Вай республике дукха нах ба бе-беча маьженашта лазараш долаш, доккха дакъа дӀалоац царна юкъерча когашта, гошта, букътӀехка, хаьнашта могаш боацараша. Вай мехкарча Курган яхача шахьаре я цу тайпарча цамгарашта дарбаш деш йола академика Г. А. Илизарова цӀерагӀа «Човнаши гоши дерзаду» керттера моттиг. Цигара цхьацца лор воагӀа вай мехкарча «Lege ArtӀs» яхача моттиге унахой тӀаийбе а царга хьажа а. Сона ховш, хувцалуш вайцига ухараш ба Камшилов Бориси Парфёнов Эдуарди. Укх деношка Курганера вайцига вена хилар Эдуард Михайлович. Из Г. Илизарова дарбанче къахьегаш вола човнашта-гошта дарбаш ду лор ва. Ювцача йоккхача дарбанче 20 бе-бе отделени я, хӀара отделене къахьегаш юкъера дӀалаьрхӀача пхи лор ва. Бакъда цо балхаш деш, наха гӀо деш йола моттигаш кхы а я, масала, цо берзабу Бухарера, Кургански областерча Долматово яхача шахьарера унахой. 2003 шера денз дерригача дуненна йовзаш йолча Центре къахьегаш ва из. Вай республике цигара лораш уха ялх шу да, хӀара кхо бутт мел боалача хана, хувцалуш, цхьацца лор воагӀа цигара гӀалгӀай къамах болча боккхача наха а берашта дарбаш де дагахьа. Цхьайолча хана, лакхе белгала ма даккхара, операци е езаш хул, цу тайпара нах Кургане Ӏо а биге, меттабоалабу.

ХӀара шоаш хьал мел боагӀача хана, кӀезигагӀа вале 5 саг эттаве хьакъоаставу цар. Иштта дарбаш цига даьча нахах 95% унахой, шоашта даьча гӀулакха раьза болаш, цӀабоагӀа. Цхьабараш йӀаьххача хана хьежа безаш а хул, шоай аргӀа хьатӀакхачарга, хӀана аьлча цамогаш бола нах дукха хиларах. Шоаш цкъа хьалбаьхка укхаза доаккхача массехк дийнахьа, Курганерча лораша тӀаэц 80 гаргга саг, царга хьож, хьехамаш ду.  Кавказа кхыча республикашта а ловргдар цу тайпара хьаьший шоай мехкашка ухилга, бакъда хӀанзарчоа вайцига мара ахац цӀихезача дарбанчера лораш. Эдуард Михайловича яхачох, цунна  езаеннай «Lege ArtӀs», цун кулгалхочо Къоастой Ӏумара Ӏайнас болх дика вӀаштӀехьабаккхарах, цудухьа укхаза ва а наха гӀо де а безам хул. Камшилов Борис дукхагӀа протезаш оттае езача унахошка хьеж, Парфёнов Эдуард – берий лазарашка. Цул совгӀа, дегӀа маьженашца дувзаденнача моллагӀча лазарашта дарбаш деш ба уж. Масала, цар яхачох вайцигара дукхагӀа бола унахой когашта, гошта, хаьнашта, юкъа лазараш долаш хул, царна де хьехамаш а корадоагӀа хьаьшашта. ДЦП оала лазар долаш бераш а нийслу. Царна операцеш ю; цул тӀехьагӀа, геттара бийрза дӀа ца болхе а,  лелара дикагӀа хул уж.

- Шун лазараш тха республике дукхагӀа кхалнаха хул е маӀача наха хул? – хаьттар аз Эдуард Михайловичага.

- 50 на 50, - аьлар цо лоацца. Вешта аьлча, гошта, хаьнашта, юкъа  хулаш дола цамгараш шинна тайпан наха хила йиш йолаш да. Эдуард Михайловича яхачох, кхалнаха а уж дукха хул, вай къаман кхалнаха дукха къахьегандаь, дукха бераш дендаь, иштта кхыча бахьанех а.

Курганерча лорашта а  цар дарбаш деча унахошта а дикка гӀо деш я «ОРТЕКА» яха когашта, гошта лаьрхӀа дарбан гӀирсаш хьадеш а дохкаш а йола тикаш. Россе доазонашка цар болхб бу 25 шу совгӀа ха я. ХӀара бетта 1 000 000 саг воагӀа цар а цар интернет-тикай а (www.orteka.ru) фусамашка. Уж я Россе йоккхача шахьарашка 270-га кхоачаш. Цу тайпара тикаш хьайийллай 34 дарбанчен тховна кӀалха.  Цар наьха хьашташта могаду гӀирсаш 10 000 кхоачаш да. Царна юкъе я ортезаш (гош тӀа йоахкаергаш), когашта оатто ю чудехка айраш, когагӀирс, лазарга хьежжа ювхаю пазаташ, саг эттавалехь а эттӀаваьчул тӀехьагӀа а лелабе беза гӀирс, кожолгаш, Ӏасаш, вордингаш, юкъ, фоарт лозайича лелаю ший тайпара хоаматаш, кӀалдехка метташ, маьнгеш, гӀайбаш, деррига дийца варгвац.

Са вахаре ши моттиг нийсъеннай, Курганерча лорашта тӀаваха везаш. Тайп-тайпарча ханашка Камшиловс а Парфёновс а  баьча хьехамах пайда а баьннаб сона. Царца дагаваьлча, белггала хов хьона хьайна фуд, из бокъонца хайначул тӀехьагӀа дег тӀа паргӀата хул, лазар дайлу. Цар деш дола хьехамаш маьха деза дац, моллагӀча сага таронна Ӏаткъаш хургдац. 

Иштта вайцигара лораш а хул «Lege ArtӀs» яхача моттиге нахага хьожаш, цар вӀалла мах боацаш ду из гӀулакх. Баркал хилда царна а наьха унахцӀенонна пайда мел бахьачарна а.