Кхолламо вицвалийтац из
Суртанчах Овшанаькъан Ӏийсайх лаьца
Укх деношка нийсса 65 шу диза хургдар Овшанаькъан Мусай Ӏийсай. Из ваьвар 1958 шера саькура бетта 4-ча дийнахьа. Бакъда, говза суртанча а дика саг а санна вовзаш хинна Ӏийса, вайца воаца дикка ха я. 2016 шера машенаца авари яр бахьан долаш, оагӀой бетта 5-ча дийнахьа детта ца луш сецар цун дог. ХӀаьта а из вовзаш, цунца къамаьл доагӀаш мел хиннача сага из дагавоагӀа эздий саг санна, цул совгӀа из цӀаккха виц ца волийташ да цо кхелла сурташ. Уж тайп-тайпара чулоацам болаш да, царна юкъе гу гӀалай сурташ («Аьга-Кхала»), Ӏалама сурташ («АтагӀе»), тӀема ха ювцаш дола балхаш («Вахара дӀалуш»), Сибре дигача ханах («Дагалоацам», «Хучбаранаькъан Ахьмад»), кхыдараш. Къаьстта дика вӀаштӀехьадоалар цун портрет оалача жанре къахьега. Сона дагадоагӀаш, цо кхелладар Овшанаькъан Руслана, Заьзганаькъан Мурада, Налганаькъан Мандречун сурташ. Царех цхьадараш аз болх беча Сурхо тӀарча ийс шера дешача школан музее да, цул совгӀа Ӏийсас ше совгӀата денна «АтагӀе» яха сурт а да школан музея доалахьа.
Цо къахьегар графике, цу лоастамагӀа цо кхелладар «Ӏайшет», «Автопортрет» яха балхаш. Иштта цунна хийра яцар декоротивно-прикладной говзал а. 1995 шера цо даьрех хьаяьяр «ГӀалгӀайче» яха вымпел.
Цунца шийца массехк вӀашагӀкхетар хилар са а тха ишколе дешаш долча берий а, цу хана даьха сурташ а дисад тхога, художинках бола дагалоацам санна. Цул совгӀа, дешархой баха хилар цун суртий гойтамга хьажа.
Ӏийсай наӀараш даим йийлла яр, из волча водача сагá. Илдарха-ГӀалий тӀа вахаш а, цигарча суртанчий музейна юххе, ший пхьоалле йолаш, къахьегаш вар из. Чувенача сагаца даим Ӏимерза, дувца хӀама долаш, де гӀулакх долаш а вар. Цкъаза из ше а водар наха даьча дикача, хозача хӀаманга хьажа, къаьстта а тоам хулар цунна суртанчий вахарца дувзаденнача хӀамах. Ишколе аз музей хьаяь дукха ха ялале дар из, урок чакхъяьннача хана, кхайкаш нах ба, аьнна, дӀавийхар со. Музей йолча хьалчувахача, цун наӀарга латташ хиннар Овшанаькъан Ӏийса вар, цунца вар цхьаькха зӀамига саг а. Хьавовзийтача, из хиннавар Поаланкой Заьлмаха. Вайна ховш ма хиллара, из а вар дуккха сурташ кхелла а къаман вовзаш а вола художник. Чубаьнна, тха музейга хьежар уж, цу чу дайра царна шоаш кхелла балхаш а. Музей чура хоза хийтта, цу гӀулакха раьза болаш, уж дӀабахача санна хийтар сона.
Галашка бахача Овшанаькъан вар Ӏийса. Ишкол яьккхачул тӀехьагӀа, цо дийшадар Буро тӀарча хьехархой училище (1976). Цул тӀехьагӀа амал деш хиннавар эскаре.
Чехословаке хул из, тӀема декхар дӀалуш. Сона хов цигарча вай эскара юкъе эггара дикагӀбола бӀухой хиннилга, цу хьакъехьа дукха дийцадар сона цига амал деш хиннача воккхагӀволча вошас. Дийца ца Ӏеш, каст-каста цигара бе-бе сурташ а кхухьийтар, зизаш, шахьараш тӀайолаш. Эскаре волча хана а, сурташ дехкара гӀулакх дуташ, дицлуш хиннавац Галашкара зӀамига саг.
Ше цу хана кхелла сурташ гойт цо, шийна уллув мохк лорабеш болча салташта а эпсарашта а. 1980 шера дар из. Эскарера цӀавеначул тӀехьагӀа, цо дийшад Шолжа-ГӀалий тӀарча художественни училище (1988), Нохч-ГӀалгӀай паччахьалкхен педагогически института исбахьаллен графикан факультете (1992). Вешта аьлча, дийша, ший болх кӀоаргачара ховш, ший кулгашца тамаш кхолла ховш вар из. Цудухьа виц а луц мехкахошта. Шоана а дезалургда аьнна хет сона, укх оагӀон тӀа кепа теха «Аьга-Кхала», «Дагалоацам» яха цун сурташ.
