Исторически Ӏилмай доктора Дзараханаькъан Зейнапа дӀахьош хиннача кхетачен балха юкъе дакъа лоацаш хилар Ӏилман, культуран даькъ тӀара викалаш, дешара моттигашкара болхлой, йоазонхой, мехктохкамхой, иштта журналисташ. Конференци хьаеллаш, ГӏалгӀайчен культуран министра гӀончас Малсаганаькъан Х. дийшар моаршал хоатташ дола каьхат, культуран министра Лаьнанаькъан З. цӀерагӀа. Цо иштта совгӀат делар вӏашагӏкхетар хетадаьча сага, даькъалабийцар гулбеннараш, болх дика дӀабахьара тӀехьа болча ловцаца.

Дика вовзаш волча суртанчан кхолламах дийцар юкъара болх лелабеча Малсаганаькъан А., Янданаькъан М., иштта цӀихезача реставратора Султиганаькъан Р., ГӏалгӀай Ӏилман-тохкама Ч.Э. Ӏоахарганаькъан цӀерагӀча гуманитарни института кулгалхочо Оздой Д. Керттера терко тӀаяхийтар «Суртанчах Имагожанаькъан Хож-Ахьмадах дола дош» яхача доклада, из йир, Берий исбахьален ишкола кулгалхочо Мержой Л. Цунца хьайийллар кхетачен балха оагӀув.

Цига дийцар дукха оагӀонаш йолча Имагожанаькъан Хож-Ахьмада кхолламах дола дешаш, гӏалгӀай истори, археологи, этнографи, культура тахкара даькъ тӀа цо дӀахьоча балхах.

ӏаддал-Салама Хож-Ахьмада 1979 шера яьккхай Къилбаседа Хӏирийчен исбахьаллен училище. Тайп-тайпарча шерашка из болх беш хиннав ГӏалгӀайчен мехктохкама музее Ӏилман болхло волаш, цо къахьийгад археологе сийленгаш лорадара Инспекцена чувоагӀаш, 1996 шера денз, цо дакъа лаьцад ГӏалгӀайчен доазон тӀа 37 оахкам деча.

Укх 30 шера Имагожанаькъанчо хьакхеллаб 300 совгӀа историко-этнографе темах бола болх. Гулбеннарий таро хилар гойтаме хинна цун балхаш го, суртанча кхоллама хетадаь йоазош довза.

Россе антропологий, этнологий Ассоциаце моттигерча даькъа кулгалхочо Дзараханаькъан Зейнапа дийцар историко-мехктохкама, иштта эпоса Хож-Ахьмада балхах, хӀаьта ГӏалгӀай паччахьалкхен Малсаганаькъан Т. цӀерагӀча мехктохкама музея кулгалхочо Саганаькъан Мухьмада, ше доклад еш, белгалдир музея чудоагӏаш цун дукха балхаш хиннилга.

Кхетаче яьча докладашка дукха белгалъяьхар суртанчас ший кхолламца, тахан вай вахара хозал луш, лелаеш йола моттигаш. Къаьстта царех да аьнна белгалдир суртанчан кхоллама юкъера тахан вай ГӀалгӀайчен къаман вахаре шоай моттиг хьалаьца латта балхаш: курхьарс, къаман тӀабувхабу гӀирс, кхы дӀаходараш.

Имгожанаькъан Х-А. хьамсарча мехкацара безам боккха хилар гуш да цун сурташка, цох хьалбиза ба цун кхоллам, иштта цун балхашца го йиш я этнографически даькъ тӀара боккха чулоацам.

ГӏалгӀай Республикан халкъа кхоллама, культуран-кхетачений Цӏен викало, культуран цӀихезача болхлочо Йовлой Илеза ший доклад хетайир Имагожанаькъан Хож-Ахьмада сурташца дӀахьош болча балха. Цо белгалдир сурта говзанчас ший балхашка гӀолла гойташ хилар хьалхарча ханашкара дувцараш, оаламаш, Ӏадаташ.

Кхетаче сийрдайоаккхаш хинна моттиг яр, начӀал долча гӀалгӀай искусствон викалаша гойта шоай говзал. Поэта Бӏарахой ӏ-Хь. йийшар республикан Магас-Шахьарах йола байташ. Цӏихезача суртанчан балхаца вӀашагӀкхеташ дар байташцара дешаш. ГӏалгӀайчен артистка Бӏарахой Л. дӀааьннача иллех доккха совгӀат хилар гулбеннарашта; дег чура, «Наьсаре» яха илли оалаш, суртанча ваь моттиг хестаеш, иштта «Эздий гӀалгӀай мохк», гӀалгӀай къаман культура, Ӏадаташ дувцаш ха яьккхар цар.

Къаьстта дола дакъа цу юкъе дера искусствон цӀихезача болхлочо Оздой Б., дахчан пандарца гӀалгӀай къаман ашараш лекхар цо, гулбеннарашта салоӏам беш.

Эггара тӏехьа араяьлар сцена тӀа ГӏалгӀайчен культуран цӀихеза болхло Колой З. Цун «Колой кӀант» яхача илле дешаша духьалкхувлар суртанчан балхаш, цун кхолламе вайна каст-каста гуш дола, дӀаяхача бӀаьшерен ханашка леладаь вахара хьал.

Наьсарен-Шахьара берий исбахьален ишкола кулгалхошта, гулбенарашта суртанчанна Имагожанаькъан Хож-Ахьмада республикан паччахьалкхен лакхара совгӀат - «Карагӏдаьннарех» яха орден а, болх лелабара моттиг а ялар деха дош культуран Министерствонна тӀадихьача нийса хургдар, аьнна, хийтар.