Турпалал, денал, яхь
Укх бетта 18-ча дийнахьа 55 шу диза хургдар, Россе Турпала Келаматанаькъан Ӏалихана
Шолжа-Шахьарерча №4 йолча Келаматанаькъан Ӏалихана цӀерах йолча ишколе укх бетта 18-ча дийнахьа цу сийдолча, деналах визза хиннача къаман къонахчоа хетаяь дагалоаттама сайре дӀайихьар. Кхерамзлен хьалах болча федеральни оагӀон соцамах, дӀайихьа кхетаче яр из.
Цига вена хилар республикерча Россе ФСБ кулгалхо Максим Шевляков; хӀарман проектех болча РФ президента оагӀон референт, полковник, Россе Турпал Романов Алексей; хьехархой, дешархой, Келаматанаькъан Ӏалихана гаргара, цӀагӀара нах.
Гулбеннараша дийцар Келаматанаькъан Ӏалихана дегӀах яьхкача беркатеча оамалех, цун деналах, мохк безарах, ший балхара декхараш лакхача боараме кхоачашдеш, нийсача хӀаман тӀехьа волаш, цо хьабенача наькъах. МоллагӀча халон духьалъотташ, кхерам яхача дешо юхатохаргвоацаш, къаман визза воӀ вар Ӏалихан.
2002-ча шера денз, Россе ФСБ тохкама оагӀон болхло волаш, къахьегаш хилар из. РФ Президента 10.09.2001 № 1123 долча амарца; денал, майрал гойташ, шийна тӀадилла декхараш кхоачашдеш, вахар хадарах денала орден елар цунна; Россе ФСБ кулгалхочо баркал кхайкадир цунна 2002-ча шера, 2004-ча шера цунна елар «Контртеррористически операцен юкъе дакъа лацарах» йола майдилг.
2006-2007-ча шерашка, Къилбаседа Кавказе шийна тӀадехка декхараш лакхача боараме кхоачашдеш, цо дӀабихьача балхах шозза денала орден яла оттавир из.
Боккхача, халача маьхаца кхаьчар турпалхочунга из деррига. Иштта 2001-ча шера гуйран хьалхарча бетта 12-ча денгара 13-ча денга кхоачаш йолча бус, Пригородни кхалерча Мочкъий-Юрта волаш, малашб ца ховча зуламхоша герз детташ, дов дир цунна. Бакъда яьча човнех сиха меттавена, ший балха юха араваьлар из дог майра хинна къаман эздий воӀ. Наьсарен кхалерча ГӀаьзе-Коа, «Вайнах» яхача кафе ший новкъостаца вӀашагӀкхетар хилар Келаматанаькъан Ӏалихана.
Из дар 2007-ча шера, гуйран хьалхарча бетта 17-ча дийнахьа, сарахьа ялхлагӀчох ах сахьат даьннача хана. Машена чу дӀачуховш волча цунна, герз дийттар бӀехача, харцача наькъ тӀа баьнна лелача зуламхоша. Яьча човнех хьа ца кхеташ, дарбанче вахар хаьдар, къаманна геттара чӀоагӀа эшаш хиннача виӀий. 15 пхо баьллабар цун дегӀах. Цунца хинна новкъост дийна висар, геттара чӀоагӀа лозаваь волаш.
2007-ча шера гуйран тӀехьарча бетта 4-ча дийнахьа хьакхайкадаьча амарца; эггара халагӀа ха латтача хана, шийна тӀадехка декхараш лакхача майралца, деналца кхоачашдеш; цхьаккха кхерам боацаш лаьттача сийдолча воӀа Келаматанаькъан Макшарипа Ӏалихана Россе Турпала цӀи елар. Цун йишас Заретас «Сердало» газета корреспондентаца къамаьл деш аьлар: «Доккха баркал оал оаха иштта хоза ер кхетаче вӀашагӀъелларашта. Тахан тха воша дагалаьца, цун вахара никъ бувцаш, оаш къахьегарах Даьла раьза хилва шоана.
Цуни кхыболча вай къаман турпалхойи хӀамаш лелаеча ишкола музейга хьежад тхо. Гуш да, беррига болх лакхача боараме, боккхача лерхӀамца, бехктокхаме дӀабихьалга. Цун новкъостий, доттагӀий, дезал бар цига. Хьехархоша, дешархоша дика къахьийгад. ЧӀоагӀа хоза хет, тхоай дегашта боча, веза хинна саг цар иштта лакха лоархӀаш, цунна терко еш, дагалоаттавеш».
Россе, ГӀалгӀайчен исторе бӀаьшерашка яха йисай цу яхь йолча сага цӀи. Тахан массане доаккхал деш, цунгара масал эцаш, саг вар Келаматанаькъан Ӏалихан. Къаман эздийча воӀа даьр вай дегашта цӀаккха дицлургдац. Эггара хозагӀа йолча ялсмален хьаьша хилва цох!
