Султиганаькъан Сулумбика Йоакъап ваь хиннав 1963 шера саькура бетта 24-ча дийнахьа Казахстана столице Алма-Ате. Беррига нах цӀабоагӀача хана, шоай Даьймехка бовла дукха сухал беш ца хинначох тара ба цар дезал. Из ваьча хана а, пхи шу даьнна хиннад гӀалгӀашта хьалха шоаш баьхача моттигашка цӀабаха мукъа бенна. ХӀаьта из Шолжа-ГӀалий тӀа эггара хьалха ишколе ваха 1971 шу теркалдича, цар 14 шу кхы а даьккхад хьамсара лаьтта ца гуш. Цу шера вахав Йоакъап меттаоттаяь дикка ха йолча Нохч-ГӀалгӀай АССР столицерча №26 йолча ишколе. КӀеззига тӀехьависано вахача санна а хеталу из, хӀана аьлча хьалхарча классе водача хана, 8 шу даьнна хиннав кӀаьнк. Ишколе, ховш ма хиллара, цу хана 10 шу даккха дезар, цудухьа дийша валара тешал деш дола аттестат цо хьаэц 1981-ча шера.

Оалаш ма хиллара, цу сахьате кхоачашхилац хьона мел хетар, кӀезиг-кӀезига йоаккхаш вода саг моллагӀча лакхаленга. Иштта хиннад цун вахаре а. Цкъарчоа халонаш ла а йийзай, дикача балхаш тӀарча нахах хьега а вийзав. Амма дикача хӀаманга кхача йиш йолаш ва моллагӀа саг, нагахьа санна цунна из чӀоаггӀа ловш а цунга кхача гӀерташ къахьегаш а хуле. ЗӀамига волча хана денз, къахьега Ӏема вар из. Вешта, из хьаваьнна овла а бар къахьегама нахах латташ. Наьсаре тхона дукха гаьна воацаш вахар, тхо даьхача купан тӀа дика вовзаш хинна Баркинхой Гадо яхаш саг. ЗӀамига волча заман чухьа денз, из гуш, вовзаш хьалкхийнавар со. Говр-ворда леладеш, къавеннача хана а уралатташ ворда хоахкаш, кадай воккха саг вар Гадо. Цул совгӀа, лаьттанца къахьегаш а цунца чам болаш а вар, наха а гӀо дора цо ший говр-вордаца ялат, йол, гӀадам,ча чудахьача гуйран хана. Аз вувцаш вола Гадо журналиста Султиганаькъан Йоакъапа наьна-да вар. Цох хьаяьнна тӀехье хьаькъал долаш, дийша яр. ХӀаьта цун воӀ Хаматхан Шолжа-ГӀалий тӀарча М. Д. Миллионщикова цӀерагӀча мехкадаьттан институте хьехаш а мехка юкъе вовзаш а саг вар. Цудухьа ва Йоакъап а иштта. ГӀалгӀай кица да-кх «Буц ший овлан тӀара йоагӀа» яхаш. Из, вӀалла шеко йоацаш, ала йиш я газета болхлочох.

«Сердало» кхачалехь, дикка къахьега дийзад цун тайп-тайпарча моттигашка. 1981-1983 шерашка болх баьб республикерча «Ростекстильторга» мухь тӀаботташ волча сага дарже волаш. Цигара эскаре амал де вода. ЗӀамига саг ший декхар дӀалуш хиннав Забайкальски тӀема куран тӀа, ракеташ лелаеча бӀена юкъе волаш. ДӀахо къахьега дийзад Шолжа-ГӀалий тӀарча ПАП-1 оалача автотранспортни моттиге. Цига нах кхувлача автобуса тӀа а цул тӀехьагӀа автослесарь, машений кузоваш тоаеш вола пхьар волаш къахьийгад. Таханарча вай вахаре чӀоагӀа эшаш говзалаш я-кх цо цига Ӏомаяь хиннараш. Машин лалла а тоае а хар лоархӀаме да автомобилаш нахал дукхагӀа хьаяьржача заман чухьа. 1986 шера Нохч-ГӀалгӀай гӀишлошъяра урхалленна чуйоагӀача СпецСМУ кхоалагӀча разрядах вола асфальт Ӏобуллар волаш ха яьккхай. Ӏай билла йиш мичай бувцача тайпара никъ, екъа йолча хана мара. ХӀаьта екъа а йӀайха а йолча хана, цу тайпара къахьегам Дала теха хала хул. Маьлха йӀовхало а бӀайхача асфальта тӀара хьалгӀеттача Ӏанаро а даим хьогал лоаттаю дегӀаца, балха сунт детт, цӀока доагаду. Лоацца аьлча, хала болх ба наькъаш дехкача сагабар; амма эшаш а из беча сага боккха маьл хургболаш а ба. Цигара зӀамига саг кхоач ший дас Сулумбика болх беча «Росмясомолторга» хладокомбинате. Укхаза цун вахаре нийсъенна хинна цхьа моттиг дагайох сона. Йоакъап зӀамига волча хана денз, сурташ дехкаш а из гӀулакх чӀоагӀа дезаденна а хиннав. Из дӀахайнача дас аьннад:

- Хьадал, кӀаьнк, хьай сурташ, тхо долча балха ва Василий яхаш цхьа суртанча, цунга дӀахьокхаргдар аз, цо фу оал хьажа. Хьо а дӀава веза соца.

Сурташ а ийца, даьца вода Йоакъап хладокомбината юхе дӀакхаьчача, хьалтеха доалла В. И. Ленина сурт дайнад къонача художника. Шийна тара хиннавац дунен къахьегамхой класса баьчча, говза дилла хиннадац сурт. Из бӀаргадайча, кӀаьнка хаьттад даьга:

- Малав цу сурта тӀара вар?

- Ленин ва-кх, - аьннад Сулумбика.

- Из-м вац Ленин, - цецваьннав воӀ. – Малав из сурт диллар?

- Тха Василий ва-кх, - хезад Йоакъапа.

- Са сурташ цунга ма хьокхалахь, - аьнна, ший кхоллама балхаш дахьаш, чувена хиннав кхувш воагӀа суртанча.

ХӀанз а каст-каста сурташ дехк цо, бакъда уж берий ловзарг дац, цӀенхашта балхаш да. Цо ше яхачох, тахан уж доазол арахьарча наьха гулламашка а да. Укх деношка машинаца цунна сурташ дехкаш дола кӀадаш, басараш, щёткаш яхьаш нах баьхкабар, цо болх беча редакце. Хетаргахьа, цар тӀа цӀенхашттара хӀамаш кхолла лаьрхӀа ва журналист-суртанча, иштта ца хилча, дукха ахча а денна уж эцаргдацар цо. Цкъаза ший йоазонцара сурт а ше дулл Йоакъапа. Цу тайпара Ӏалама сурт дайра сона 2020 шера оагӀой бетта 8-ча дийнахьа арадаьннача газета тӀа, хоза товш дар йоазонца 2018 шера маьтсела бетта 31-ча дийнахьа арадаьннача «Сердало» тӀа хиннар а. Оалхазарий, хьайбай сурташ а дика вӀаштӀехьадоал цун. Йоазув хоздеш дар цо дилла Ӏаьржача къайга сурт. Иштта дика карагӀдоал журналиста сурт хоза даккха а. Масала, 2019 шера кӀимарса бетта 18-ча дийнахьа арадаьннача газета тӀа нокхармоза боаллар зизан тӀара дургал эцаш, кӀалха яздаьдар «Эзар шерашка денз довзар», хӀаьта 1918 шера маьцхали бетта 16-ча дийнахьа арадаьннача газета тӀа дар мерза шура (сгущёнка) юаш доалла зунгат. Кхы а дукха да уж, дерригаш дийца варгвац.

Литератураца а хьоашал долаш ва журналист, цо яздаьд «Дукха йӀаьха йоацача хана юкъ» яха книжка. 2022 шера радаьннача цунна юкъедахад дувцараши йоазонхочун цхьацца уйлаши. Цо язъяь цхьайола байташ хоза хет сона. Берашта а боккхагӀчарна а хетаяь царех массехк эрсий метталара гӀалгӀай меттала яьккхай аз. Царех цаӀ «Кхувсалургаш» оаш а йийшача бакъахьа хет сона:

«Ба тха кӀаьнкаш -

Кхувсалургаш,

Ботинкашта

Доахаш Ӏургаш.

Школе болхаш

Кхухьа форма,

Кхувсалийя,

Йоах цар чӀорма.

Илез, истола тӀа

Ваьле,

Чукхоссалу,

Бисмал аьле.

Адам, кулгех

Техе тугаш,

Наьна сибат

Матардугаш,

Ӏочубожаш

Санна кхера,

Чукхоссалу

Маьнге тӀера.

Кхувсабале,

Новкъа болхаш,

Цар кочамех

Хьахул тӀолхаш».

Йоакъап 1990 шера деша этта хиннав Москверча паччахьалкхен историко-архивни институте, хӀара денна дӀа а ухаш дешаргдолаш. Бакъда, 1991-ча шера, РСФСР Паччахьалкхенн комитета соцамах МГИАИ яха цун цӀи РГГУ (Россе паччахьалкхен гуманитарни университет) яхачунца хувц.. Цун паччахьалкхенна кулгал дара факультет йоаккх вай мехкахочо 1995-ча шера, урхалле каьхаташца Ӏалашъяр яха балха говзал Ӏомаеш. ДӀахорча диъ шера «Нохчий Республикан оаз» яхача газета корреспондент хул, иштта болх бу «Импульс», «Меттаоттар» яхача а кхыча а паччахьалкхен а паччахьалкхен доацача а газеташка. ХӀаьта «Сердало» из болх бе волавенна хиннав, лакхе ма аллара, 1999-ча шера. Цига волашшехь, цо кхоачашдаьд «Аргументаши факташи» - «Къилбаседа Кавказ» яхача газета ГӀалгӀай Республике гӀолла волча корреспондента декхараш, «Керда Хоамаш» («Новые Известия»), «Коммерсант» яхача а кхыча а газетий, юкъарча российски журналий шоай доалахьа воацача корреспондента балхаш даьд. ДукхагӀа йола ха журналиста балха дӀалу цо. Редакце хьачу мел доагӀача эрсий меттала кхеллача йоазошка хьажа везаш, сайта тӀа ӀотӀаоттадале уж деша дезаш ва керттерча редактора гӀонча, цул совгӀа, корреспондентий болх вӀаштӀехьабаккха, цунна нийса лостам бала безаш ва. Ше а каст-каста язду Йоакъапа. Цо дукхагӀа теркам тӀабохийта дешаш да бокъонаш телхаярца, къоал дарца, наркотикий зуламца дувзаденна. Иштта язду цо СВОра даьхкача хоамех, Палестинерча наха деча новкъосталах, Ӏалам лорадарах, мехка дегӀаахарах, кхыча лоархӀамеча дешаех.

Цо хьегаш дола къа зийнад вай мехкарча наха а Ӏаьдала болхлоша а. 2004 шера цунна еннай «ГӀалгӀай Республикан культуран гӀорваьнна болхло» яха цӀи, 2008 шера ГӀалгӀай Республикан «КарагӀдаьннарех» яха орден, 2024-ча шера «ГӀалгӀай Республикан гӀорваьнна журналист» яха цӀи. Сийлен грамоташ тийннай цунна Мехкадас а паччахьалкхено а, 2011 шера ДжабагӀанаькъан В. цӀерагӀча ГӀалгӀай Республикан журналистий Союза яхье котваьнна хиннав Султиганаькъан Йоакъап. 1994-ча шера денз, из латт Россе журналистий Союза мугӀарашка. Журналиста балхах лоархӀаваь ца Ӏеш, цо къахьег ший коа-карта хоза хьалаш хьакхолла гӀерташ а, болх бу лаьттанца, цхьацца дийнаташ леладу. Йоакъап ше санна журналист я цун фусам-нана Къоастой Ӏаббаса Марина, цар хоза кхийнад ши воӀи ши йоӀи: Адам, Илез, Хьава, Амина. Уж кхедеча а доккха дакъа лаьцад аьнна хет сона дас. Буро кӀалхара ваьле, Ӏуйрийна ший дезал балхашка а дешарашка а «Лада Грантаца» дӀабиге мара, хьавагӀац из балха. Бакъда цхьа геттара доккха гӀулакх ца нийсделча, цӀаккха тӀехьависац. Йоакъап а цун машин а накъайоал газете къахьегача кхыча наха а.

Уж шеддола хӀама дича юхейиса ха хуле, из цо дӀалу психологе, вахара а политически а дешаш тохкаш, логотерапена, сурташ дахара, футболага хьажара а ловзара а. Цхьаькха а цхьа оамал я цун, бегаш дукха безаш хилар. Цунца цкъа къамаьл даь саг, юха а цунга ладувгӀаш вагӀа безам болаш хул. ХӀанз айса бокъонца шоана вовзийтав, аьнна, хет сона тхоай балха новкъост.