Уж мо мара дагаръюлургьяцар вай мехка столице хьалчу мел йода машин. Уж ецаре, цар тӀа мел багӀа нах юкъарча е, вешта аьлча, Ӏаьдала транспортаца балха баха безаш баларе фу хургдар?! Боккха кегар хургбар-кх. ПӀелг миссел шоай доалахьарча машинашца нах балха дӀакхувллашехь, хӀара Ӏуйрийна наькъа йистошка, Магасера-Эккажкъонгий-Юртара-Наьсаре кхаччалца дукха адам латташ хул, деша а балха а даха арадаьле. Къаьстта из сурт гуш хул, 8 сахьатагара 9 сахьатага кхаччалца.

Таац наха автобусаш а «газелаш» а. ХӀана? Водителаша шоаш яхачох, автобусаш тишъеннай, царех цхьаяраш вӀалла ара ца йоалаш сайцай, лелараш каст-каста йох. Цунна тешал деш массехк масал доаладергда аз. Хьалха Наьсарера Магасе а цигара юха а ухаш автобусаш яр цаӀ Центркамазе гӀоллеи вож Эккажкъонгий-Юрта гӀоллеи. Хьалхара маршрут вӀалла хургйоацаш дӀакъайлай. ШоллагӀчох лелаш кхо автобус яр, уж Эккажкъонгий-Юрта гӀолла чакхъяьле йолхар: 1 – водителаш Гаьгенаькъан Мухьмад, Иленаькъан Хьасан; 2 – водителаш Гаьгенаькъан Мовсари Ахьмади; 3 – Ӏалбакханаькъан Къурейш. Сов тишъяларах, йохарах, тӀеххьаръяр даимленна сецай, кхы араяргйоацаш, «пазик» яр из. ШоллагӀйола «пазик» бегаш ягӀача чархашца лелаш санна, етталуш лел, шерчий вордах тара. Укх тӀехьарча хана, шозза чура нах наькъ юккъе Ӏоабаьхаб цу тӀара, кхы дӀахо ца йохалуш: цкъа оаса хаьдай аьнна, шозлагӀа – автобус дӀаяйна, хьал ца лоталуш. Кхыча дешашца аьлча, лерттӀа цу кхаь автобусах лелар цаӀ мара яц, из а цкъаза ехе, йоацаш хул. Из хӀама водителий бехках да ала могаргдац сона, хӀана аьлча автобусаш геттара тиша я.

Дукха нах ба, юкъарча транспортаца Ӏуйрийна балха ухаш. «Университет» яхача остановкера Наьсаре болхаш, дикка хало ла езаш хул цар. Ӏуйрийна 8 сахьат даьлча йодача автобуса чу доаллаш хулар-м, бӀарга ца дайча саг тешаргвоацаш, хӀама да. Хьалкхесса кий меттел, Ӏаж Ӏобожа а моттиг хилац цу чу. Аьшка кӀопилга чу дашадехка чкъаьрий санна, теӀа латта безаш хул цу чура истий а мехкарий а. Цкъаза царна юкъе дов эккхаш а моттиг нийслу, хьалтӀа ца боалалуш бисараша гӀар еш.

- ДӀаходовла!

- ӀотӀехьашкадовла!

- Шортта моттиг ма йий цига!

- Водитель, мичахьа хьалтӀаховшабе воалл хьо уж нах, ког Ӏооттабе моттиг мичай укх чу?!

Уж а кхы дукха а къамаьлаш хоз арара хьачудеш а чура дӀаарадеш а. Цхьайолча остановкаш тӀа латта нах бута а буташ, дӀаяха езаш хул автобус, сов йиза хилар бахьан долаш. Кагий нах, кхалнахах дӀацахьекхабалар духьа, ӀотӀехьашкабаьле дӀаовтт, цхьабараш вӀалла хьалтӀа ца ховшаш бус.

Маршрутни таксеш е, вешта аьлча, «газелаш» ма йий лелаш, ала тарлу цхьаволча сага. Цу юкъа (бархӀнегара ийс даллалца) кхоачам болаш хилац уж а. Цхьабараш, кхы дӀачуховша моттиг йоацаш, уралатташ болх царца. Дийнахьа-м нах сов дукха хилац, амма Ӏуйрийна балха дӀакхачале, дикка нерваш йоае езаш хул магасхой. Цхьабараш цу сурта кхы сатоха а ца меге, таксешца дӀаух. Таксеш а хьалха мо дика лелац Магасе. Ӏуйрийна е сайрийна къайле хул цар офисаш а. Хьалха телефон дӀатехача, машин езар аьлча:

- ДӀаяйт, - хулар луш дола жоп.

ХӀанз, дукхагӀа йолча хана, хьахозар да:

- ХӀанзарчоа машин я-м яц.

КӀиранди хьатӀакхаьчача, Магасе автобус ярга вӀалла догдаха а дезац. Хьалха хиннар дӀадаьннад. Еррига автобусаш салоӀаш хул. ХӀанад из, аьнна хаьттача; водителаша луш дола жоп тайп-тайпара хул. Цхьанне оал:

- Хьал-Ӏо бига нах кӀезига хул цу дийнахьа.

ШоллагӀчо оал:

- Новкъа латташ цаӀ е шиъ саг хилча, цар фу бехк ба, къа деций цу наьха, дӀабаха хӀама йоацаш, ара латта безаш хул-кх уж.

Аз кхетадечох, цу дийнахьа план йиц, аьнна, совцаяьй Магасе уха автобусаш. Иштта доагора а автобусий а кхом бе боахк АТП хьакимаш. Наха таӀазар а деш, беш хулий из кхом? Сона хеза хӀама дац из, вайцига мара. Сенах оал аз таӀазар? Нагахьа санна саг шийлача Ӏай сахьата е кхы а дукхагӀа ара лоаттавеш хилча, таӀазар да из-м, йийтта из саг Ӏо ца вулле а. Иштта латташ ший нерваш юъ, шелало кӀалвут, лазараш хул. Цул совгӀа, гӀулакхаш юкъагӀа дус. КӀирандийнахьа балхара цӀагӀа болча наьха базар тӀа баха, йоагӀача-йодача баха, веннача-ваьннача баха безаш хул. ХӀаранега мичай «мерседес», «беэмве», «патриот»... Уж йоацараш ба-кх цу ара латтараш.

Дукха ха яр со кӀирандийнахьа ара ца воала. ХӀанз дӀадахача салоӀача дийнахьа, лакхе хьоахаяьча остановкера хьал миштад, транспорт мишта лел, магасхой хьашташ мишта кхоачашду хьажа лаьрхӀар аз. «Дзурдзуки» яхача остановке со дӀакхаьчача, йийлла латташ яр шаккха ниӀ. Кулгаш докъадаларго йохаяьчул тӀехьагӀа, шоаш дӀакъовлалуш яц цун наӀараш, кулгкара дӀакъувла езаш я. Ийс а даьнна, иттлагӀа сахьат долча хана, цхьа саг вацар остановке. Наха хов, цу хана арабоале а, шоаех машин кхетаргйоацилга; цудухьа, кӀирандийнахьара шоай гӀулакхаш а дите, цӀагӀа багӀа. Дукха ца говш, хьагулбала болабелар нах а: цаӀ, кхоъ, итт... Амма уж дӀабига гучайоалаш машин-м яц, е «газель» а е «мазель» а. Тхо латташ цхьа ах сахьат даьлча, магӀара Ӏоера йизза «газель». Лакха саг ураотталургвоацача машина тӀа а хайша, ахаш Ӏоховша моттиг йоацаш, дӀабахар. Вай оамал миштай аьлча, машин хьатӀаеча, хьалхарвар малав, тӀехьа тӀавенар малав хьожаш яц. НиӀ хьа ма йийллинге, думена тӀакхаьча циск санна, ше-ше хьалхагӀа чуха гӀерташ, тӀавод наӀара. Из оамал йолаш ба къаьстта вай юкъера ха йола а ха яха а кхалнах. Йиза латтача машина водителга, шортта корах хӀама а теха, хетт аз:

- КӀирандийнахьа дика лелац мотт сона шо.

- Цу магӀахьа кхы а ши машин я, пхийтта минот юкъе юташ лел тхо, ӀойоагӀаргья шоана укх сахьате, - йоах водитела.

Латт тхо массехк саг. Из Ӏоялехь, йиъ доалахьара машин сецар сона, водача кхаччалца со дӀавига ловш. Эггара хьалха тӀавера, тхоца остановке лаьтта зӀамига саг. Хетаргахьа, такси яр цунна хьаена хиннар:

- Со Наьсаре Ӏочувода хьона, машин а хьаенай, хьаволле оаха дӀавугаргва хьо, - дийхар цо.

- Баркал хилда. Сагага хьежаш латт со, - аьнна, дӀавахийтар аз из эздий зӀамига саг.

Латт тхо. Маршрутни такси, хила баха кхера мо, яйна дӀаяьннаяр. Юхе къона кхалсаг латтар. Цхьаннахьа кхача сагота яр из. Амма машин йоагӀаш яцар. ӀотӀехъийккха, сецар цхьа кӀай машин. ЧуягӀа кхалсаг хьалтӀаяйтар водитела:

- Наьсаре водаш вий хьо, тхо а да цига долхаш? Оаха дӀавугаргва хьо.

Из а, хьалха дӀаваха зӀамига саг санна, баркал аьнна, дӀаяхийтар аз. Ара шийла яле а, дикка йӀовхал луш дар вай къаман юкъе иштта эздел долаш, наха гӀулакх де кийча болаш кагирхой хилар. Шортта дӀатӀехбаьнна дӀабахача боалар уж, царех баккха бехк а бацар, хӀана аьлча уж а шоай цхьацца гӀулакх долаш, арабаьнна болхаш хиларах. Со Сурхо тӀарча ишколе балха волга ховш вар кхоалагӀа сона сеца саг. Кор Ӏо а дийлла, хьакхайкар из:

- Сурхо тӀа воагӀий хьо?

- Баркал. Тахан Наьсаре ваха веза са, - аьнна, дӀавахийтар аз кхоалагӀвар.

«Газель» хӀанз а йоацаш я. Цу юкъа къамаьл хотталу са лакхе хьоахаяьча кхалсагаца.

- Кхо шу даьннад со укхаза яха, - йоах цо. – КӀирандийнахьа цкъа лерттӀа автобус енаяц укхаза. Кхыча деношка а хала лел, чархаш во я тха, яхаш, хул дукхагӀа йолча хана. Маршрутни таксеш а йоацаш хул, нах кӀезига ба, яхаш. Карца а цигахьарча кхыча юрташка а хьалъуха «газелаш-м», кхо саг мара чу ца вагӀе а, шоай ханнахьа дӀайолх. Хьо дӀа хӀана ваханзар, хьайна соцаяьча машинашца? – хетт цо сога.

- Транспорт мишта лел хьажа безам болаш араваьннав со тахан, - ях аз.

Дукха ца говш сецар цхьаькха, Магасе вахача сона вовзача сага машин.

- Чуводаш, хьо бӀаргавайна юхавийрзав со, -йоах цо. –Хьачухал, аз дӀавугаргвар хьо.

- Цхьан сагага хьежаш ва со. Баркал, - ях аз.

- Машин дӀайига хьайна тӀаккха, - сона гӀулакх де гӀерт къонах. Халла дӀавахийта вийзар из; латта везаш бахьан да са, аьнна.

Юххера, хьакхаьчар «газель» а, са хинна дешархо вар лехкаш хиннар. Чухайша Ӏодолхаш, хетт аз цунга:

- Дукха хӀана гов шо?

- Пхийтта минот юкъ хила еза тхона юкъе, - йоах цо.

- Со латта-м цхьа сахьат даьннад, - хьакхайк соца къамаьл даь кхалсаг.

Водитель йистхилац. Хов цунна кхалсага дувцар харцо йоацаш долга. Цу кхалсагал а 20-30 минот хьалха денз, лаьттар со Наьсаре ваха гӀерташ. ТӀаккха аз остановке яьккхар цхьа сахьат ах сахьат хила мегаш ха яр-кх. Кхы а къамаьл хилар са цу водителца.

- Кхыча шахьарашка вахе хулий хьо, республикал арахьа?

- Хул Шолжа-ГӀалий тӀа, Буро тӀа...

- «Маршруткаш» тӀа хьалтӀахувша нах, аргӀа лаьце, хьалхагӀа хьатӀавенар хьалхагӀа дӀа а водаш лелий цига?

- Шолжа-ГӀалий тӀа вайцига санна лел, тӀаха аьттув баьннар хьалхагӀа дӀаводаш. Цхьайола шахьараш я «маршруткаш» юкъе ворхӀ минот мара юкъ йоацаш лелаш, цига аргӀагӀа дӀаайтте, тӀахувш машина тӀа.

Кхы а дукха дийцар оаха транспортах а из вайцига во леларах а. ХӀанад из иштта, машинаш йоацилга да из? АТП коа дӀачуваьлча, цхьан оагӀорахьа хьалъоттаяь латт Москвера хьалйоалаяь 10 йӀаьха автобус. КӀезигагӀа дале а, кхо шу да уж латта. Ерригаш лелаш а яр, хьалйоалаеча хана. Бакъда царех цаӀ вай юрташка, шахьарашка леланзар. Цхьаболча водителаша яхачох, уж йӀаьха я, хьаерзае атта дац. Вокхар яхачох, солярка доагадеш я уж, дукха ахча дӀадода доагорга. Автобусаш йӀаьха хиларах-м, уж хьаерзаеш валла везац, гобоахаш леларгйолаш хьаоттае еза маршрут, наха гӀулакх де шоаш боахке. Сона хеташ, уж цалелара бахьан укхаза дукхагӀа хулаш долча зенца дувзаденна да, цар солярка дукха доагадарах. Дала диканца чакхдоаккхалда транспортаца вай мехка этта хьал!