Дунен халкъий халхарча
ЭсамбаевгӀар Махьмуда 100 шу дизад
Укх кӀимарса бетта нийсса 100 шу дизад дунен халкъий халхараш деш хиннача ЭсамбаевгӀар Мухьмуда. Из духхьал нохчий къаман халхарча хинна Ӏацар, цхьатарра дукха везар из, ше-ший къамах хетар вай мехка мел бахача наха. Иштта везаш хул моллагӀча хӀаманца ювзаенна йоккха говзал йола саг. Сона къаьстта а гарга хетар из, хӀана аьлча 80-ча шерашка «Сердало» газете балха волаш, Шолжа-ГӀалий тӀара лаьрххӀа командировке вахийтавар со, Наьсаре цо луча концертах язде, аьнна, декхар тӀадилла. Концерт хилар шахьарерча культуран цӀагӀа, из хьалдизза адам вӀашагӀ а кхийтта. Халхарча каст-каста воагӀар Наьсаре, цудухьа из лоархӀаш, везаш, везваь тӀаэцаш бар наьсархой а. Цу концертах лаьца йоккха репортаж йир аз, «Эсамбаев – Наьсаре» аьнна корта а болаш.
Эсамбаевс дора Инде «Дошо даьла», Бразиле «Макумба», лоамарой лезгинка, испаний «Кастаньеташцара халхар», «Автомат», «ТӀаус», «Барзкъа тегар», кхыдараш. Царел совгӀа, цо тайп-тайпарча шерашка даьдар балета халхараш. Масала, цо дакъа лаьцадар «Форда гӀажий Ӏам», «Тхьайса улла хозаяр», «Бахчесараера кхуркхолг» яхача а кхыча а спектаклашка.
Студент волча хана, РСФСР гӀорваьннача артиста, поэта Хамхой Ахьмада йоазош деш гӀо де ухар со шоаттеи кӀирани деношкара дӀа мел ийккхача хана. ЦӀеча тӀемхой урам тӀа цунца цхьан подъезда чу ваьхавар Махьмуд. ХӀанз шоллагӀча гӀата тӀа аьттехьа дӀачувоалача квартире бахар цун йиӀий дезал. Хамхой Ахьмад кхоалагӀча гӀата тӀа вахар, аьрдехьа дӀачувоалача квартире. Каст-каста йоӀ йолча хьаяйя, лохе доаллача гӀанда тӀа ягӀаш хулар ЭсамбаевгӀар Махьмуда фусам-нана, цунца го йиш яр артиста йоӀ Стелла, йиӀий-йоӀ. ЭсамбаевгӀар найц вар парте обкома инструктор ХучиевгӀар Адам.
Махьмудаца ювзаенна цхьацца моттигаш хиннай са вахаре. Айса болх беш йолча ишколе музей еш воаллар со. Цхьан дийнахьа Наьсарерча «Кодак» яхача фотоателье чуваьлча, эггара хьалха са бӀарг тӀаэттар, кхувш воагӀа кӀаьнк кара вагӀаш, даьккхача Махьмуда сурта. Из эца, музее хьалтоха, чубаьхкача дешархошта цох дувца лаьрхӀар аз, из вицлургвоацаш, дагавоагӀаргволаш. Итташ шераш доахаш музее даьллар из сурт, бӀаьш долча берашта Махьмуд вовзийташ.
Цхьаькха моттиг а я шийна теркам тӀаозаш. Из музей хьайийллача ера Наьсарен кхален дешара урхаллен хьаким Зурабанаькъан Ӏаьлий Люба. Тха музейна совгӀата дала цо денадар доккха, тайп-тайпара хоза сурташ тӀадола «ЭсамбаевгӀар Махьмуд» яха книжка. Цунна юкъедоаллар Махьмуда ший кулг яздаь дола сурт, цу тӀа вагӀар изи АйдамировгӀар Мареми. Сона цох доккха совгӀат хийтар. Ишколерча музее хӀанз а долаш да лакхе хьоахадаь сурташ а книжка а.
Укх шера духхьал цхьа цӀай хинна Ӏац, халхарча вахарца дувзаденна. Уж массехк да. Масала, укх шера 50 шу дуз цох СССР халкъа артист хинна, 40 шу дуз Социалистически Къахьегама Турпал яха сийдола цӀи енна.
ЭсамбаевгӀар Махьмудах даьккха исбахьален фильм дар, «Со халхавувргва» яхаш. ЗӀамига кӀаьнк волча хана, цунга хьежа а из дезаденна а вар со. Таханарча вай кагирхошта а новкъа хургдацар аьнна, хет сона, цунга хьежача. Кхыдолча киноленташка а дакъа лоацаш хиннав халхар говза деш хинна саг. Нохчий мехка цунна сийленг оттадаьд.
Кхелхав сийлахь-воккха артист 2000-ча шера, ший 76 шу даьннача хана.
