Цу хана денз, вайна каст-каста хаза а яздаь го а дийзад Мехк да яха дош. Бакъда тахан из дош массехк тайпара язду.

Цхьачар Мехкда язду, шоллагӀчар Мехка да, кхоалгӀчар Мехк-да, биълагӀчар Мехкада, иштта кхы дӀахо а. Мишта язде деза из нийса яздеш хилча, Ӏилман кӀийлен тӀа даьккхача, орфографега а дошкхолларга а диллача?

Бувцача соцам тӀа санна из язде йиш яц цхьаккха дича а, хӀана аьлча вай «мехк да», «мехка да» яздойя, шоллагӀча даькъах дештӀехье хьахул вай. Иштта лел из «лаьтта да», «сигала да», «цӀагӀа да» яхача а кхыча а дешашка. Фу хул цох тӀаккха? Нагахьа санна вай «мехк да», «мехка да» яздойя, цох хул «по стране» (Мехка дá волавенна лелар паччахь) яха маӀан. Вешта аьлча, харцахьа кхетаду, ши маӀан долаш хул из.

Нагахьа санна «мехкда» вай вӀашагӀтохаш хьалхарча дешах лард мара ца юте, хӀаман доал хьахьокхац цо, чоалхане цӀердош хул цох, бакъда доал гойташ йола чаккхе дӀайоал цунцара. Из гӀалат каст-каста ду вай Ӏилманхоша тайпан цӀераш язъеча хана а (Бокнаькъан, Гаднаькъан, и. кх. дӀ.)

Уж шедар теркал а даь, бӀарчча ши дош вӀашагӀтохара наькъах хьаде а дӀачӀоагӀде а деза из дош. Вай метта дукха да иштта хьадаь цӀердешаш: аьшкапхьар, аьшкасаьрг, бочабӀар. Из дош вай метта юкъеденачул тӀехьагӀа арадаьннад Къуркъанаькъан Солсбика Аламбика оттадаь дешай маӀан лу дошлорг (2004), Оздой ИбрахӀима Рамиса оттадаь орфографе дошлорг (2003). Цар шинне а шоай логӀаташта юкъедихьадац из дош. Хетаргахьа, шоаш из харцахьа яздар кхийраб уж, цунна гонахьа къовсамаш доландаь а кепайоазон тӀа кхаь-диъ тайпара яздендаь а. Бакъда Таренаькъен Увайса Лиляс из дош теркал ца деш дитадац.

Ший шинна дошлорга тӀа дӀаяздаьд цо из. Цхьадола дешаш харцахьа дале а цун дошлоргаш тӀа, бакъда из дош нийса яздаьд цо. Дешай маӀан луча «ГӀалгӀай-эрсий дошлорга тӀа» (2009) яздаьд — «мехкада», иштта яздаьд из цун орфографе дошлорга тӀа а (2009) — «мехкада». Из нийса а да. Цудухьа тӀа-тӀа кхаьчачо ший безам болча тайпара а ца яздеш, дошлоргаш тӀа долча тайпара язде деза из дош. Цунна гонахьара къовсамаш а дита ха кхаьчай, аьнна, хет сона. Сенна къувсаш да из, истола тӀа из нийса яздаь шиъ дошлорг уллаш хилча?!

Са безам ба берригача журналисташка а йоазанхошка а, из дош хӀанзчул тӀехьагӀа массане а цхьатарра яздар деха. Цу гӀулакха лаьрххӀа дола Ӏаьдала соцамаш дезац вайна, цу гӀулакха дола соцамаш да вай дошлоргаш. Цхьаькха а да. Маца язде деза из доккхача е зӀамигача алапашца.

Нагахьа санна цунна тӀехьа паччахьа тайпан цӀи, цӀи, даь цӀи латте, из зӀамигача алапаца язде деза: мехкада Келаматанаькъан Мухьмад-Ӏаьла; нагахьа санна цу деша тӀехьа тайпан цӀи, цӀи, даь цӀи ца латте, из доккхача алапаца яздича бакъахьа да — Мехкада.