Цхьачар шоашта цига хилча бакъахьа хетараш а дувц. Дукха ха йоацаш, дуккхача хьакимаша дакъа лоацаш хиннача къамаьла юкъе, наха, телефонаш етташ, хийттача, хилча бакъахьа хетача хӀамашта юкъе ер ма дий аьнна лоархӀам болаш хӀама хетанзар сона. Цхьанне йоах, береи наьнеи цӀа хила деза. Цу хьакъехьа са ала безам бар, наькхагӀа доалла бер доккха хиллалца, парке ца ихача мегаргба. КӀеззига из бер доккха хилча гӀоргболаш, сатоха мегаргда. Цхьаькхане хаьттар, ламаза цӀа хургдий, аьнна.  Цу хьакъехьа фу ала йиш я, вай юрташка хӀара са мел бувча маьждигаш да. Парке маьждиг ца дича а мегаргда аьнна хет сона. Нагахьа санна Ӏуйра ламаз а даь парке дӀаболхе, делкъа ламаз дилцца лийлача кхоачам беций? Кхоачам ца хуле, юххерча юртарча маьждиге дӀа а баха де мегаргда ламаз. Цудухьа цига ламаза цӀа деза а дезац а оалалургдац сона. Цул совгӀа, ламаз къаьстта цӀенача моттиге де а деза. Вай Ӏемад карта юхе кӀувс Ӏобилле, е ишколерча араухача моттига хьалхашка, бераша дешача классашка дӀаувтташ, ламаз де. Дага мел дийхача дӀаувтташ, хьадеш хилац из ламаз. Ший къаьсттача кӀувса тӀа деш хилча, дуккха унахцӀенагӀа да из. Ламаз гоама долаш яхац аз, из цӀенагӀа мел ду дикагӀа хеташ ях.

Сона цига хилча бакъахьа хеташ цхьа хӀама дар. ГӀалгӀай йоазанхошта юкъе дукха сий долаш къонахий, йоккха деша говзал йола нах хиннаб. Тахан вай уж вӀалла боацаш санна бицбаьб, цхьаккха маьхе а оттадац цар кхолламаш. Цу парке хила еза аьнна хет сона «Йоазанхой аллея». Из дош дувца дукха ха я, бакъда вай хьакимаша, дин викалаша кхетадац мел низ болаш да йоазанхочун дош. Тахан уж тӀехьашка а тетташ, мотт хьабувца ца ховш бола нах хьалха а тетташ, йоазанхой сий доадаь даьннад вай. ВӀалла вай каьхата мотт хьа а хилале, эрсий меттала яздеш хиннав Гойганаькъан Ӏаддал-Хьамид. Цунна чӀоагӀа дагадоаллача дешаех цаӀ хиннад, наха салоӀаргдола моттиг ше кхийнача юртан кӀалха уллача атагӀа хьалъяр. 1996 шера цун юртхо Озанаькъан ИсмаӀалий Салман волча вахар со, Гойганаькъан Ӏаддал-Хьамида 100 шу дузаш хиларца дувзаденна, цох статья язъе аьнна дехар духьа. Салмана са юхь яь, «Къахьегамхой воккха доттагӀа» яха йоазув дир Ӏаддал-Хьамидах. Из Ӏодийшача зе йиш яр, эггара хьалха вай мехка наха салоӀаргдола моттиг хьакхолла лаьрхӀа хиннар къаьнара йоазанхо хиннилга. Озанаькъан Салмана йоазон юкъера деш вай укх тайпара мугӀараш: «Ӏаддал-Хьамида чӀоагӀа лохар бахача наха паргӀато хургйола оагӀув.  Цо лаьрхӀадар тха шин юрта (Дошлакъеи Аьлтеи юрташта) юкъе доаллача доккхача ор чу, хий соцадаь, цунах Ӏам а баь, цу Ӏам чу чкъаьрий чухеца а, хӀаьта цу ора берда тӀа ягӀача хьунах (дукха гаьнаш ягӀар цига) парк а яь, цига наха салоӀа моттиг е а. Цу юрташка бахача наьха культура дегӀайоалаяра доккха новкъостал хургдолаш гӀулакх дар из...»

Ховш ма хиллара, вай мохк бохабаьчул тӀехьагӀа, Сибрера кхы цӀавенавац воккха революционер, Орджоникидзе С., Заьзганаькъан И., Албохчанаькъан Ю. доттагӀа. Из 1948 шера кхелхав, мехкахваьккхача хана. Тахан ювцаш йола парк хьалъяро Ӏаддал-Хьамида дагадаьллар кхоачашдергда аьнна хет сона.

1990 шера дар мотт сона из. Эккажкъонгий-Юртарча №3 йолча юкъерча ишколе, вӀашагӀкхийтар дукха нах. Уж гулбалара бахьан дар МутаӀаланаькъан Шовхала Хьажбикара 80 шу дизар. Цига вар Хьажбикара ши воӀ: Темарлан, Султан; ши йоӀ: Люба, Хьава; гӀорбаьнна йоазанхой: Базорканаькъан Идрис, Озанаькъан Салман, Чахкенаькъан СаӀид, Пхьилекъонгий Махьмад-СаӀид, Угурчанаькъан Азматгири. Енаяр цига Шолжа-ГӀалий тӀарча телевидене ПТС. Передача дӀахьош хиннараш дар сои Янданаькъан Лидаи. Цига мел вола саг раьза а волаш, дӀа-юха къастале цар дийцар Наьсарен кхале йоазанхой аллея хьае еза яха дош. Тайп-тайпара моттигаш яр цу гӀулакха белгалъяь. Бакъда из дош дизза дӀачакхдаккха маганзар цу ханарча хьакимашта. ХӀанз, парк хьаеча заман чухьа, из моттиг а юха дагалаьцача бакъахьа хет сона. ГӀорбаьннача йоазанхоша е лаьрхӀа хинна аллея а хьае йиш я парке. Цига кагийча нахаца, берашца вӀашагӀбетталургба йоазанхой, цар книжкаш кхоачаргда царга, ешаргья байташ, чакхдоахаргда литературни цӀайш, бе-беча поэташта, йоазанхошта хетадаь денош. Сога хаьттача, цу тайпарча балхо эргайоаккхаргья вай йоазанхоех йола, наьна меттах йола уйла, из Ӏомабеча даькъе дика лар а ютаргья. Цу тайпара йоазанхошта хетаяь майдаш, аллеяш, сквераш йолаш я вай мехкарча йоккхача шахьарашка а. Цига хийла йоазанхочоа дегӀа сийленгаш а дагӀа. МоллагӀа сийленг оттаде мегаргдолаш ба вай йоазанхой: «Дошо бӀоагӀий», «Иштта мара», «Бертий бийсаш яздаь» Чахкенаькъан СаӀид; «Боадонгара» яздаь Базорканаькъан Идрис, «Беке къонгаш», «ЦӀийенна сайре» яздаь Боканаькъан Ахьмад; «ГӀалгӀай», «Хьув ястар» яздаь Коазой Ӏийса; поэташ Янданаькъан Жамалда, Ӏалбаканаькъан Джабраил, Чахкенаькъан Капитон, Гаьгенаькъан Гирихан, Хьоашаланаькъан Ӏаьла, кхыбараш.

Цул совгӀа, йийлла концертни зал а хила еза аьнна хет сона цига, симфонически оркестро а камерни оркестро а ашараш лекхаргйолаш, укхаза чакхдаха мегаргда белггаларча артисташта хетадаь денош, цар иллеш оалаш дола концерташ, иштта кхы дӀахо а.

Вай парк дегазъяргйоацаш, къонача тӀехьенна дуккха пайданедар  Ӏомадергдолаш хила еза. Цул совгӀа, дукха гаьнаш хила еза вай парке. Из хила еза цун керттерча белгалонех цаӀ. Цунца цхьана гӀар-тата доацаш, сатийна моттиг а хила еза из. Цар хьа мел дувцаш дола хӀама цу парке хуле, цига даим тата латтаргда, цох салаӀар хургдац.

Уйла е езаш хӀама да аьнна хет сона, из миссел йоккха парк хьалъяр. Духхьал хьалйича йоалаш яц из, кхы а лелае а еза, лакхача борам тӀа хургйолча тайпара. Вайна дагадоагӀа, СССР ехачул тӀехьагӀа дуненна йовзаш йола «Артек» яха берий салоӀа лагерь цхьан юкъа ахчан хало ловш хиннилга. Из лелае низ боацаш йисаяр Украина, хӀаьта Россе лелаеш, дийнъенна дӀаяхар из. Цу тайпара моттиг нийслургйоацаш хӀама де деза. Селлара йоккха парк (109 гектар) лелалургйий вайна? Лелалургья аьнна хете, хьалъе мара езац. Бакъда цу дешах йола шеко хуле, кхы никъ харжа беза, зӀамагӀа яь а хьан лелаергья уйла яь а.