ИбрахӀим ваь хиннав 1937 шера август бетта 14 дийнахьа, Дахкилганаькъан Ӏадрахьманеи Хоаной Леляйи дезале. Ала деза, цун нана вай мехка НКВД кулгалхо хиннача Хоаной Махьмада йоӀ хиннай, аьнна. Да а милице мугӀаршка къахьегаш хинна хилча, наьна-да а НКВД хьаким хинна хилча, бокъонаш лораеш бола болх цо хержа цахилар ма тамаш я, аьнна, мотталу. Цун берригача вежараша из никъ хержаб. Уж балха хиннаб шоай да санна милице. Бакъда ИбрахӀима Ӏилманца, хьехархочун къахьегамца дувзадаьд ший вахар. Из мел бакъда хац сона, цо ше аьннад яхаш, дувцаш хезад сона: «Нагахьа санна советий Ӏаьдал даьнна хиннадецаре, сох молла хинна хургвар». Вай мохк бохабаьча хана, деша ваха ха йолаш, ворхӀ шу даьнна кӀаьнк хиннав из. Школа цо Казахстане яьккхай, цул тӀехьагӀа Алма-Атерча пхьегӀаш хьаеча «Эмальпосуда» яхача заводе болх беш хиннав. Вай юха мехкадаьнначул тӀехьагӀа, Нохч-ГӀалгӀай паччахьалкхен хьехархой институте эггара хьалха деша оттарий мугӀарашка хиннав зӀамига саг. Цо хержар историко-филологически факультет хиннай. Цунца цхьана деша баьгӀаб тӀехьагӀа вай мехка бовзаш хинна, цӀихеза нах: университета хьехархо, профессор Малсаганаькъан Оарцхой Ахьмад, дуккхача шерашка «Сердало» газета промышленни отдела керте лаьтта Къоастой Махьмада Башир, йоазанхо Коазой Аюпа Ӏийса, журналист Шеденаькъан Арсмака Султан, литературни критик хинна Малсаганаькъан Увайса Або, республике гӀорваьнна хьехархо хинна Меданаькъан Жабраила Йоакъап, кхыбараш. 1962-ча шера институт яьккха воал ИбрахӀим, бакъда шоашта дукха гаьнавалийтац из цун хиннача хьехархоша. Ше деша ваьгӀача моттиге вут из, гӀалгӀай багахбувцам а литература а хьехаргдолаш. Цу хана денз, ше мел яьккха ха Нохч-ГӀалгӀай хьехархой институтаца, цох хьахиннача Л. Н. Толстой цӀерагӀча университетаца айхха бувзам болаш, къаман школашта лаьрхӀа хьехархой кийчбеш, яьккхай цо. Цхьан юкъа филологически факультета декан а хилар ИбрахӀим. ХӀаьта ГӀалгӀай республика хьаяьчул тӀехьагӀа, Наьсаре хьал а вена, укхаза ваха а вахаш, ГӀалгӀай паччахьалкхен университете болх бир цо. Ше болх беча юкъа, эзараш хьехархой кийчбаь хургба Ӏилманхочо, наьна мотти литературеи хьеха Ӏомабеш. Царех цун цхьа студент хиннав со а.

Со деша эттар Шолжа-ГӀалий тӀарча университете 1975-ча шера. Дешар дӀадоладалалехь вайзар тхона из, хӀана аьлча экзамен цунна яла езаш яр цхьадолча даькъе, цул совгӀа сентябрь бетта комсаш чуэца дигача, цига а из зе вӀаштӀехьадаьлар тха. Шоаш миччахьа бале а, цох озалуш, лоралуш бар тхоцара кагий нахи мехкарийи. Цох кхераш дацар из, эздий доаца хӀама шоашкара бӀарга ца дайта гӀерташ дар. Юххьанца гӀалгӀай багахбувцам хьехаш хилар из тхона. Школе дукха Ӏомаяьеце а, кӀезига-дукха йовзар тхона цунца ювзаенна жанраш. Бакъда Ӏилман кӀийлен тӀа, царна тохкамаш деш, цар белгалонаш, башхалонаш йовзаш, университете мара Ӏомаянзар оаха уж. Укхаза тха дикагӀвола гӀонча вар; ший гӀулакх дика ховш вола Ӏилманхо, хьехархо. Цо арахийца багахбувцамца дувзаденна книжкаш дешаш, тамаш е йиш яр къаман метта хозалах, сурт кхоллара гӀирсех, хьаькъалах. Дуккха кердадараш довзар цун йоазош дешача сагá. Укхаза цхьа масал доаладе лов сона. Цун «ГӀалгӀай багахбувцам» яха книжка дийшача мара, ханзар сона бокъонца малагӀча къамех нах хиннаб «Тиркаца вахаш хиннача Адий Сурхохи аьла Мусостахи долча илле тӀа» бувца турпалаш. Со-м уж гӀалгӀай хиннаб мотташ а вар, вай къаман аьлий хиннабеце а. Уж малаш ба, царна юкъе хинна къовсам сенна тӀагӀолла баьнна хиннаб геттара дика гучадаьккхад профессора ший книжка тӀа. Цо яхачох, Мусост черсий аьла хиннав, хӀаьта Адий Сурхо тоаркхой къамах хиннав (селий мехкара таркинец). Иван Грозный яхача паччахьа Мусоста совгӀата денна хиннад илле тӀа дувца лаьтташ, цига баха хайшача нахагара геттара йоккха йоал яха волавеннав аьла. Сурхо хьалха а ваьккха, цун дош дохадаьд, чакхдалийтадац юртарча къоаноша.

Цу тайпара, истори доашхаш йола моттигаш кхы а дукха я Ӏилманхочун балхашта юкъе. Цу хьакъехьа укхаза хьоахаде мегаргда аьнна хет сона 1998 шера цо оттадаь, арадаьккха «ГӀалгӀай оаламаш, дувцараш, фаьлгаш, кицаш» яха книжка. «ГӀаи цун тӀехьеи» яхаш шира дувцар да цу тӀа. Из дӀадолалуча хана, деш вай укх тайпара дешаш: «Дувцачох, ворхӀ бӀаь кховзткъа шу хьалха вахаш хиннав къонах ГӀа. ЧӀоагӀа денал долаш саг хиннав из. ГӀаь виъ воӀ хиннав: Нохчо, ГӀалгӀа, Маьлхе, Аьккхе...» ВӀаший юххе, цхьан мехка даха уж къамаш мел шоайла гарга да гойташ ба цун чулоацам. Оалаш ма хиллара, цхьан наьна кер чу баьда хилча, кхы гаргагӀа мишта хургба. ХӀаьта а цхьабола нах нийс-м лу, царна юкъе юкъ йолла гӀерташ. Иштта цу книжка тӀара деша йиш я «Чурнаькъан вӀов хьаярах», «Эбанхой», «ЧӀаьбарло ваха харах» «Мержой КӀаьзилг», «Меда саг йоалаярах» «Аьрзи йилларах», «Кушт», «Дударах лаьца», «Баьркам», «Хоаной Хинг» яха а кхыдола а вай къаман вахарца овхийтта дувзаденна шира дувцараш.

Багахбувцам гулбеш йолча студентий тоабашта кулгал деш, лоаман а шаьрача ядача а юрташка ухар Ӏилманхо, ахкан замалахьа ши кӀира а бутт а баккха. Цига а хӀара минотах пайда эцаш, ха зехьа ца йоаеш, болх беш хулар ИбрахӀим. Сай вахаре нийсъенна цхьа моттиг дагайох сона укхаза. Цох кхета везаш цхьа гӀулакх эттадар цу аьхки. Наьсаре вахаш волча сона хезар, хьехархо ший студенташца Ӏаьлий-Юрта хьалчуэттача йоаллача школе вахаш, багахбувцам гулбеш ва, аьнна. Ма аьттув болаш нийсденнадар из, Шолжа-ГӀалий тӀа хьалваха ца везаш! Вахар со Ӏаьлий-Юрта. ШоллагӀча этажа тӀа хьалтӀаваьлча, гаьннара хьахезар сона, йоазон кепа тохача машена тата. Цу хана компьютераш яцар вай мехка. Сайрангахьа леста, ара баьдъенна ха яр из. БӀарчча дийнахьа юртарча нахагара багахбувцам дӀаязбеш хинна, салоӀаш бар цун къона новкъостий, бакъда Ӏилманхо чуийнна къахьегаш вар, шийца машинка юрта хьал а ена. СалаӀар фуд ца ховш, цкъаза ше кхо ца веш, къахьегаш оамал яр вай мехкахочун.

Цул совгӀа Ӏадрахьмана ИбрахӀим вар вай къаман юкъе цхьан кулга пӀелгашца дагарбе йиш йолча литературни критикех цаӀ. Цу къахьегамца белгалваьнна, сона вовзаш, кхо саг мара хиннавац гӀалгӀашта юкъе: Дахкилганаькъан ИбрахӀим, Малсаганаькъан Або, Къоастой Ӏалихан. Хьалхарчо къаьстта дукха къахьийгадар, советий Ӏаьдал даьнначул тӀехьагӀа гӀалгӀай литература дегӀа мишта ихад тохкаш бола Ӏилман болх язбеш. Из книжка эрсий меттала ара а даьлар, дуккхача хьехархошта, Ӏилманхошта, литература тохкаш болча наха, студенташта цох боккха пайда а баьлар. «ГӀалгӀай литература 40 шераш чакхдаллалца дегӀаахар» аьнна цӀи тиллаяр цох автора. Цул совгӀа, къаьстта литертурни очеркаш, статьяш, рецензеш язъяьй ИбрахӀима. Масала, царех я «Гойгов Ӏ-Хь. кӀезига довза йоазош», «Цунна дукха дийзад ший къам» (Гойганаькъан Ӏаддал-Хьамидах), «Вай хьалхара хьехархо, поэт, сердал ена саг» (Беканаькъан Тембота 130 шу дизарга), «Байсарнаькъан Идриса «Боадонгара» яхача романа тӀа багахбувцам а этнографи а», «Дерригача халкъий поэт» (А. С. Пушкинах), «Революци ялалехь хиннача вайнаьха литературах», «ГӀалгӀай проза дӀаоттар», «БӀаьшерашка яхаргья цун цӀи» (эрсий поэт М. Ю. Лермонтов ваь 160 шу дизарга), «Малсаганаькъан Кураза Зоврбик», «Вай Идрисах дола дош», «Заьзганаькъан Хьусена Бахьаудин», «Боканаькъан Ахьмада кхоллам», «Дуне довза сутара ва со» (Чахкинаькъан СаӀидах), «Поэзен дунен тӀа валар» (Вешкарнаькъан Мухьмадах), иштта кхы дӀахо а.

Ше йоазонхо хиларах тарра, керда дувцараш, романаш кхоллаш а къахьийгад ИбрахӀима. Цо яздаьча книжкашта юкъе да «Куке денал», «Шутар», «Берд» яхараш. ТӀеххьаръяр боарамга диллача дукха йоккха йоаца роман я. Россе йоазанхой Союза доакъашхо волча цо цхьаккха йоазанхой кхетаче дӀаяхийтацар, цунна юкъе дакъа ца лоацаш. Дувцар моллагӀа дош дале а, цунна ала корадогӀар таркалде мегаргдола хӀама. Къоначарна луш бола хьехам а хулар, уж нийсадолчоа тӀехьа хилча бакъахьа хеташ. Цун йоазош Ӏомаду школашка деша дагӀача бераша. Масала, «Фоти» яха дувцар ялхлагӀча класса программанна юкъедихьад, «Куке денал» классал арахьа деша деннад ворхӀлагӀча классе. Укхаза хьоаха ца дича нийса хургдацар, цо ше а дуккхача шерашка школе Ӏомаду литературах дола книжкаш яздаь, оттадаь хилар. Царех да 10, 11 классашта лаьрхӀа дола хрестоматеш, наьна меттах а литературах а йола йоккхагӀча классашта лаьрхӀа дешара программаш, хьехархой техникума а университета а студенташта дола багахбувцама хетадаь книжкаш, кхыдараш.

Хоза сурт дилла ховш вар Ӏилманхо. Шолжа-ГӀалий тӀарча университете тхо деша дагӀача хана, эрсий метта кафедре чуваьннача хьалтеха доаллар Кирилли Мефодийи тӀалатта доккха сурт. Латински алфавит а дар царна гонахьа яздаь. Дувцачох, из кхеллар вар Ӏадрахьмана ИбрахӀим. Цул совгӀа, цун кхыдола сурташ а дайнад сона, царех цхьадараш сога долаш а да. Вай республика хьаяьчул тӀехьагӀа, «Наьсарен оаз» яхача газета редакце каст-каста воагӀаш а, йоазошта кепа етташ а вар Ӏилманхо. Царца хулар цо ше даьхка сурташ а. Цу хана сога кхаьчад цун Колой КӀантеи Сеска Солса йишийи сурт, Колой КӀант тӀаьдача гамажа оасашца вийхка улла сурт, «Наьсарера телевышка» яхар. Аз уж лорадеш, цхьайолча хана, эшаш моттиг хилча, кепа тохаш леладу. Ший книжкашта сурташ а ше дехкар цо, кхыбола художникаш оарцагӀа ца боахаш.

Ше хьехархо, Ӏилманхо ва, аьнна, кура-сонта воацаш, саг вар Ӏадрахьмана ИбрахӀим. Цхьаболча хьехархоша «Газ-24», «Жигулеш», «Москвичаш» лелаеча хана (иномаркаш цу хана вайцига яцар), тӀеххьара араяьннача «Запорожец» яхача машенаца лелар из. Цунца из лелар аьнна, цхьа ги йиллал вокхарел кӀезигагӀа везацар из студенташта. Вокх машенел дукха эргаш а яцар из, ший кепага диллача, духхьал мотор тӀехьашкахьа балларца мара. МоллагӀча деша вагӀача зӀамигача сагага, йоӀага ладувгӀа; царна гӀо де кийча хулар хьехархо массахана. Цар гӀулакхага хьожаш вар. Цхьан дийнахьа, дешар чакх а даьнна, цӀаваха дагахьа со хьаараваьлча, тха тайпан зӀамига саг-студент латтар хьалхарча корпуса наӀарга. Фуд-малад хаьттача, лоархӀамерча гӀулакха ваха везаш вар ше, бакъда Дахкилганаькъан ИбрахӀима экзамен дӀа ца елча, ваха йиш йоацаш, фу дича бакъахьа да ца ховш, латт ше, аьлар цо.

— ХӀанззе дӀаяла мегаций из? —хаьттар аз.

— Мегар, цо дӀаэцаре-м, — аьлар студента.

— ДӀатӀавахе дӀаала, из кхетаргва хьона, гӀо дергда хьона, — аьлар аз.

— Эхь хет сона, — аьлар зӀамигача сага.

— Аз дехаргда хьона, тӀаккха, дӀатӀаваха, дӀалургйий Ӏа?

— Лургья, — раьза хилар из.

Спортивни зала юхе яр йоккха йоацаш аудитори, цу чу цхьа йоазув деш, балхашка хьежаш вагӀар Ӏадрахьмана ИбрахӀим. ДӀачу а ваьнна:

— Йистхила мегаргварий со, — аьлар аз.

— Мегаргва. Фуд цига? — хаьттар хьехархочо.

Деррига долчча тайпара дӀадийцар аз.

— Диканд, хьатӀавайта, — аьлар цо.

ЧӀоагӀа гӀадвахавар студент экзамен дӀайолаенна а, ший гӀулакха ваха аьттув баьнна а.

Дукхаза цунца вӀашагӀкхетараш, къамаьл хиннад са. Бакъда, тхоаш шиъ мара воацаш, къамаьл де вӀаштӀехьадалацар, е студенташта, е йоазанхошта, е журналисташта юкъе хулар тха вӀаший гор. Цкъа тхоаш шиъ висача, ИбрахӀимга хаьттар аз:

—Ӏилман болх язбе цхьацца йоазош гулдаьдар аз; мишта, сенгара дӀаволавала веза, хьанца дагавала мегаргвар?

Укхаза профессора сона денна жоп, саг хала тешаргволаш дар.

— Ази Абоси гӀалат даьд из никъ хержа, хьона цу новкъа вала могаде лац сона, — аьлар цо.

Мишта кхетадир аз уж дешаш? Ӏилман болх язбеш дукха ха, низ бовргба хьа; доккхача иразеи рузкъани да-м хургвац хьох, яхаш санна хийтар сона сай хиннача хьехархочо. Иштта, кхоачаш ца хулаш, бисар са Ӏилман никъ. ХӀаьта а, ше караийца гӀулакх хала дале а, дута ца дуташ, чакхваьлар из. Укхаза айса зийна кхы а ши моттиг дагайох сона. Цкъа Илдарха-ГӀалий тӀа нийсвелар со, цхьан гӀулакха вахá. Цигарча автовокзале хьатӀакхоаччашехь, духьалвоагӀа ИбрахӀим кхийтар сох. Из гӀаш вар, тӀормел совгӀа, цун бейоаллар хьаястанза книжкай пачка. ГӀо де велча, хьакхаьчав со, аьнна, мухь сога хьабаланзар цо. Цох тара шоллагӀа моттиг Наьсаре нийсъелар сона. Ӏуйрийна балха ваха араваьнна сои Кхоартой Жабраила цӀерагӀча урамагӀа ӀовоагӀа ИбрахӀими Ингушская яхача урама саьн тӀа вӀашагӀкхийтар. Хала воагӀаш санна хийтар сона из, бебоалла тӀорми беза хиларах. Ше завода оагӀорахьа водаш ва, аьлар Ӏилманхочо. Сай цигахьа ваха ца везе а, цунна гӀо дар духьа, дӀалестар со из водача оагӀорахьа. ТӀормиг хьаийцар аз, хетаргахьа, кхерий цу чу доахкаш хиннадаларе, кхы безагӀа хургбацар из. Оздой Абукара цӀерагӀча урам тӀа кхаччалца, цхьацца дувцаш-оалаш хьалдахар тхо. Цу шин моттигах аз кхетадир, Ӏилманхочун никъ зизашца бегá боацилга.

ИбрахӀимах дукха йоазош даьд Ӏилманхоша а журналисташа а. Бакъда таханарча денга диллача, даь дукха ха хиларах, уж дизза дац. Цун вахар, кхоллам дикагӀа бийцарех да ГӀалгӀай университета филологически факультета декана Къулбажанаькъан Ӏаббаса Мухьмада даьр. Из цо хетадаьд профессора 70 шу дизара (2007). Буклета тӀа кепа техай цунна, бакъда дуккхача нахага из дӀакхаьчад оалалуц сона, газеташ тӀа из хиннадий хац сона. ХӀанзчул тӀехьагӀа а цо йита тӀехьале Ӏомаергья, цох доккха а лоархӀаме а йоазош дергда, аьнна, хет сона. Цун тӀеххьара книжка «Са лазам а са курал а — хьамсара ГӀалгӀайче» яхаш да. Цо къаьстта дика бовзийт вайна филологически Ӏилмай кндидата, профессора, РФ социальни Ӏилмай Академе академика, Наьсарен сийдола вахархо хиннача сага никъ.

Юххера а, хьоаха ца дича нийса хургдац аьнна хет сона, цун фусам-нана Нохч-ГӀалгӀай телевидене гӀалгӀай передачай йоккхагӀйола редактор хинна Мартазанаькъан Лейла йолга. Цо ваь пхиъ дезалхо хиннав ИбрахӀима: къонгаш Казбек, Зоврбик, Саварбик; мехкарий: Индира, Марет.