Мехка накъаваьннар вицлуц
Хьан цӀерагӀа ба урам?
ТӀой-Юрта дӀаводача новкъа, «ГӀоазота кашамашта» ӀотӀакхачале, дукха доккха доацача тӀаь юххе латт «Йовлой Коне Тухана цӀерагӀа урам» яха улг. Дукхача наха хов хургдац Коне Тухан мала хиннав, къаьстта цох хӀама ховш хургбац къонабараш. ХӀаьта са ираз хиннад Тухан вовзарал совгӀа, из бӀаргаго а. Ӏоахарганаькъан ГӀ. цӀерагӀча «Электроинструмент» оалача заводе болх беча наха хӀара шера дӀае бешамаш телар дикагӀа долча Наьсарерча лаьттаех. Цу хана уж хулар Ӏамал дехьа, малхбузен оагӀорахьа. Цига болхаш хилча, наха гора хьун юкъе дагӀа цӀа, е карт а е коаниӀ а йоацаш. Цхьа фаьлгаш тӀа бувцача дезалах тара бар цига бахаш хинна Йовлой Коне Тухана дезал. Мишта, маца, хӀана нийсбеннабар уж Наьсарен дикка юстарча; хий, сердал, газ йоацача моттиге?
Из дар дӀадахача бӀаьшерен 50-ча шерашка. Сибрера нах цӀааха баьлча, моттигерча кхашка хий дехкаш бола боахам меттаоттабеш латтар. Къаьстта а цо пайда эцар Алханчуртски оалача каналах. Из чакхдоалар гӀалгӀай массехк юртах, Наьсаренах. Цун бердаш чӀоагӀде дагахьа дӀаегӀа кӀарсхала гаьнаш яр, бакъда цхьаккха хӀамах къахкаш боацача воча наха уж гаьнаш, теда а тедаш, дахчанна меттел кхатехкаш моттигаш нийслора. Царга бӀарглакха а канала хин тӀахьожам лоаттабе а, боагӀача боарамагӀа из лелийта а саг везар. Цу хана мелиоратораша Йовлой Тухана тӀабулл из болх.
Лелабе беза болх-м во бацар, хӀаьта а цхьацца халонаш яр цунца ювзаенна. Масала, ваха везаш йола моттиг яр, дийнахьа а нах чубаха ца бухьача хьун юкъе. Амма дукха бераш, дезал бола Тухан раьза хилар цига къахьега.
Ерригача Наьсарен дӀоахал 12 километр дола моттиг яр цун тӀахьожам лоаттабе безаш хиннар. Хин зулам дераш кӀезига хулар, амма хьун катохараш болаш а ха деш волчун саготдеш а бар.
Къаьстта хала дар цу хьунагӀа яха Тухана фусам-нанна ТӀоха Довхана, хӀана аьлча 15 шера лампай сердал фуй ца ховш, гаьннара хий кхухьаш, берашка хьожаш, жа-доахан, котамаш лелаеш яьхар из. Доккха денал да ца аьлча, фу аргда цох?! Цкъаза цогало котамах катохаш а нийслора, шийх цу хьун да хийте. Цунна а фусам-даьна а гӀо деш бар кӀаьнкаш а йиӀигаш а, цул совгӀа говр «Майор», жӀали «Абрек».
Цхьан дийнахьа канала берда тӀагӀолла хьалвоагӀар со цхьаьккъа. Цига лелаш хоза хетар сона къаьстта кӀарсхала зиза тохача хана, йоагӀаш тамашийна хоза хьаж, тӀаяьнна латташ сийна буц, тайжа додаш бердаш дизза хий хулар цига. Ший тайпара салоӀам хулар дега из сурт бӀаргадайча. Цу хана, хьунгахьара гучаваьлар говрбаьри. Из вар кера юхь-сибат долаш, юкъерча дегӀара хила мегаш, ах полтув ювхаш, лергаш дола элтара кий туллаш. ГӀийла ва ала йиш йоацаш, дикка тоавенна къонах хийтар сона цох. Ди дика дувцарал совгӀа, кхы цунца дувца хӀама долаш вацар со. Сона жоп денна, соца къамаьл доацаш, дӀавахар, цӀаьхха гучаваьнна баьри. ТӀехьагӀо хайра сона, из каналага бӀарглокхаш, хьу лораеш вола Йовлой Тухан хиннилга. ЦӀеча беса, дукха лакха йоацача говра тӀа вагӀаш вар из. Хетаргахьа, из хинна хургьяр-кх цун «Майор».
Цу гаьнарча хьунагӀара Наьсарерча №1 йолча юкъерча ишколе Ӏоухар цун бераш, атта-м из хиннадоацилга кхетаде хала дац. Хий а, флаьгаш говра соалоза тӀа оттайийя, кхухьар цар. Иштта хьалкхийра цу дезалера къонгаш, мехкарий.
Коне Тухан ваьхар 84 шера. Ше дийна волаш, доал де хьаенна моттиг хоза лоаттайир цо. Из дӀаваьнначул тӀехьагӀа, цо лелабаьча балха тӀа хилар цун воӀ Мухьмад. Карарча хана Коне Туханах хьабаьннараш дагарбе велча, дикка ха йоаергья. Эггара тӀехьа аз уж дагарбеча хана 30-ел тӀехбаьннабар, хӀанз-м кхы а тӀакхийтта хургба уж.
Иштта ваьхача сага цӀерах ба Наьсарени ТӀой-Юртаи юкъера Йовлой Коне Тухана цӀерагӀа бола урам.
