Къахьегамца чӀоагӀденна дегӀ
Газета тешаме новъост хиннача сагах
МоллагӀа нах цхьа бахьан этте шоайла бовзаш хул: е наькъа болхаш цӀермашина вагона чу нийсбаларах; е йоагӀача-йодача шун тӀа багӀарах; е цхьана эскаре гӀулакх деш хиларах... Кхы а массагӀа нийслу вахаре, хӀанзалца хьона ца вайзача сагаца бувзам е хьоашал хотталуш. Овшанаькъан Ӏазита Руслан сона балха тӀагӀолла вайзар. 80-ча шерашка, «Сердало» газет Шолжа-ГӀалий тӀа долча хана, цун редакце къахьегаш хиннараш, дукхагӀча даькъе, боккхий нах бар, вай Сибрера цӀадаьхкача хана денз, из газет Ӏалашдеш хьабаьхкабар уж. Цхьабараш дӀабувла а пенсе аха а болабенна, керда низ безаш моттиг эттаяр редакце. Эггара хьалха цига балха венача зӀамагӀа долча ноахала викал со вар.
Беррига боккхий а къоаналгахьа леста нах бар сона гонахьа хиннараш: Лаьнанаькъан Мустафа, Пхьилекъонгий Ахьмади Идриси, Овшанаькъан Султан-Хьамид, Къоастой Башир, Абаьданаькъан Бек, Тебой Тухан, Хамхой Мустафа. Со цига 1981 шера кӀимарса бетта 7-ча дийнахьа балха араваьлар, культуран отдела корреспондент волаш. Нийсса кхо бутт баьлча, керда болхло хьаийцав аьнна хезар сона, со санна корреспондент хургволаш. Бакъда из, сона дагадоагӀачох, юххьанца промышленни, гӀишлошъяра отделе вар. СихагӀа из вовза а цунца къамаьл де а безам бар, хӀана аьлча боккхийча нахаца, Ӏуйре е сайре дика ювцарал совгӀа, ер ма дий аьнна вахарца дувзаденна къамаьл хилацар. Дукха ца говш 611-ча кабинете ший болх дӀаболабир кердача корреспондента. Юкъерча дегӀара, кера бос болаш, лоацо тесса мекх долаш, ше оалаш дола дош трибуна тӀа къамаьл деш латташ санна, хоададаь оалаш саг вар сона вайнар. ХӀаьта а из сол 8 шу воккхагӀа вар. Вешта аьлча, хӀанзле дукха халонаш яйна, нах байза, мерзачох а къахьачох а чам баккха кхийна саг вар Ӏазита Руслан. Цу хана цун даьннадар 34 шу. Редакце каст-каста хувцалора даржаш, бе-беча доакъошка болх беш бола нах. Дукха ца говш цох хилар каьхатий даькъа кулгалхо. Цул тӀехьагӀа бокъонца къонъяла йолаелар кхоллама болхлой тоаба. Кхы а къона кагий нахи мехкарийи юкъебоагӀаш латтар газете болх беча наха. Эскаре амал даь цӀавеча, Шаденаькъан Хьусен юхавера цига къахьега, корректор волаш болх бе волавелар Угурчанаькъан Азматгири, партийни даькъа корреспондент хилар Вешкаранаькъан Мухьмадах, дӀахо газете нийсвелар Хьоашаланаькъан Ӏаьла (корректор), КӀориганаькъан Мадина (корреспондент), Чахкенаькъан Радимхан (каьхатий даькъе), Совтанаькъан Ювназ (корреспондент), Цхьорой Марем, Маскуранаькъан Диба (корректораш), Хамхой Ӏашат (машинистка), БӀарахой Мухьмад (корреспондент).
Газета балха юкъе йоккха моттиг дӀалоацаш вар Ӏазита Руслан, хӀана аьлча цунна довзар гӀишлошъяра гӀулакх (из деша вагӀар мехкдаьтта института гӀишлонхой факультете), тӀема гӀулакх, хӀанзле эскаре а эскара бе-беча доакъошка а гӀулакх де кхийнадар цун, сурташ даха а йоазув де а дика карагӀдоалар. Кхыча дешашца аьлча, кийчча газета болхло вар из. Профсоюзий болх а дика бовзаш, хьабе ховш вар. Тхо шаккха цхьан юкъа газета профкоме хержавар. Цхьайолча хана хьакимаша цу лостамагӀа цхьацца декхар тӀадилле, хӀама тахка а вохийтар. Цхьан дийнахьа тхо шаккха ше волча чувийхар керттерча редактора Тебой Ӏабазбика Тухана. Тхо Ӏо а ховшадаь, аьлар:
- Каьхат да укхаза дена. Вай журналиста латкъаш ба пенсионераш: мари сесаги. Хьалдахе, царца къамаьл а дийя, долчча беса сога хьадувцаргда оаш цига хиннар.
Шолжа-ГӀалий тӀарча цирканна а МВД а гаьна боацаш бахар лоткъам язбаьраш. Тетта цар цӀагӀа чудахар тхо. Цар дийцачох, хиннар иштта дар. Журналиста (цун цӀи йоаккхаргьяц аз) Нохчий гастрономе аргӀа хьа ца а лоацаш, шийна йовзача дохкархочунга гӀолла котамаш ийца хиннай. Из дар каьхата тӀа дийцар. Оаха хаьттар:
- Шоана сенах хайнадар из журналист волга, удостоверени хьахьекхадар цо?
Боккхача наьха къамаьл кегаделар. Оаха кхетадир, лоткъам тӀа дийцар деррига а бакъдоацилга, цхьанне оттабаьчох тара хийтар тхона цар къамаьл. Цу хана нийслора журналисташта тийшабалхаш деш моттигаш, доацараш яздеш. Боккхача нахагара, нагахьа санна цу журналистагара гӀалат даьннадале, бехк цабаккхар дийхар оаха. Шоаш кхы цунна латкъаргбац, аьнна, дош делар пенсионераша. Юхадаьхка, редакторга дӀадийцар оаха тхоашта хезар а оахош аьннар а. Оаха даьр нийса хийтар Ӏабазбика Тухана. Цу тайпара, балхара дӀа ца воаккхаш е административни бехк ца беш висар тха новкъост.
Цхьаькха моттиг а нийсъелар, тхона шиннена профсоюзаша декхар тӀадуллаш. Редакце болхлошта хьахьожаяьяр ши фусам йола квартира (из наггахьа мара хулаш хӀама дацар). Хьанна лургья яха хаттар эттар. Из йоагӀаш ши саг вар. ЦаӀ къона дезал а цхьа бер а долаш вар, вож дикка ха яха саг вар. Хьалхарвар, ший кӀезигача алапе тӀара ахча телаш, наьха цӀагӀа вахар; шоллагӀвар - Мичурина посёлке шоай доалахьарча цӀеношка. Керттера редактор Гадаборшанаькъан Осман вар. ДӀачувийхар сои Руслани. Цхьанне вахара хьал миштад ховш дар, из наьха фусаме вахар. ШоллагӀчун фусам миштай, малагӀча хьалашка вах тахка дахийтар тхо. Тхоашта тӀадилла декхар дизза кхоачашдаь, юхадаьхкар редакце. Бакъда квартира хьанна елар, из дош мишта къаьстар ца дийцача бакъахьа хет сона. Шовзткъа шу гаргга ха яьннай из хинна. Сенна дувцаргда из.
Дика новкъост а зӀамагӀчоа бала хьехам болаш а вар Овшанаькъан Руслан. Цунна тешал деш дуккха моттигаш нийсъеннаяр сона балхаца ювзаенна. Цкъа Наьсарерча тикашка рейд е вахийтар тхо шиъ. Хьалкхаьчача парте кхален комитетера саг хьа а теха (инструктор Бекбузаранаькъан Хь.), кхача а барзкъа а дохкача массехк тика чугӀолла, фуд хьожаш, чакхдаьлар тхо. Цхьацца кхоачамбоацараш а нийсделар, доккхий хӀамаш деце а. Из дӀахезача тикашта тӀавиллача МарзагӀанаькъан Мусас ше волча чудувла аьнна саг кхетийтар тхох. Руслана лаьрхӀар, шеддар цунга дӀа а дийца мара цӀа ца ваха, тикай балхах цунна фу хет хьажа безам бар са новкъоста. Сайран мах беча наьха хьаким волча хьавӀашагӀтехар гӀалат мел баьнна дохкархой, царех чӀоаггӀа бехк боаккхаш къамаьл дир. Массане а дош делар, цу тайпара зӀамига а доккха а гӀалат кхы шоай балха тӀа ца далийта. Цудухьа из йоазув ара ца доалаш дисар газета оагӀонаш тӀа, редактора иштта лаьрхӀар из.
Уж санна йолча моттигашка дика гучайоалар Руслана оамал, хьаькъал, нахаца бувца мотт ховш хилар. Эздел, гӀулакх; эскара эпсара мо мара шийх гӀалат ца доаккхийташ; леладора цо. Бакъдар мара дувцаргдолаш а вацар, моллагӀча дешаца, моллагӀча хьакимца из дувзаденнадале а. Цу тайпара моттигаш нийсъелар редакце балха тӀа. Цунца ювзаенна цхьа моттиг ювцаргья аз. Балхара дӀаваккха аьнна ховзаваьвар цхьа зӀамига саг. Ший гӀалаташ лехаш, тӀехьабаьнна редакцера цхьацца нах леландаь, балха ди чакхдалале цхьа сахьат ах сахьат хьалха парте обкоме ше водаш, Русланага дӀааьнна хиннадар цо, из профкома доакъашхо воландаь:
- Со балхара цхьа сахьат ах сахьат хьалха дӀавода, парте обкомера нах чубахале цига хила веза са. Сона бехк беш хуле, хьона (профкома болхлочоа) ха деза со дӀа маца вахав.
- Мегаргда, - аьннад Руслана.
ЗӀамига саг, балха тӀераваьннав аьнна, дӀаваккха оттаваьв, прогул кхаь сахьатах мара лоархӀаш еце а. ГӀулакх судага кхаьчад. Ӏазита Руслана ший кулгаца судага каьхат яздаьд, корреспондент цу дийнахьа 16 сахьати 30 минути яьлча мара балхара дӀавахавац, аьнна. Ма дарра аьлча, бакъдар дар цо яздаьр, хьакимашта товр де а ца гӀерташ. Иштта саг вар Овшанаькъан Ӏазита Руслан.
ХӀанз цо хьабенача вахара наькъах дукхагӀа дувца ловра сона. Руслан ваь хиннав, 1946-ча шера тов бетта 9-ча (цхьайолча моттигашка 11-ча яздаь нийслу) дийнахьа, Казахстана Карагандински областа Тимертау яхача моттиге. Овшанаькъан Ӏазитеи АлироевгӀар Салимайи ялх дезалхочоа юкъе воккхагӀа хиннав из. Даьна, нанна, зӀамагӀболча йижарашта-вежарашта гӀо дар духьа, бархӀ класс яьккхача, дийнахьарча ишколера хьавоал кӀаьнк. Цу ханара бархӀ класси хӀанзара ийс класси цхьатарра я. БархӀ яьккхача юкъара дешар дийша воалар. Балха вахе, дӀахо сайранарча ишколе деш цо. Къахьегаш болча кагирхой ишкол оалар цу тайпарча дешара моттигах (ШРМ). Цун къахьегама никъ эггара хьалха дӀаболабелар 1963 шера, гӀалий тӀарча овощторга цхьан юкъа волча болхлочунгара. ТӀадоагӀача шера юха а из болх бир цо; сомаш, баьцадаараш хьадаьннача хана. Гуйренгахьа лестача цигара болх кхоачалора, цудухьа из балха вахар Шолжа-ГӀалий тӀарча хӀамаш яшаехкача завода грузчикалла. Кхетаде хала дац аьнна хет сона, цо машинаш тӀара Ӏойоахаш, тӀайотташ хиннараш фуй. Яшайохкале а яшаехкачул тӀехьагӀа а консервни заводе хула даарашца ювзаенна хӀамаш яр уж. Яйга хиннай-м царех оалалуц сона. Цхьан кхалсага новкъостал деш, цӀермашина тӀара Ӏояьлча, яшаехкача хӀамай банкаш чулатта боккха тӀорми чубихьаб аз. Из дӀа а бенна, цунцара хьакъаьста се хьавоагӀаш, сай ши пхьарс сайх боаллий хацар сона.
ДӀахо цо даь балхаш бе-бе а дукха а да. 1965 шера маьцхали бетта къахьег ПМК-223 токарь волаш, болх бу ЖЗБК мастер волаш. Лаьнанаькъан Керам-хьажий Мустафас «Сердало» газета редакце хьадаьхка каьхаташ дӀаяздеш вола саг санна балха дӀаийца хиннав из. Кхаь шера гаргга цига ха яьккхача, зӀамига саг эскаре амал де вода, ше ваьхача Шолжа-ГӀалан Старопромысловски кхалера. Чиллан бетта 24-ча дийнахьа цо бихьа из никъ 12 шера бӀаьхлу. Шин шера массане луш дола юкъара декхар дӀалуш, цул тӀехьагӀа 10 шера прапорщика дарже контрактах болх беш, хул из 20648, 92454 тӀема доакъошка. Цу шерашка (1972) дӀаэц из парте мугӀарашка. Эскаре дика гӀулакх дарах, цунна лу «СССР эскара 60 шу дизарца» ювзаенна майдилг. Цига йовз цунна ший хьалхара фусам-нана хинна Светлана Владимировна, из а эскара даькъе болх беш хиннай. Шолжа-ГӀалий тӀа уж бахача хана, цар фусаме хинна а из бӀаргаяйна а ва со. Мадина яхаш йиӀиг яр цар, дагадоагӀа из да волча редакце хьаяйя, урокаш еш яьгӀа. Хоза юхь а кӀажаргаш йолаш хинна цун сибат а хӀанз духьаллат сона. Нана а йоӀ а Германе дӀабаха, цига бахаш ба карарча хана. Руслана чӀоагӀа дехар даь хиннад Мадинайга; шийца Ӏе, яхаш. Наьна оагӀув дукхагӀа бийзачох тара да цунна.
Аз лакхе ма аллара, 1983 шера «Сердало» юхавоагӀа из. Цу шера яьккха воал М. Д. Миллионщикова цӀерагӀа мехкдаьттан института гӀишлонхой факультет, инженер-гӀишлонхо яха балха говзал а йолаш. ДӀахо цох хул корреспондент, газет арадаккха кийчдер (выпускающи), каьхатий отдела кулгалхо, партотдела кулгалхо. ДагадоагӀа, редакце магӀарча оагӀорахьа кхетаченаш, гулламаш дӀакхухьаш йоккха зал хинна, беррига газета болхлой Ӏоховшшал моттигаш йолаш. Цу чура дӀачувоалаш яр цхьаькха зӀамига, баьде кабинет. Фотокорреспондента лаьрхӀа яр из. ЭгӀахьара цаӀ (фотолаборатори) Пхьилекъонгий Идрисага яр. МагӀаръяр Русланага дӀаеннаяр, хӀана аьлча цо дукха сурташ доахандаь. Ялх шу газете даьккхача, ший шоллагӀйолча фусам-наьнаца ЦӀокъанаькъан Луизайца Якуте баха дӀаболх уж. Цига гӀишлонхочун-прораба болх кхоач цунга Усть-Алдански кхалерча «ГӀишлонхо» яхача кооперативе. Цигара цӀавеча «Ингушстрой» цхьанкхетара чуйоагӀача СМУ-3 волаш ха йоаккх, болх бу республикан муфтияте. Миччахьа ше вале а, газетерча балхацара чам дӀабаланза хинначох тара ва Руслан. 1997 шера керда хьахиннача ГӀалгӀай Республикан «Сердало» газета бехктокхамеча секретара гӀонча ву , тӀаккха эхь-зделах яздеча отдела кулгалхо ву цох.
1998 шера денз, Сурхо тӀарча ийс шера дешача ишколе наьна мотти литературеи хьехаш хьавенав со, таханарча денга кхаччалца. Шолжа-ГӀалий тӀа тӀом хинначул тӀехьагӀа, кхы ер ма йий аьнна Ӏе моттиг йоацаш, Руслан а цун дезал а Сурхо тӀарча шоай даьй хиннача лаьтта баха ховш. Фусам-нана Луиза зӀамагӀа йолча классашка хьехаш хиннай, юххьанца Наьсарерча №1 йолча ишколерча берашта хьийхад цо, хӀанз из болх беш Сурхо тӀарча №2 йолча юкъерча ишколе я. Цо чакхъяьккхай хьехархой училище. Хьамсарча юрта къахьега моттиг корайоагӀа дезала даьна а. «Алиса» яхача гӀишлонхой даькъа кулгалхо волаш болх баьчул тӀехьагӀа, из дӀаэц юртарча администраце 1-ча разрядах вола болхло санна, тӀаккха юртдаь заместитель волаш болх баьчул тӀехьагӀа, Ӏазита Руслан пенсе вода. Цига яьккхача хана, нах дӀаязбеш хиннача Россе болама юкъе хьинаре дакъа лацарах, цунна лу шоллагӀа йола майдилг. Бакъда хьинар дола лоамаро цӀагӀа вагӀа лаьрхӀа вацар. Лоаман кадетски корпусе 6-ча ротан взвода командир, 2-ча ротан старшина, 6-ча ротан 3-ча взвода командир волаш а, кадетий когагӀирса пхьар волаш а къахьег цо.
Карарча хана Ӏазита Руслан воацаш ва, из кхелхав 2017 шера ардара бетта 21-ча дийнахьа. Цун кхийнаб воӀи пхи йоӀи. Ахьмад Наьсарерча мэре болх беш ва. Йиъ йоӀ маьре яха, шоай дезалаш болаш ба.
Овшанаькъан Ӏазита Руслан, цунца болх баьча наьха дагалоацамашка, денал а хьаькъал долаш вола саг санна висав. Балхацарча гӀулакхага диллача, цунга кхоачаргволаш саг наггахьа мара хургвацар. Укх дунен тӀа хала вахар диадале а, цигара моттиг Дала тоайойла цун.