Из кхоллаш къахьийгача наха юкъе хиннаб йоккха деша говзал йола йоазанхой: прозаикаш, поэташ, драматургаш. Литература даим а хиннад латтача Ӏаьдала оагӀув хьаллоацаш, вахарерча ийрчача гӀулакхашца къовсам лоаттабеш, дикадар наха юкъе доаржадеш а могадеш а. Укхаза дагайох ширача Ӏадаташца барт ца беш хинна Малсаганаькъан Зоврбика пьесаш «ЙоӀ йодаяр», «Пхьа», Малсаганаькъан Оарцхой «Салихьат», Малсаганаькъан Дошлакъаси Оарцхоси цхьана язъяь «Кердача наькъ тӀа», Базорканаькъан Идриса язъяь «Тамара», кхыяраш.

Къаман литературан классика хинна дӀаяхай Гойганаькъан Ӏаддал-Хьамида, МутаӀаланаькъан Хьажбикара, Боканаькъан Ахьмада, Заьзганаькъан Бахьаудина, Чахкенаькъан СаӀида, Пхьилекъонгий Махьмад-СаӀида повесташ; Янданаькъан Жамалдий, Чахкенаькъан Капитона, Ӏалбаканаькъан Жабраила, Гаьгенаькъан Гирихана, Хьоашаланаькъан Ӏаьлий байташ.

Дикка дегӀаенай эпически йоккха жанр лоархӀаш йола роман а. МоллагӀча къаман викалашта езалургйолаш, йоккхача говзалца кхелла я Чахкенаькъан СаӀида «Дошо бӀоагӀий», «Бертий бийсаш», «Иштта мара»; Базорканаькъан Идриса «Боадонгара», Боканаькъан Ахьмада «Беке къонгаш», «ЦӀийенна сайре»; Пхьилекъонгий Махьмад-СаӀида «Хала урхе», Ведажанаькъан Ахьмада «Шелбенна кхуврч», кхыяраш.

Вай заман чухьа а дукха кагирхой юкъебаьхкаб литературанна, хетаргахьа, тӀехьа тӀайоагӀача хана, цар хьакхолларгда дикагӀбола къаман нах, цун вахаре хинна керттера моттигаш ювцаш дола тайп-тайпара йоазош. ГӀалгӀай йоазанхошта юкъе хиннаб халкъа йоазанхой, тайп-тайпарча премей лауреаташ, цар книжкаш арадийннад, вайцига дийна ца Ӏеш, гаьнна цул арахьа, бе-беча къамий метташка кепа йийттай царна.

Йоазанхой цхьанкхетар хьахилча денз, цуннна керте лаьттаб Малсаганаькъан Зоврбик, Гойганаькъан Ӏаддал-Хьамид, Янданаькъан Жамалда, АрсановгӀар Саидбей, ХамидовгӀар Ӏаддал-Хьамид, АхматовгӀар Раиса, Чебалин Евгений, АрсанукаевгӀар Шейхи, Вешкаранаькъан Мухьмад, Чахкенаькъан СаӀид, Пхьилекъонгий Махьмад-СаӀид, Шаденаькъан Султан, Хамхой Ваха, Дидиганаькъан Раиса. Карарча хана, из гӀулакх дӀахьош ва Ноакастхой Хаваш.

Итташ бола гӀалгӀай йоазанхой хиннаб СССР йоазонхой Союза доакъашхой, карарча хана Россе йоазанхошта юкъебоагӀаш, къахьегаш ба дуккхабараш.