«Хьехархо. Ма доккха дош да из. Ший чулоацамга диллача цунца нийсдала йиш йолаш цхьаккха а дош дале тамаш я вай меттаца. Хьехархо-м дукха вувца а эшац, хӀана аьлча цо шерача новкъа а баьха, цунгара дӀаболалуш, цун хьехамца бахаш ба вай мохк хозбераш, арахьарча моастагӀех из лорабераш, мехкдаьтта доахараш, болат лоаладераш, ялаташ кхедераш, академикаш, лораш, книжкаш яздераш, фордий тӀехе эттӀаераш, сигаленаш техкараш… Царех массанех доаллача беркатаца дакъа долаш ва хьехархо», - цу тайпарча дешашца белаглбаьккхаб хьехархочун болх гӀалгӀай гӀорваьннача поэта, прозаика Осменаькъан Хьамзата ший «Сага юта лар» яхача дувцар тӀа.

Вайна ма харра, укх 2023 шерах, хьехархочун а хьехамчан а шу лоархӀ. Из дездара дакъа чу а лоацаш, вай мехка хьехархой цӀераш йовзийташ йола тайп-тайпара кхетаченаш дӀахьу республикан дукхача культуран ЦӀеношка а ишколашка а.

Из керте а оттадаь, Долакха-Юртарча культуран ЦӀагӀа дӀадахар Россе йоазанхой Союза доакъашхочун Дударанаькъан Маккий кхоллама никъ бовзийташ дола вӀашагӀкхетар.

1986 шера Нохч-ГӀалгӀай мехка университет чакхъяьккхай Дударанаькъан Маккас. Тахан ТӀой-Юртарча №1 йолча ишколе эрсий мотт хьехаш я из. «Дошо гӀала», «Седкъан лир», «Дикала сердало» иштта кхы а дуккхача байтий автор я из. Хьехархо хинна а ца Ӏеш, Макка йизза йоазанхо я ала йиш я вай, цун кхоллама никъ техкача. Дукха да цо даь йоазош, цунна цу даькъ тӀа карагӀдаьннар, ала йиш я тахан цох лаьца дувцача хана. Цудухьа кхетаче дӀахьоча гулбенна дукха бар цун новкъостий-йоазанхой: Россе йоазанхой юкъарлон доакъашхо, берий йоазанхо, вай мехка цӀихеза Евкуранаькъан Лида, Албохчанаькъан Зейнап, Малсаганаькъан Ӏашат, Татренаькъан Исроапил, Хамхой Жимсари, Долакха-Юртарча администраце викал Аькхенаькъан Аюп, иштта кхыбараш а. Царех хӀаране йоазанхочох Дударанаькъан М. лаьца дош аьлар. Еррига программа гӀалгӀай меттала вӀашагӀъелла яр. Йоазанхой таро хилар шоайла безам эца, дагара дувца, шоай кхоллама наькъах дувца. ТӀехьарча хана дукха юкъебоалаш латт вай йоазанхой, къаьстта гӀалгӀай меттала яздераш. Тахан вай меттацара хьал дегӀадоаладеш долча хана, из чӀоагӀа лоархӀам болаш да. Цудухьа дукха дар укх кхетачене хьаэца дика масалаш, кхоаненна накъадаргдараш. Укхаза дакъа лоацаш хиннача дешархошта дагаухар тахан шоаш ишколе Ӏомаяь цхьайола йоазанхочун байташ. Цудухьа шоай хьехархочунца, гулбеннарашца хоза гӀулакх лаьца баьхкача дешархоша йийшар Дадаранаькъан Маккий байташ. Уж яр «Седкъа», «Бийса», «Машара кхокха», иштта кхыяраш. Дешархоша Зурабанаькъан Аминас, Дударанаькъан Салимас, Гаданаькъан Фатимас, иштта кхыболча дешархоша уж ешаш хилча, ший тайпара безам тӀабодаш, ладувгӀа догдоагӀаш хулар.

- Дударанаькъан Маккас, вайна ма харра, оазархочун хозача меттаца язъю байташ. Наьнах лаьца уж хилча, геттара дег чу дувшаш хул каьхата тӀа дуташ дола мугӀараш, хӀана аьлча нана вай деррига вахар да, наьна йӀовхал мугӀарашка юташ хилча, дег чура йоагӀача оазаца екаеш хилча, вайна духьалъотт цун сурт ше ма дарра. Иштта язъе карагӀдоал Маккий ший байташ:

«Зизашта юкъе лечкъар маьлха хозал,

Тебба южар ховха ӀиндаргӀа хинна.

Гуш яцар ца довзачоа цун хозал,

КӀаьда яр из, наьна безам санна».

ТӀеххьара, ала лов сона, Далла хоастам ба вай къаман цу тайпара яхьах, деналах, гӀулакхах бизза хьехархой а йоазонхой а болаш. Лораделаш вай къаман «жовхьараш», дог хьасталаш цар!