Белам а белхам а цхьана бар цун
Сатирик а юморист а хиннача ГӀаьнажанаькъан Башира 80 дизад
Укх деношка 80 шу дузаргдар йоазанхочун ГӀаьнажанаькъан Заьлмахий Башира, нагахьа санна таханарча денга кхаччалца ваьхаваларе. Амма из дӀавахав бакъдунен чу, ший 56 шу даьннача хана. Ваьхаваларе, шеко йоацаш, цо дукха хӀама дергдар вай литература дегӀадоаладеча даькъе, хӀаьта а цу лостамагӀа цхьацца хӀама де карахдаьлар цуннна. Валалехь цо арадаьккхадар «Катаваси», «Турихана элтара кийна кӀалха» яха книжкаш. Уж шаккхе эрсий меттала яздаь, сатирически а беламе а йоазош шоашца долаш дар. Наьна меттала яздаь книжка арадаьнна бӀаргаго дегӀа хиннадац цунна, из 2014 шера мара даьннадац ара. Из а беламерча а беламе-Ӏоттар еча а дувцарех латташ да. Башира цхьа дувцар да «Депортант» цӀи йолаш. Цун турпал вахав могаш воацача вешийна Мухьмада кокоса бӀар даккха дагахьа Африке. КӀалхарча наха лаца а лаьце, шоай паччахьа тӀавуг из, вокхо из малав, сенна венав ца тохкаш, нана пӀелг лаьттангахьа Ӏохьокх, вийя дӀаваккха яха маӀан хиннад цу тайпарча кулга оамала. Эггара хьалха бӀехала дохьаж теха, тӀаьскаш детт цунна ткъаь итт Ӏаддалхочо. Валанзар гӀалгӀай депортант ИбрахӀим, хӀана аьлча радиос, телевидене детта «МоастагӀчун пропаганда» яха дохьаж диа а дегӀ чӀоагӀденна а вар из.
Кхо бӀаь эггара низ болашагӀа волча тӀемхочо кхаь дени кхаь буси хьунагӀара хенаш а дена, цӀи лотайир, цунна юкъекхессар депортант. ВорхӀ дени ворхӀ буси яьгача цӀерал ваьлла ИбрахӀим дийна вус. Цул чӀоагӀагӀа дола танкай даши цӀии дайза дар цун дегӀ, цудухьа дага а даганзар.
Лом долча чукхосс из, цунна тӀера цӀока яьккхе, цу тӀа ламаз де дӀаотт турпал. Из шоашца бартавоалаве, жовхьараш дала гӀерт цунна кӀалхара нах а цар паччахь ТӀоа ВӀабалис а. Хьаэцац ИбрахӀима уж жовхьараш, ше тийшача балха вена саг вацар, оал цо, могаш воацача вешийна кокоса цхьа бӀар даккха венавар. Цхьайолча моттигаша дагайохийт Гоголь Николая «Ревизор» яха пьеса. Нах Ӏехабеш лелача Хлестаковх ревизор хийттавар царна, хӀаьта ГӀаьнажанаькъан Башира дувцаро яхачох, цхьанна тайпара зуламе воацача сагах, бокъонца вола халкъа моастагӀа лоархӀ, цхьаккха бахьан цу гӀулакха доаццаше а, из ве гӀерташ ба. Белам а белхам а цхьана ба укхаза, иштта я сатира.
Цхьаькха цхьа дувцар хьоахаде безам ба са Заьлмаха Башира яздаьрех, из да «Ломаша мела чай» яхаш. Биболт шийх бакъдола лом хеташ ва, ше майра а денал долаш а хет цунна, моллагӀа саг эшаве низ болаш. «Ай, хьо волавелча, танка а соцалургвацар», — аьле, хоаставу из новкъоста Тепсас. Бакъда сесагах вухьаш, ше яхар цунга хьадайта могаш хилац юххера Биболт.
ГӀаьнажанаькъан Башира дувцарех цаӀ оаш оашош дийшача бакъахьа хетар сона. «Овлан тӀа яьнна буц» яхаш да из:
«— Дади, со деррига дулх дехка ваьлар.
— ХӀара тӀормиг цхьацца кийла дулх чудолаш лаьрхӀа дехкарий Ӏа?
— ХӀаа.
— Дика болх ба, гӀар-тата а доацаш, из дӀадаьнна.
— Дади, хӀана ях Ӏа ишта?
— Аз хӀара тӀормига чура кӀезиг-кӀезига дулх хьадаьккхадар.
— Дади, аз даьккхадар кӀезиг-кӀезига.
— Даьра, кӀаьнк, бакъ ма-д овлан тӀа мара буц ялац яхар, — яьхад, ше воӀ могавича е човхавича бакъахьа ва ца ховш висача дас».
ГӀаьнажанаькъан Башира къахьийгад тайп-тайпарча моттигашка. Из балха хиннав, хьехархо волаш, школе; «Ленина байракх» яхача МагӀалбикерча районни газета редакце; Алтаерча «Прогресс» яхача газета редакце; «Чеченингушвино» яхача цхьанкхетаре, агропроме, юххера а ГӀалгӀай йоазанхой Союзе. Сурт дилла а даккха а ховш хиннав Заьлмаха Башир, цу лостамагӀа цо даь балхаш а довзаш да вайцига.
Заьлмаха Башир кхелхав 1998 шера ноябрь бетта 3-ча дийнахьа.
