«Дагалоаттама, денала урокаш дӀаяхьара бахьан дар кагирхой Даьхенцара безам совбаккхар, шоай мехках доаккхал де уж Ӏомабар, даьшта карагӀдаьннар царга диццадайтар. Бераша, хоза хеташ, ладийгӀар турпалхоех лаьца деш хиннача къамаьлага, иштта царна дайзар вай мехка кортамукъале хилийтара цар хьегаш долча къих, цу даькъ тӀа царна карагӀдаьннарех; вай исторе оагӀонаш йовзийтар, даьй сий дара тӀахьийхар, иштта царна яйзар Росси дегӀайоалаеш шоай доккха дакъа юкъедихьарий цӀераш.

Кхувш йоагӀача тӀехьено дика дакъа лаьцар цу кхетаче. Дешархоша шоай хаттараш а лора, шоашта ховр а хетар а тохкар цу къамаьле, уж довза ловш бар вай мехкахоша яьккхача коталон говзал, цар хӀаране вахар», - аьлар МагӀалбика кхален мехктохкама, туризма, берий-ондаргий центра кулгалхочо, ГӀалгӀайчен юкъарча палатан доакъашхочо Дзейтанаькъан Беслана.

Цу центре керттерча дешарал совгӀа хьехача даькъ тӀа къахьегаш хьайоагӀача Совтанаькъан Хьавас дагалоаттама, денала урок дӀайихьар «Исторически мехктохкама» кружока дешархошца. «Хов, дагадоагӀа, нийслу» - иштта дар цу кхетачено кхайкадаь нигат.

Йийлла урок дӀахьош хиннарашта дагадехар паччахьа ханашка хиннача ГӀалгӀайчен къонгашта - бӀухошта карагӀдаьннар, «Акха дивизи» оалаш хиннача ГӀалгӀайчен бӀун говрбаьреш, Германе аьшка бӀу цар бохабар. Эрсий Даьхен истореца хиннадац, говрбаьреш тӀема даькъ тӀа моастагӀчун доккхача герза тӀаболхаш. Цхьан сахьата ах сахьата йолча хана, Аьшка бӀу бохабир. Дерригача эрсий эскара цӀерах дег чура вошал дола моаршал кхайкаде, Кавказа денал долча лаьчай даьшка, ноаношка, йижарашка, фусам-ноаношка, царна безача мехкарашка. Россена цӀаккха дицлургдац царна карагӀдаьннар!».

Кхетаче дӀахьош дийцар Сийлахь-боккхача Даьймехка тӀема турпалех, афганцех-турпалех лаьца. Афганистане, шоай дукхача къамий декхар кхоачашдеш, гӀалгӀайчен къонгаша денал, турпалал гойтар. Советски Союза турпал хилар Овшанаькъан Султана Русланах.

ДукхагӀа терко тӀаяхийтар кхетачен доакъашхоша, ГӀалгӀайчен бӀухоша Донбасс лораеш Россе лаьрххӀа йола операци дӀахьоча дакъа лоацаш хилара. Дега йӀовхал луш моттиг яр, Даьхен турпалхой ди долча хана, «Росси» яхача телеканале гӀолла мехка Президента, бӀун керттерча кулгалхочо Путин Владимира , Денала йиъ орден йолча, РФ Герзашцарча низий подполковника Хьоашаланаькъан Султана Дошо седкъа луча хана.

МагӀалбика кхален мехктохкама, берий-ондаргий, туризма центре кийчъяьча кхетачене баьхкабар СВО доакъашхой ноаной. Цига дуӀаш а дир, вай Даьхен паргӀато, нийсхо йоаккхаш байнарий сийна дагалоаттама минот а хилар.

МагӀалбике, денала, дагалоаттама урокаш дӀаяхьаро, дешархой таро хилийтар турпалхошта хетадаь литературни йоазош довза, уж бахаш а тӀом беш а болча хана даьха архивера каьхаташ, сурташ бӀаргаго.

Из гойтам бахьан долаш, берашта дикагӀа дайзар шоаш дӀахьош хинна сийдола тӀема гӀулакх тӀаэцача хана, царна хьалхашка лаьтта декхар, дагалаьттар, шоай Даьхе лораяра уж мел кийча хиннаб.

Вай мехка кӀезига бац кагирхоша масала эца йиш йола турпалхой. Вай массане доаккхал де дезаш дика масал гойтараш ба уж. Шоай Даьхе бахьан са Ӏодилла уж кийча хилар хьагойташ дола гӀулакхаш да царна карагӀдаьннараш. Вахаре наха юкъе лоархӀаш хургдолаш, хьалхашка латта моллагӀа дола декхар кхоачашдара сага де дезар, цар вайна хьагойтад.

Вай даьша хьагойта турпала никъ ба цар тахан дӀахохьош бар. Цар даьхача толамашка хьожаш, ГӀалгӀайчен кагирхошта низ чубоагӀаргба, Даьхе еза, из лорае кийча хургба уж. Иштта хила беза, кхоана вай къона тӀехье хьалъэттачул тӀехьагӀа, цунна вай даьша леладаь хӀамаш диц ца далийта дагахьа луш бола кхетам.