Ховтанаькъан Адама болх бу «Магас» яхача къаман телерадиокомпане, цо дӏаязду хьоалчагӀаш, хӏама нахалдоаккхаш йола роликаш. «Сердало» газета интервью луш, цо дийцар ший къахьегама наькъах, хӏама дӏаяздеча хана нийслучарех, иштта хӀара из хьал мел нийслуча хана, цо профессе никъ бӀаьхий беш хиларах.

- Адам, хӏана хержар Ӏа къаьстта из болх?

- Видеодаькъ тӀара болх, сона хьакхеллача санна ба, юкъерча классашка со вагӀача хана денз, из безаш вар со. Се тайп-тайпарча фильмашка хьожача хана; аз уйла йора мишта даьккхад-хьогӀ цар из, яхаш. Ха безам хулар са массаза цхьа сурт юхадоаккхаш мел болх бе бийзар из фильм доаккхачар. ЛоархӀаме хетар сона фильмашка хьожаш санна, из мишта хьакхеллад ха а. ТӏехьагӀа чоалхане йоацача цӀагӀарча компьютер тӀа со хьожар роликаш е, дакъа лоацаш вар дешара яхьашка монтаж яра даькъ тӀа.

Са уйла яр, камера объективага гӀолла дӀагойта сайна дуне мишта гу. Студент хинначул тӀехьагӀа аз сайна массехк дикагӀа йола техника ийцар, хьалхара гӀа баккха волавелар цу даькъ тӀа.

- Дукха ха йий Ӏа видеооператора болх лелабу?

- Цу даькъ тӀа аз болх бу ворхӀ шу хургда. Хӏанз юхахьежача, ала йиш йолаш да, из болх иштта атта бац, юстара дӏаэтта хьежача хеталучох тара бац. Видеооператора оагӀорахьара дӀадехар дукхагӀа да цига. Из чӀоагӀа терко тӀаяхийта езаш болх ба. Со телевидене балха эттар 2018-ча шера, болх беш а ца беш а ханаш яьхкар, цхьацца долча бахьанех бита безаш а хулар. Бакъда, 2024 шера денз, со юха а вай къаман телевидене ва.

- Мишта Ӏомавелар хьо съемкаш яха? Хье ӏомавелар е цхьаннахьа дийшар Ӏа?

- Цхьан оагӀорахьа со-се Ӏомавелар. ДукхагӀа балха говзал йолча наха из мишта бу хьежар со, Ӏомалора цу урокех: мишта кийчъе еза камера, мишта вӀашагӀйоаккх, ара хаоттам хувцабелча фу эшаш хул, мишта нийса дӀаязбе беза нах. Се цу даькъ тӀа дикагӀа кхета волавелча, со камера бейолла эттар.

- Фуд дукхагӀа дезар, эггара дикагӀа хетар: видеодаькъ тӀа, иштта ТВ оператора болх беш?

-Хӏара дӀа мел вода моттиг - из керда сурт а керда нах а ба, керда довзар а да, балха говзал а я. Хьа болх дӀабеха тарлу доазол а, мехка а арахьа. Цо таро лу хьона массанахьа хила, хье наха юкъера вовзаш хилара хьал доаржаде. Телевидене а иштта да. Республикан массайолча миӀингашка ва хьо, региона лоархӀаме йола оагӀонаш дӏаязъю - чӀоагӀа гӀайгӀане е геттара сакъердаме йола. Дезаш хул цу моттигашка, керда техника дика Ӏомаяь хилар. Цо лу хоадам бола, нийса, эшаш дола сурт. Кхы а цу даькъ тӀа сона дика хетар да, цхьатарра болх беш бола оператораш цахилар. Оаха тхоайла екъ балха говзал, монтаж еча хана малагӀа оагӀонаш лелае еза, камера мишта оттае еза. Къаьстта балха говзал лакха йолча оператора из хьехаш хилча, дукха хӀама хьаэца таро хул.

- МалагӀа керттера декхараш да ТВ оператора?

-Телеоператора декхараш да дикал лакха йола сурт а, иштта оаз а хилийтар. Оператор довзаш хила веза монтажа гӏулакх, хьожача хана корреспондент хьахозаш веце а, хьожаш волчо кхетадергдолаш хила деза дувцар духхьал суртах.

- Фуд хьона эггара чоалханегӀа дар видеодаькъ тӀа?

- Дикка чоалханегӀдар да, нахаца болх бар. Цхьабараш цхьаккха тайпара камера езаш бац, эхь хеташ хул. Из вай мехка геттара тара хӀама да. 70% нах шоаш гойта безам болаш бац. ЧӏоагӀа хала да лаха, камера хьалха къамаьл де безам бараш. Масала, нагахьа санна из социальни хаттар дале, из саг лохаш сахьаташ доаде деза.

Дукха хӀама тийша да арарча хаоттамах. Оператор Ӏотӏаделхаш догӀа дале, чӀоагӀа лоа доагӀе, йӀовхал латте, е мух хьокхе болх бе безаш ва. Шахьара даькъ тӀа а я оператора шийна ма хетта болх бе таро ца луш йола моттигаш: машений тата, шоай фу де деза цаховш бола нах. Оператор чӀоагӀа сатохаш хила веза.

Бӏарчча видеодаькъ тӀара хьал хьаийцача, укхаза эггара халагӀдар, хьоца къамаьл де эттар ший фу де деза цаховш хилар. Цхьайолча хана чӀоагӀа хала да цу сага хьалхадаккха, цо ший керта чу лоаттадеш дола сурт камеро доакхаш цахилар.

- МалагӀаш да хьа тамашийна истореш, хьай балхаца дувзаденна?

-Цкъа тхо дахар «Орёл и решка» яхачун тара йола передача яккха Дербенте. Соца бар са балха новкъостий, «Магас» НТРК корреспонденташ. Тхо передача йоаккхаш дар форда йисте. Са безам бар берда йистошка хьаухаш йола талгӀеш яха. Кхеран тӀа эттар со, бакъда соца хиннача новкъоста сона хьалхадаьккхар, уж чӀоагӀа шаьра долга, аз ла ца дувгӏаш дитар. Шин кхера тӀа латтар со, царна юкъе дикка юкъ яр. ТӏайоагӀаш яр талгӏи, са ког лайжар. Царна юкъе чувежар со, бакъда, дего хьалхадаккхарах, кулгаш айдир аз камера тӀоада ца яйта. Со, веррига тӀаьда волаш, араваьлар; бакъда камера екъа йисар. Соца хиннараша дукха ха яьккхар сох белаш.

- Кхы фу нийсденнад хьа балха, хьона хеттача тайпара доацаш?

- Хӏама дӏаязде вахача каст-каста цхьацца хӀама нийслу, цхьайолча хана вай къаман Ӏадаташца дувзаденна а хул из. БоккхагӀа бола нах чӀоагӀа шоай тайпара хул цу хьоалчагӀашка. Хала хул уж дӀакхетабе, кӀеззига шортагӀа хила безилга, камера тӀа лоархӀаме сурт доаккхаш хилча. Цкъа нийсделар, со а воацаш, замелха баха. Цхьан ах сахьата машинага хьежа дезаш хилар, бакъда цу юкъа деррига керттердар чакхдаьннадар: нускал машина чу а хоадаь, юха цӀенгахьа кхоачаш дар тхо. Дукхача хьоалчагӀашка долаш да, берригаш а сихлуш, цар теркалдац, оператора болх дукхагӀа ха езаш хилар.

Унзара моттигаш а нийсъеннай. Тхо дахар лоамашка репортаж яккха, вай гӀалашта тӏадолха наькъаш дувцаш. Цхьан юкъа тхона хоаделар баьца тӀа чан лараш йолга, мӀараш чуахийта. Аз аьлар: «Юхадерза вай, сона гу уж лараш керда хилар».

Оаха дукха уйла йир: кхы болх ца беш юхадийрзача дар-хьогӀ бакъахьа; е, унзара яле а, дӀаходахача. Юхадерза лаьрхӀар оаха цӀенгахьа.

- Баркал хьона, пайда луш дола къамаьл соца дарах. Аьттув хилба хьа балха тӀа!