Шоашта ховр наха дӀалуш
Магасе хиннача говзанч-хьехамах
ДӀадахача шоатта дийнахьа, Магасерча Малсаганаькъан Д. урам аллейца вӀашагӀкхетача, нах гуллуш моттиг хилар. Цига тӀаухар тайп-тайпара ханаш йола шахьара бахархой. Царна юкъе го йиш яр кагий нах а, мехкарий а, бераш а. Царца вар ГӀалгӀай республикан кулгаговзал йолча наьха цхьанкхетара хьалха латта Галай Адами цун гӀонча ТӀумхой Мусаи. Истола тӀа болх беш ягӀача шин къонача кхалсага тӀаухар нах, цар фу гойт, фу хьаю хьажа а, царгара шоашта Ӏомабала а дагахьа. Цу кхетаченах дувцаш, Галай Адама аьлар: «Тахан тхона Магасерча мэре майда е бокъо а моттиг а еннай, хӀаьта оаха укхаза дукха доккха доаца чаьтар а оттадаь, говзанч-хьехамаш чакхдоах. Хьабаьхкача наха-хьаьшашта а, моттигерча бахархошта а шоай говзал дӀалуш; кхыйолча гӀалашка нах багӀаш хул, оаха а лаьрхӀад цу тайпара хӀама вӀашагӀдолла. Цох дикка пайда боал моттигерча бахархошта, цар таро я укхаза хьа а баьхка, цхьацца кулгаговзал Ӏомае, хӀама хьае, хӀама эца, моллагӀча пхьараца цхьана хьаяь хӀама чуяхьа. Пхьарашта а цхьацца пайда боал цох, царга хул 100 сом доаккхаш а 5000 сом доаккхаш а, тайп-тайпара дола балхаш. Наха уж ийцача, уж хьадаьчарна а пайда хул цох...»
Говзанч-хьехамаш вайцига бе-бе лостам болаш ду. Масала, топпарах хӀамаш хьаеш хул цхьадараш, вожаш аьшкапхьара говзал Ӏомаеш, тхах ферта еш, гизгех хӀама кхоллаш. ГӀалгӀай исбахьаллен цхьанкхетара юкъе 162 пхьар ва, цар ду балхаш а вӀаший тара доацаш, эргаш да. ДӀахо дӀайодача хана пӀаьраска, шоатта деношка - кӀира шозза говзанч-хьехамаш тела лаьрхӀа ба вай пхьараш а цар цхьанкхетара керте латта нах а. Уж дӀадолалургда сайрийна 16 сахьат даьлча, хӀаьта 20 сахьат даьлча чакхдаргда. Болх дӀахо дӀа мел бода, шоай майда тоае а наха езалургйолча тайпара из хилийта а лаьрхӀа ба из гӀулакх вӀаштӀехьадаьккхараш.
«Тахан укхаза болх берех цаӀ бӀаргса доацаш йола Тиймарзанаькъан Аьсет я, кулга оамалца гизгех зизаш хьаде хов цунна. Цунна хӀанз бахьан хургда каст-кастагӀа цӀагӀара араяла, наха юкъе хила, уж бовза а ше дӀайовзийта а, - йоах пхьарий цхьанкхетара кулгалхочо. – ШоллагӀъяр я Хамченаькъан Ӏашат, из лоамашкарча КашетӀе яхача юртара Ӏоенай. Цунца да бераш а, беррига дезал кхоллама балхаца бувзабенна ба цар. Вай къаман хӀама наха дӀадовзийтаргдолаш, хьехам луш ба ераш карарча хана. Тахан цо Ӏомабу нах тхах ферта хьае, фертах истинг оала гӀалгӀай кӀувс хьабе. Цул совгӀа, берий ловзоргаш хьаду цо бӀегӀингах, иштта зӀамига кӀувсилгаш а ду, байракхаш ю. Вай гӀалгӀай а палестиний а байракхаш яьй акхар. МоллагӀа хьабӀаргаяйна хӀама хьаергйолаш, говзал йолаш нах ба-кх ераш».
ДӀайолаеш из моттиг Магасера йолаяьяле а, дӀахо дӀайодача хана, ЖӀайрахье а, МагӀалбике а, Шолже а, Илдарха-ГӀалий тӀа а е лерхӀ цу тайпара майдаш. Цу моттигашка бахача пхьарашта хьабахка а шоай болх дӀабахьа а атта хургдолаш. Цунга гӀолла республике хьаухача хьаьшашта, туристашта вай къаман культура, пхьоарала тайпаш дикагӀа дӀадовзаргда.
