1946 шера сентябрь бетта 13-ча дийнахьа ваьвар из. Цу денга кхача а ший кховзткъа пхийтта шерга вáла а ши бутт эшаш, вайцара къаьстар Мовлат-Гири. Укхаза цхьан иллецара дешаш дагадох сона: «Да вала, Ӏоажал, хьа!» МагӀалбика районе кхийна, Долакоара юкъера школа дошоча майдалгаца яьккха вола зӀамсаг, юххьанца Къилбаседа ХӀирий паччахьалкхен университете деша отт, юридически факультет яр цо бухсоццаш хержар. Цигара ше Ленинградерча университете дӀахьожавайт цо. Цунца дешаш хиннабар карарча хана вай мехка бовзаш бола нах, шоашта юкъе Россе паччахь В. В. Путин а волаш. ДӀахо Османа Мовлат-Гире къахьег, ХӀирийчен университета юридически факультета хьехархо волаш. Шин къаман юкъе дов отталца, цига болх беш а хул. Вай республика хьаяьчул тӀехьагӀа, цох президента гӀонча а юстице министр а хул.

ТӀеххьарча шерашка из хиннав Наьсарерча экономикаи бокъо йовзареи института проректор, юха а паччахьалкхен аппарате къахьийгад. 2007 шера денз пенсе вахавар из. ХӀаьта а даим ше накъавоалача, эшача моттиге хила гӀерташ хьавоагӀар. Дикка ха яр из университета юридически факультета декан вола а цига цо хьеха а. Бе-беча студенташа дувцаш дукха хезад сона, мел нийсхо йолаш ва, шийх шиш хетийташ ва хьехархо. Вешта аьлча, студенташта ма хулла дукхагӀа довзийта а гӀерташ, царгара биззача боараме юха хьа а дехаш, вар из.

Айса школе хьийха цхьа дешархо кхийтар сох. Юрта хинна цӀавоагӀаш, зӀамигача сага (хӀанз студент вар из) хаьттар сога:

-ЗагӀенаькъан Мовлат-Гири вовзий хьона?

-Вовз. ХӀана яхар Ӏа?- хаттара дух тӀа вала хьежар со.

-Аз цунна тӀа ца вохийташ саг висавац, сона экзамен ӀотӀаоттае тигац цо.

-Сенах я из? — хаьттар аз.

- Конституце луча бокъонех я-кх.

-Цунна саг тӀавахийта везац хьона. Ӏа хьаӀомайойя, цо ӀотӀаоттаергья хьона, — аьлар аз.

Цу масало хьагойт, декан а хьехархо а мекъача студенташца барт беш ца хиннилга.

Наггахьа лоархӀаме политически моттиг дӀайодацар вай республикан а мехка а вахаре, цо дакъа ца лоацаш. Из каст-каста го йиш яр телевизор чу хулача дискуссешка. Цул совгӀа, из хулар Федеральни Гулламга В. В. Путина къамаьл де гулбаьча наха юкъе. Хетаргахьа, цига шийна хезар, дика даьшха, студенташка дӀакхоачийтар хьехархочо.

МоллагӀа шийна тӀавахача сага де йиш йола гӀо деш а вар из, мел доккхача гӀулакха тӀа ше вале а. Со «Наьсарен оаз» яхача газета редакце балха волаш дар из. 1996 шера хьалйинза латташ яр № 5 йола гӀалий тӀара школа. ХӀаьта а 1994 шера президента указах а дешара министра приказах а цох лицей хьаяьяр, тӀехьагӀа-м Наьсарера гимнази аьнна дӀаяхар цун цӀи. ВӀалла хьаяь а ялале, хьехархой хьаийцабар цига балха. Цу школан хьакъехьа «В огороде бузина, а в городе дядька» яхаш статья язйир аз, цунна кепа техар февраль бетта 15-ча дийнахьа арадаьннача районерча газета тӀа (№ 7). Кепа тохале, тӀавахар со юстице министр волча ЗагӀенаькъан Мовлат-Гирена. Со тӀаийца, дикка ладийгӀар цо, шийна тӀадихьача дешага:

-Бокъо йий директора, школа хьаяь а ялале, хьехархой балха хьаэца?

-Школа хьаяь ца яьлча, шоай профессиональни декхараш кхоачашде йиш мичай цар, цудухьа хьехархой хьаэцар харцахьа даьд, — аьлар министра.

Духхьала багах хьааьнна ца Ӏеш, ше луш дола жоп дӀаяздаь каьхат хьаделар цо. Иштта саг вар Мовлат-Гири, наьха йоакхо еш а, уж лоархӀаш а хулар из даим.

Шедар дӀадаьлча, дезала дика да вар. Цун ши воӀ ва Адили Мурати яхаш. ВоккхагӀвар хьехархочун никъ хержа, из болх толамца беш хьавоагӀа. Цун ший а ба хоза, беркате дезал: кхо кӀаьнки цхьа йиӀиги. Вешта аьлча, Мовлат-Гирех моццагӀе даь-да хиннавар.

ШоллагӀвола Мурат нотариуса болх безабенна ва. ЙоӀ наьнах тара хул, оалаш да, воӀ — даьх. Иштта из дале, лакхе хьоахабаь кагий нах шоай къаманна накъабоалаш бахаргба.

Ӏаьдала болх баь ца Ӏеш, къаманна эшаш бола юкъара болх беш вар вай мехкахо. Из вар ГӀалгӀай Республикан юкъарча гӀулакхашта лаьрхӀа йолча палатан председатель. Цо ше яьхачох, цу палато беча балха гӀулакха Ӏаьдало цхьа сом доадицар. Шедар шоай ахчах деш дар. Боккха а чоалхне а болх бар царна хьалхашка лаьттар. Цул совгӀа, геттара цӀенхашта болх бар. 2007 шера Халкъа Гулламо тӀаийцача цу палатах долча законо яхачох, цун комиссешта, балха тоабашта юкъе 36 саг хила везар. Царех ахаш мехка кулгалхочо могабора, вожаш бе-беча юкъарча тоабай викалаш бар. Палатан керттерча декхарех дар, наьха, паччахьалкхен Ӏаьдала, моттигерча кулгалхой хьашташ Ӏомадар а; мехка экономически, вахара-лелара, бокъонаш лораяра, наьха кхерамзленна, демократически дегӀаахара эшаш дола хьалаш кхоллар а. Кхы дуккха декхараш латтар палатанна хьалхашка, дерригаш дийца а варгвац. Цо беш бола болх лерттӀа дӀабахар дуккхача даькъе тийша дар цун кулгалхочох. Ший декхараш дизза кхоачашде гӀерташ хьавера Мовлат-Гири. Цо деш дола хӀама зувш а цох боккхийбеш а бар вай къаман дукхагӀбола нах. Цунца цхьана из гуш дар вай мехкал арахьа а. Масала, хӀара шера Президента В. В. Путина, Россе цхьоагӀон ди долча хана, Кремле из дезде, шу оттадийя, нах тӀаэцар. Цига хьийхе хулар вай мехкахо а.

Ха дӀайодар, бакъда, цӀаккха кӀаьд ца луш, къахьегаш вар хьаьнала саг, эздий къонах, ший къаман воӀ. Саг болатах ваьвац, хьахозача хатараша, воча хоамаша, балха дукъо гӀелду сага дог. Вешта аьлча, са кхоачаду халонаша а беча балхо а. Укх шера июнь бетта 22-ча дийнахьа, детта ца луш, сецар эггара халагӀча деношка ший къаманца хиннача Османа Мовлат-Гире дог. Из вовзаш хиннача, цунца хьоашал леладаьча нахá Мовлат-Гири вицлургвац. Кхы а ткъо, ах бӀаь шу даьлча а, из ваь ди довзаш хургба аьнна хет сона уж.