Ишколера бераш шоайла барт болаш, дика оамалаш йолаш, моллагIа хIама нийсделча дIа-юха гIо деш дале а; цар барт-цхьоагIо кхы тIа чIоагIъергйола, кхувш боагIараши кагирхойи кхотабеш дола; царех цхьа уйла, цхьа никъ бола тоаба хьаеш дола юкъара цхьанкхетар дацар цар хIанзалца. Бакъда тахан из хьахила мегаш да, цу гIулакха укх сахьате вIашагIкхетаргба дешархой а царна вахара никъ хьехаш хьабоагIа хьехархой а.

Ховш ма хиллара, 2022 шера бекарга (апрель) бетта Севастополе инженерий ишколе деша ягIача Красовская Дианас РФ президентагара Путин Владимир Владимировичагара дийхар, берий барт беш йола вай мехкара тоаба хьакхоллар. Президента, из дош хьал а лаьца, цу шера оагIой (декабрь) бетта 18-19 деношка Москве вIашагIтехар берийи кагирхойи Российски болама хьалхара съезд.

Цига дакъа лоацаш бар Россе массайолча миIингашкара викалаш. Верригаш 1406 саг вIашагIкхийтар цига цу деношка. Массане къоабалдаь тIаийцар болама нигаташ а дIабахьа лерхIа никъ а. Россеца хилар, цунца цхьана хилар да, мехка истори, культура, къамий дикагIдола Iадаташ цхьана леладар а лорадар а да, аьнна, хеташ ба тахан укхаза вIашагIкхетаргбола дешархой а.

Цу цIенхаштарча болама юкъебаха а шоай юххьанцара тоаба хьакхолла лаьрхIа ба ераш, хIана аьлча цхьа деззал а хинна дIаайттача мара, кхоачашъе йиш яц къонабарий хозагIа а пайданегIа а йола уйлаш, тешаме новкъостий лаха, коталон гIозал йовза. ХIара саг лоархIаме а ший тайпара эшаш а волча вай Россе кхоане хьалъе лаьрхIа ба Сурхо тIара дешархой, бакъда цар из де лерхI берригача мехкарча шоай нийсархошца дага а боалаш.

ХьатIакхоач юххера бераша чIоагIа сатувсаш йола ха. Цхьана тоттабенна чуболх вIашагIкхетар хургдолча фусаме. Делкъа ха я латтар. Укхаза да 7-9 классашка дешаш дола бераш, ишкола директор, кхыбола кулгалхой, хьехархой. Хьахоз кхетаче дIахьошбарий оазаш, уж ба 8-ча классера Муцолганаькъан Хадии Меданаькъан Ислами.

Хетаргахьа, из декхар царна тIадиллад, дешарах дика лоархIабеш хьабоагIандаь. Цу тайпарча болама юкъеболхараш эггара дикагIбараш хила беза, цудухьа оал цох «Хьалхарбарий болам» Уж хьалха хила беза дешача, эздел, гIулакх леладеча, къахьегача, спорте, Iилман а технологей а даькъе, искусстве, бизнес лелаеча а Iалам лорадеча а — массадолча хIаманца.

Кхетаче дIайолалуш, чуяхь Россе а ГIалгIайчен а байракхаш. Из сийдола декхар кхоачашдеш ва 8 «а» классе вагIа Белхарой ши воша: Султан-Гири IаддалоахIи. Муцолганаькъан Хаде хьаделл ер вIашагIкхетар:

— Тахан вай гулденнад массаза хулаш йола воай линейка дIаяхьа, бакъда хьалхарчох тара боацаш, къаьстта ший чулоацам болаш да вай вIашагIкхетар. Шоашкара дика хIама дагадийхача дешархошта лайра «Хьалхарбарий болам» яхача берийи кагирхойи паччахьалкхен юкъарча тоабах дIа а кхеташ, цунна чудоагIаш дола юххьанцара шоай дáкъа хьакхолла.

Меданаькъан Ислама дIахохьу цо дIадоаладаь къамаьл:

— «Хьалхарчар болам» яхача берий а кхувшбоагIарий а паччахьалкхен юкъарча болама чуйоагIаш йола ишколера юххьанцара тоаба кхоллаш йола еза-йоккха линейка хьайийлларг лархIа мегаргья.

Ек Россе юкъара а къаьстта ГIалгIайчен а гимнаш. Болама чулоацам, нигаташ, наькъаш гарга а хьамсара а да берашта, цудухьа лаьрхIад цар цу дикача гIулакха юкъедаха, берригача мехкарча берашта нийса цунна юкъе дакъа лаца. Из бакъдеш я 9-ча классашка багIача Муцолганаькъан Хьулиматеи Овшанаькъан Раянаси ешаш йола байташ. ДIахо берий а кагирхой а болам сенна беза, цо де лерхIар фуд хьахайташ болча видеогойтамга хьож дешархой, ладувгI мехка паччахь волча В. В. Путина, из болам дIаболабаьча Красовская Дианас цу хьакъехьа деча къамаьлашка.

ХIанз дош ишколе цу боламах дIакхета могадеш болча 9-ча класса дешархошта Исмейланаькъан Линайга, Къоастой Хадижайга, Булгучанаькъан Илезага да.

Хьалхарчо из могадеш болча дешархой цIерагIа ишколан директоргара Хидринаькъан Мухтара Любайгара дех, цу болама юкъебаха шоашта пурам далар. Царна жоп луш, къамаьл ду дешара моттига кулгалхочо:

— Вай ишколе тахан лоархIаме цхьанкхетар да. Вай хьаю Россе берийи кагирхойи «Хьалхарчар болама» юкъе хургйола юххьанцара тоаба. Аз баркал оал из дагадийхача вай ишколерча берашта.

Хьалхале лелае хала дале а, хIаьта а лоархIаме а сакъердаме а да. Цудухьа РДДМа юкъедахар вай вахаре цIенхашта хIама да. Хьалха шуга хьежаш да дукха тамашийна, хоза, дицлургдоаца хIамаш. Со теш, цхьана хилча, вайна фуннагIа карагIдаргхиларах. Цхьаккха шеко йоацаш, аз «хIаа» ях, пурам лу РДДМ юхьанцара дакъа хьаде. Вай дерригаш а даькъаладувц аз из болх дIаболабарца!

Цу балха хьалхалаттача хьехархочо ишколан кулгалхочунга дIалу дешархой дехар тIадола а, берий а хьехархой а соцам тIабола а каьхаташ. ХьатIакхоач цIайна юкъера эггара чIоагIагIа дог тохадолийташ йола моттиг.

Из я шоай новкъосташта хьалха дув баа беза ха. Цунца да цIаккха диц ца деш, дагалоаттаде деза хIамаш. ИйслагIча класса дешархочо Булгучанаькъан Илеза хьалха а оалаш, цунна тIехьа дув буаш дола дешаш оал Сурхо тIарча ООШ дешаш долча бераша:

— Аз, берийи ондаргийи мехка паччахьалкхен юкъарча «Берийи кагирхойи болам» яхача тоабан мугIарех дIакхеташ, сай новкъосташта хьалха, дог айденна волаш, дув буъ:

Бакъдар дезаш а нийсхо йолаш а хила. Дув буъ!

Эздий а сайга доагIача даькъе бехктокхам кхетабеш а хила. Дув буъ!

БоккхагIчар сий деш, доттагIалах тешаш хила. Дув буъ!

Дув буъ сай Даьхе еза, къахьегамца, нигаташ дика хиларца, тешамца цун сийле чIоагIъе. Дув буъ!

Кхетаче чакхъяла гаргагIертай. Россерча лоархIамерча болама шоаш юкъебахарх гIозбаьнна ба укхазара дешархой. Шоаш готта боахке а, таханара вIашагIкхетар доккха цIай долга кхетадеш ба. Акхар готта бахкара бахьан да, наьха ишколан тхов кIалха ераш бола кхоалагIа шу хилар. Къаьнаръяр дIа а яьккха, керда ишкол хьалъеш латт укхазарча берашта.

Хетаргахьа, дешара керда шу акхар дIадоладергда массадола хIама чудолча, кхозза вIаштIара яьча ишколе. Цига Iочубахача «Хьалхарчар болам» хозбеш дола гIулакхаш кхы а дукхагIа карагIдувргда аьнна хет, укхазарча дешархошта а цар хьехамчаш хинна латтача боккхагIчарна а.

Кхетаче дIакъайлай, бакъда бераш уйла еш да хIанззе а шоашка хьежаш долча доккхача гIулакхий. Эггара хьалха царех да дешарцара уйла хувцар, алхха дика а тIехдика а дешар, тIаккха мара хила йиш яц ший мехка визза вола воI е йоI.