахал майрагӀа е дукхагӀа хьаькъал долаш со а венавацар. Бийсан Ӏовижача, наб хьакхетацар сона. Даиман дагалаттар сай да дӀавелла воалла кашамаш. ВанагӀа, мишта вахаргва со укхаза уж дита? Раьза хургвий-хьогӀ сона са да, яха уйлаш яр са керта чу», - аьлар Ахьмада. - Бакъдар аьлча, кхера а кхерар со, ийрчаваргвий-хьогӀ со, аьнна, хеталора сона. Цул чӀоагӀагӀа, укх кашамашка воалла сай да а дагавоаллар. Из дагавехача, сагота хьовзар со, - йоахар Ахьмада.-Юхахьежача Ӏа яьккха ха зехьа ваьха яле, тӀаккха из вахар мичад. Таханара паргӀато хилийтар духьа-м моллагӀа йола халонаш ла мегаргьяр, аьнна хеталу цхьайолча хана. ПаргӀата я буро тӀа ваха, моллагӀа йолча моттигашка, дарбанчешка, тикашка ваха-ва а. Тхоай юрта да. ХӀанз-м тха дезалий дезал а хьалкхувш ма латтий», - яхаш, ший вахара раьза волаш, дийцар тхона цо.
Из иштта да, Ахьмада воккхагӀа вола воӀ Ислам, уж цӀабоагӀача хана 8 шу даьнна кӀаьнк вар. Тахан, юртхошта а даьна-нанна а накъавоалаш, хьалъэттав; моллагӀа юрта нийсденна кхоачамбоацар, кагирхоша шоайла дагабаьле, сихха дӀадерзаду.
Белгалде деза, Гадаборшакъонгий, Яндакъонгий юрташка администраце кулгалхо ва Хазанаькъан ИбрахӀим. Из хилар да, укхаза бахача наха чӀоагӀа накъадоалаш. Юрта кулгал деш вола саг, наьха хьашташ довзаш, хила ма везий, тӀаккха цул дикагӀа уж хьанна довзаргда, укхаза ваь а хьалкхийна а из хилча. Цох доаккхал ду шинна юрта бахача гӀалгӀаша. ИбрахӀим ше а ва, эшача накъавоалаш, ший Ӏаьдалцара гӀулакхаш нийсхонца леладеш. Мел дувце а, хӀама массаза а цхьаннахьа мича латт, цудухьа теша лов; цӀабахача наьха ди тӀехьагӀа вахара аьттув дикагӀа хургба, аьнна.