Цигара хӀара дийнахьа цӀаухилга вӀаштӀехьадалацар, кӀира цкъа мара шоай дезала юкъе бийса яккхар хилацар цар. ЙиӀигаш а кӀаьнкаш а (дукхагӀбараш) общежите бахар. Цига хьона хеттача тайпара деша аьттув балацар. Студенташ баха фусамаш зӀамига яр. Биъ маьнги Ӏооттабича, юкъегӀолла лела юкъи истол оттаде моттиги мара йисацар. Берригаш истола гонахьа Ӏоховшалацар, шиъ Ӏохайча, вож шиъ маьнгеш тӀа вагӀа везаш хулар, е вижа уллаш книжка деша дезаш хулар. Цхьан фусаме ваха виъэ цхьатарра деша безам болаш хилацар. Цаховш нийсбенна нах а хулар студенташта юкъе. Уж книжкаца а дешарца а дукха хьоашал долаш хилацар. Царна дукхагӀа сакъердам эшар. Цхьаннахьа ловзар дола моттиг, малар-даар дола моттиг лаха болхар уж. Вожаш болча хьаьший боагӀар, иштта моттиг нийсъелча, из бийса яйна яр. Дуккхача къамех бола кагирхой бахача моттигашка къовсамаш нийслора, латараш-тохараш хулар. Деша вахача сага эшаш хӀамаш дацар уж.

Наьна, даь бӀарга кӀалха хилча; хургдоаца хӀамаш а нийслора студенташта юкъе. Масала, йоӀ уйча араяьккхе, цунца безам тӀагӀолла къамаьлаш де овттар арахьара чубаьхка кагий нах. Цхьацца бахьан даьккхе, чубоагӀар уж студенташ бахача, новкъост волча боагӀа, библиотеке боагӀа, буфете боагӀа аьле, массагӀа дагадох йоӀах бӀаргтоха догьэттача зӀамигача сага. Даь-наьна бӀарга кӀалха хиннабаларе, нийслургдоаца хӀамаш дар аьнна хет сона студенташ бовш хилар. Цхьан бус геттара доккха во дера, тхо дахача общежите. Массанена вовзаш вола, филологически факультета литературни отделене деша вагӀа, «Пхьармат» яхача литобъединене критик АхмадовгӀар Малик, пхезза вӀаштӀара яьча общежитера Ӏочувежа, велар. Из вовзаш мел хиннача кагийча наха хала дар из, кӀираш а бутт а баьккхар оаха цу хӀамах меттадахка, из дицде ца могаш. Ший цӀагӀара дӀа а водаш, делкъийна е сарахьа чу а воагӀаш, из хиннаваларе, цу тайпара хӀама нийслургдацар. Из мичара, мишта Ӏочувежав ховш саг вацар. Из тохкаш хиннача Ӏаьдала болхлошта-м, гуш хинна хургда из.

Цул а халагӀа хилар тхона цхьаькха хӀама. Куц долаш а массанеца цхьатарра безаме йолаш а яр ДаудовгӀар Малика яхаш йола студентка. Из цӀермашина кӀалъяха еннай аьнна хьахезача, дуккхача хана цу хӀамах ца тешаш, Малика хӀанз а шоашца я, аьнна, хеташ бар цу общежите мел баьха студенташ. Амма из къона, хоза, массане цхьатарра безам тӀабодаш хинна йоӀ хӀанз йоацаш яр. Вай боккхача наха оалача тайпара, бӀарг хилар цунна, ца аьлча, кхы цох ала хӀама корадагӀацар сона.

Уж санна хӀамаш нийслундаь ях аз, ший цӀагӀа чу а воагӀаш, дешар боккхача лоархӀаме да. Кхы вӀалла деце а, бийсан хьай метта Ӏовижа наб е, Ӏуйрийна хьай цӀагӀа хӀама даа, делкъинга юха а хьамсарча коа чуласта, даьх-наьнах, вежарех-йижарех бӀаргтоха йиш я. Фу хургда цул хозагӀа?! Цул совгӀа, геттара лоархӀаме да деша вагӀача сага, сатийна Ӏо а хайна, цхьанне новкъарле ца еш, хӀама Ӏомаде, деша йиш хилар.

Балхара чудолхача хана, тхоцарча цхьан кхалсага оалаш ма хиллара, «дика болх ба, вай чудаха цӀа долаш». Вай республикерча студентий из долаш а боарам боаццаш дика хет сона, цар дика хьалаш хиларга а дика дешарга а хьежжа хургда цар шоай а вай дерригача къаман а вахар. Ишколе дика дийшача сага, институте е университете дика дешаргда, студент волаш дика дийшачо балха вахача болх а дика бергба. Бакъда берригаш а хилац вайна хеттача тайпара нийса никъ лелабеш, шоаш караийца гӀулакх лерттӀа дӀахьош. Кхыча дешашца аьлча, моллагӀча харцча е бакъахьарча наькъашца деша дӀа а этте, цул тӀехьагӀа деша безам боацаш, ха дӀахьош хул цхьаболча студенташа. Царех цхьабараш дешара дӀабоахаш моттигаш а нийслора. Укхаза дагавох сона тхоашца общежите цхьан фусаме ваьха зӀамига саг. Истола тӀа Ӏохайя, цӀаккха дешарга кийчлацар из. Ше цхьа хӀама деш ва алийта, маьнге тӀа дӀаоагӀораваьле, «Беке къонгаш» яха книжка хьаделлар, дешара кеп оттаеш. Ше дӀакхаьча оагӀув малагӀа я белгал а ца еш, дӀакъовлар цо роман. Книжка гӀовга доллар. ШоллагӀча дийнахьа, малагӀча оагӀон тӀа ше сецав а ца ховш, юххьанца денз деша волалора. Сона хеташ, тхоца цо мел яьккхача хана, из книжка дийша валанзар из деррига а.

Студенташ рузкъанна дукха бӀаьхий хилац. Сона цӀагӀара кӀира 15 сом лора. Стипенди а доагӀар 40 сом. Ах сомах Шолжа-ГӀалий тӀа хьалкхоачар, шоатта дийнахьа ах сомах цӀавоагӀар «Шолжа-ГӀала-Берса-Юрт» яхача, болхлой кхувлача цӀермашинаца. Автобусаца водаш хилча 1 сом дала дезар, таксеца – 3 сом. Дуачоа а низткъа тоъар из ахча, общежите буфет яр, университете – столови. Наькъа дала а кӀира хӀама даа а дезар са цох. Хала дар цох ваха, цудухьа цхьацца хӀама хьаде дезаш хулар, ахчан оагӀув тоаяр духьа. Цхьабола студенташ, массехк саг вӀашагӀ а кхийте, шекара, хьоара, цемента вагонаш йоассае ухар. БӀарчча вагон йоассайича 25 е 50 сом лора мотташ ва со царна, дикка дагадагӀац сона. ДукхагӀа-м луш ца хиннилга бакъда. Сога 1978 шера бекарга бетта 3-ча дийнахьа, №63 йолаш, Нохч-ГӀалгӀай радион председатела заместитела Овшанаькъан Махьмада Мустафас хьаенна справка яр; 1976 шера денз радион штате воаца корреспондент ва, аьнна. Из дӀахьокхар аз радиокомитете чуводаш хилча, йоазув де дӀавахача моттиге а, из дӀахьекхе дӀавовзийтар се. Литературни передачашта а (редактор Гаьгенаькъан Гирихан), кагирхой передачашта а (редактор Пхьилекъонгий Махьмад-Рашид), ашарий передачашта а (редактор Абаьданаькъан Хьава) йоазош дора аз. Бетта 25-30 сом гонорар ца язъеш витацар цар со, аз баьча балхах. Сона цох доккха гӀо а хулар. Иштта телевиденена передачаш кийчъеш а дӀахьош а (редактор Мартазанаькъан Лейла) къахьегар. Цигара а язйора гонорар. Кхыча тайпара аьлча, ахчан эшам хилацар са цӀаккха.

Аьхки цхьайолча факультеташкара студенташ гӀишлонхой отрядаш вӀашагӀъехке, йоккхий гӀишлош е ухар. ХӀаьта са стройотряд яр, шин бетта доагорах вахар. Новосибирскерча Барабински кхале болх бе бийзар са ахкан хана. Сайна а цӀагӀарча наха а гӀо де аьттув боалар иштта къахьегарах. Цига а боккхагӀа болча тайпан наьха бӀарга кӀалха хулар, цхьаккха тайпара во хӀама дагадохаргдоацаш. Сох цар «студент» аьле мара цӀи яккхацар. МоллагӀа хӀама де дезаш, хӀаманга ваха везаш, хӀама дӀакховдае езаш хилча, даим хозаргдар:

- Студент, хьалгӀатта, балха арадовла деза вай!

- Тика тӀа гӀол вайна, студент!

- Хьакховдабел, студент, херх!

Дуккха дика оагӀонаш йолаш дале а, хьалха мо сакъерадаме дац аьнна хет сона таханарча вай студентий вахар. Юкъарча балха юкъе цар кӀезига дакъа лоацаш санна хет сона. Масала, тхо деша эттача хьалхарча шера (1975) бӀарчча тов бетта Наурски кхален Ищёрск яхача юрта комсаш чуэцаш хилар; шоллагӀча шера аьхки (1976) ЖӀайрахьа фольклорни практиках дигар; Оздой Рамис, Къулбажанаькъан Мухьмад яха хьехархой хьалха а болаш; цига ловзар-пандар хулар, вайнаьха эхь-эздел Ӏомадора, къаман истори тохкар. Еррига группа кердача спектаклага е дикача кинофилмага хьажа йодар цхьана. Керда шу е кхыдола цӀайш долаш, цхьана дездеш моттигаш хулар. Хоза шунаш увттадора, сакъердаме ловзараш дора. Бегаш беш моттигаш нийслора. Студенташта дага ца дохаш хӀама мича дус... Царех цаӀ дагадоагӀа сона. Цхьа студент хиннав общежите баха новкъостий болча чу а ухаш, даим цар ишкапа чура дуфи хьекхаш. Коанашка Ӏочу а детте, хьалхьокхаш хиннад цо кертах, батах, хьаж чӀоагӀагӀа йоагӀаргйолаш. Из кӀордаваьча вокхар, цу шушинга чу цхьан дийнахьа шампунь чуеттай. Хьачу а вена, цкъа а шозза а коанашка а детта, хьалхьекхад «дуфи» кертах. ДӀа цхьа ха яьннача гӀолла, хьацар дувлла доладеннад зӀамигача сага, укхо кулг дукхагӀа хьал мел хьокх, дукхагӀа чоп боалаш хиннаб... Цхьаькха цхьа студент кхеставаь дагадоагӀа сона, бегаш беш. Метта кисена кӀалха кӀай тай дилла, пенаца Ӏодайтадар, из эгӀарча маьнгега кхаччалца.

Дика Ӏобийшача гӀолла, эгӀарчо шортта Ӏоозадаьдар тай, метта хӀама лелаш санна хийтта, ураийккхавар вож. Лампа сега хьежача, гуш ер ма дий ала хӀама хиннадац. Шозза а кхозза а из гӀоттавича, новкъостий белабеннаб, шоаш гучабоахаш. Дукха дар уж-м, цу тайпара хӀамаш.

Студенташ болаш, шоайла бовзар а безар а хулар кагийча наха, мехкарашта юкъе. Иштта дезал хьахинна моттигаш а нийслора. Масала, тха университетера хьехархо ГӀоандалой Азаи цун фусам-да ГӀоандалой Хьамиди цхьана дешаш хиннабар, цига байзщабар. Иштта байзабар университета хьехархой Малсаганаькъан Ахьмади цун фусам-нана Беканаькъан

Пантеи, шийца дешаш хиннача Кхузанаькъан Захьирага маьре яхар Султиганаькъан Роза, Котанаькъан Заьудинага яхар Зурабанаькъан Лиза... Цу тайпара моттигаш каст-каста нийслора.

Наха гӀо де а кийча хулар дешаш бола кагий нахи мехкарийи. Укхаза дагайох сона цхьа моттиг. Хамхой Ахьмад яха РСФСР гӀорваьнна иллиалархо, поэт, композитор, Нохч-ГӀалгӀай телевидене а радио а солист ше язде ховш вацар. Цудухьа студенташа гӀо дора цунна. Из а, сога хаьттача, боккха маьл хургболаш гӀулакх дар. Из волча хӀара денна дӀа а ухаш, цунна гӀо даьрех бар, сона ховш, студенташ Далганаькъан Мухьмад, Дударанаькъан Мажит, БӀарахой Мухьмад, кхаь шера цунна гӀо деш хилар со а.

Студенташта дуккха хӀама карагӀдоал. Вай телевидене гӀолла каст-каста нахалдоаккхаш хул (объявлени), «Йоккхача сомий беша» Ӏажаш чуэца нах эш яха къамаьл. Царна ахча а лу, делкъинга хӀама даа моттиг а я, дӀа-юха бига транспорт а яйт. Мичаб вай студенташ? Цар гӀо де мегаций сомий бешамаш лелаерашта, хьувкъам чуэцача хана, къаьстта ахкан-гуйран замалахьа?! Тхо-м, кхыметтел ишколе дагӀача хана а, кхувлар Наьсарен кхалерча боахамашка коартолаш, хьажкӀаш чуэцача гӀо де. ДагадоагӀа, хӀанз Магас уллача моттиге дӀайийнна коартолаш гулъе тхоаш кхийла. Трактора тележка Ӏооттайора кхай тӀа, дешархоша дукха ха ялале хьал а юзар из. ХӀанзара студенташ фу даь ба? Боккхача наха а дайна, Ӏажаш хьабаьхача остбаргболаш ба уж? ВӀалла хӀама дац шоай мехкарча ахархошта гӀо даьдар аьнна, вай хьал тоадалар мара, цох хьадала зе дац цхьаннена а.

Лоацца аьлча, студентий вахар сакъердаме а дикача гӀулакхех дизза а хила деза: дешарах, къахьегамах, салоӀамах. Аьттув балба цар шоай къаман хӀама лакхде, цун сий даккха.