Шоай гӀулакх хилча, сагота-м бац

- Даьллахьий дӀахьажалахь, - йоах йиш ехача водитело. – Фу аргда Ӏа цунга, лаьрххӀе автобус йоагӀа ха лора а йийя, иштта хьатӀахоаве саг воацаш дут-кх тхо цар. План ма йий сарахьа дӀачуяла езаш, мичахьара лургья из?

Со кхет цунгарча балах, яьсса машин хьал-Ӏо хехка безам хургбац цун. ЦаӀ ала ма дезий са, водитела сатедеш.

- Хьай са ма даа,- ях аз, - наьха гӀулакха сагота бац вайна хӀанзара нах, шоай гӀулакх хилчахьа. Из-м новкъа меттел, массанахьа а долаш да хьона. Вай заман дукхагӀа бола кагирхой сайна юхе «газела чу» е автобуса чу Ӏоховшар кхераш хул со, машинаца дӀа-хьа водаш хилча, - ях аз водителга.

- ХӀана кхер хой хьона? МоллагӀа зӀамига саг хьона юхе Ӏохов, кара харбаз уллаш санна, дӀа-юха баха ши ког болаш. Хьа бала бац цунна, къавеннавале а бац, къона вале а бац; ше паргӀата ваьгӀача сагота хилац цу тайпара саг. Се ваха везача моттиге дӀакхаччалца, цунга хӀама ца ала гӀерташ, садетташ, москала боргӀал мо совсавале вагӀаш хул со. ЦаӀ дӀааьлча, итт юхаоал цу тайпарча сага. Хьогга иштта моттиг нийсъелча, бехк баьккхаб аз:

- Са къаьна тӀехкаш-м укх автобуса пенах дӀатоӀаяьй Ӏа, кӀеззига дӀахоха, моттиг ма йий цига.

Юха фу аьлар хой хьона:

- Воккха саг, хьайна иштта комфорт езе, таксеца лела веза, - аьлар-кх.

Цу тайпарча сагаца къамаьл дӀаьхде а лац, хӀана аьлча Ӏа Ӏовдалча сагага дукхагӀа дӀа мел дувц, тӀехьа тӀадоагӀар кхы а ӀовдалагӀа хул. Пайхамара а ма яьхадий, Ӏовдалча сагаца ма къувса, котваргвац хьо. Сагота вац из ший гӀалакх хилчахьа...

Юххера, се автобуса тӀара Ӏовоалаш, сай къаьнарча хьаьшанга ях аз, балам тӀа кулг а теха:

- Сагот ма де, са ма даа, ераш нийсбаь варгвац вай шиъ, Дала ше кхетабергба ераш.

Нагахьа санна со мо гӀаш леларе, дӀаӀамаргвар из цу тайпарча гӀулакхашка, уж-м хьо дӀа мел вахача болаш ма бий, хьох дош ца хеташ, хьа сий лохдеш, хьалхабала а шоай гӀулакх чакхдаккха гӀерта нах.

ЦӀий лакха долаш санна хеташ, лор волча вахав со. Уйча латта гӀандаш дизза нах багӀа, каьхатилгаш бе а доахкаш. Сога а кхаьчад цу тайпара цаӀ, боккхача наха ломар оал цох. Шоашта эрсий мотт дика цахарах оала хургда-кх цар из иштта. Я-м номерок ма йий из. Тха виӀий-йиӀиг я пхелагӀча цӀагӀа дешаш, цо Ӏомаваьв со цу каьхатилга нийса цӀи яккха. Сона а хацар хьалха цун цӀи миштай. Аз-м сай иккаш тӀа йохка калошкаш эцаш хилча а оалар; массалагӀа ломар я ераш, аьле.

Со фу дувца воаллар аьлча, тхо дагӀаш ма дий лор волча чудаха тхоай аргӀагӀа кийчденна. ЦаӀ къаьна ва, Ӏаса бейоаллаш; вож дог лувцаш вагӀа, кхоалагӀчо «ахӀ» йоах... Во хӀама мо мара тхо теркал ца деш, лестадеш бедоахкаш машина дӀоагӀаш а долаш, тӀаювхаш «Монтана» яха джинсаш а йолаш, коча пхьош доаттӀаде санна хьаягӀаш пхьарса пхьидарч йолаш вола «Сеска Солса» чувода лор волча, наӀарах пӀелг ца тохаш. Тхо-м из лора юхаэккхавергва мотташ а дар, номер а цунга ца хилча, дӀатӀахьежача говра меттел дукъа вожа а мегаргволаш хилча, сенна йоаю цунга ладувгӀаш ха. ЦаӀ арахьа сецав цунцара новкъост, из араваларга хьежаш ва из а. Итт минот а йоал, ткъо минот а йоал... Тхо-м сагота ма дий, нах ле болалу, раьза бац. Амма вож-м шек дӀа вац. Цхьа унахо чухьож кабинете:

- Уж-м белаш, къамаьл деш багӀа. ЙоӀах бӀаргтоха венав мотт сона из. Цун зоахалол хинна даьннарг лархӀа мегаргда. ЙоӀ юххера кхала гучаяьнна ягӀа.

- Иштта дац из, - йоах арахьа сецача цун новкъоста, - цун шуча я из йоӀ, цхьа гӀулакх долаш венав из.

АстагӀфируллахӀ! Лорашка баьхка унахой ара Ӏоховшабаь, цунца ах сахьата ший гӀулакх дувцаш ва-кх из тӀаккха. Цох ца йича сенах ергья тамаш. Раьза вац зӀамигача сага новкъост оаха дувцачоа:

- Цу чу ягӀар шун гаргара саг яларе, шо а гӀоргдар из йолча иштта чу, - йоах цо.

Къона ба уж, цудухьа хьаькъал дац. Со къона волаш, соца болх беш яр къаьна белоруссе къамах йола йоккха саг-хьехархо. Цо каст-каста оалаш дар: «Темий, уж къонабараш ях аз-м, ма Ӏовдала а ба, цхьаккха хӀама Ӏомаде, довза ловш мичаб уж-м». Вахар а поалхам а ха дӀаяхарца мара Ӏомадац, царна а ховргда шоай ханнахьа де дезар фуд, аьле, дӀадерзадора аз из къамаьл. ХӀаьта хӀанз, укхаза лор волча чувахача зӀамигача сага новкъостага ях аз:

- Цу хьа новкъоста леладер нийса дац. Аз фу дергдар хой хьона цун когаметта хилча? Цун шуча я яхий Ӏа из кхалсаг? Лазар а доацаш, кхыдола гӀулакхаш цунца дувца дезаш моттиг эттача, со тетта чугӀоргвар сай наьна - йиша йолча. Из фу деш я хьажар а хулар сона, цул тӀехьагӀа шучанцара гӀулакх а дувцаргдар, сайна чай а доттийташ. Нийса яхий аз?

Са уйланна им дилла лаьрхӀа вац уйча вагӀар.

- Ха яц цунга, сиха гӀулакх да цундар, - йоах цо.

Со велавелар:

- Даьра, зӀамсаг, сона-м сакъердам баьккха, дарба даь вала воалл хьо, - ях аз. – ЦӀий хӀанз боарам тӀа доагӀаш латташ санна хет сона. Ха еце, поликлинике а вена, ах сахьат доаккхаш фу деш вагӀа ер? Нийса доацаш хӀамаш да уж. ХӀанзара нах сагота бац, шоай гӀулакх хилча. Цу хьай новкъоста хьехар делахь, цу тайпарча моттигашка ваха, наьха садуаш вагӀаш хилац, аьле. Ӏайха а ма делахь цу тайпара хӀама, хьо аьннар дӀаэцаргдарех а кхетам болаш а зӀамига саг ва аьнна хет сона.

- Мегаьд, воти! Из-м аз сиха аравоаккхаргва цу чура, - аьнна, чувахар зӀамига саг.

Ше морг кхы дацар, цо из ткъо минот хьалхагӀа даьдаларе. ЗӀамига саг юхагӀертташе а, араваьккха дӀавигар цо.

Иштта ба-кх ер нах. Даьра, ба цхьабараш бокъонгахьа баха безаш-м. Шоай гӀулакх хилча сагота бац, хьо леш латте а. Цхьа зокх болаш хӀама дайра сона дукха ха йоацаш. ВиӀий-йиӀиг чуйоалае аьнна ишколе ма вахавий со. ШоллагӀча гӀата тӀа ваьнна, урок чакхъяьнна гургал тохарга хьежаш латт со, корах арахьежаш. Коа нув хьокхаш йоалл технически болхло, юкъера шераш дола кхалсаг. Нув хьекха, хьекха, ше хьагулъяь нувхаш аьшкал тӀа хьатӀа а хьекха, хьал-Ӏо хьежар из, сага ше зуй. Гуча саг воацандаь, ший аьшкал тӀара нувхаш бераш ловзаш йолча майдан тӀа картах дӀатӀехкхайсар. Вешта аьлча, ший доазон тӀара уж дӀаяьлча, кхы дӀаходолчунца бала бац цунна. Дагахьа велавелар со, амма новкъа-м хилар цу тайпара гӀулакхаш леладу нах вайна юкъе хилар. Уж нувхаш-м вайцига геттара бӀагалъяьнна ювцаш я. Эрий ара, шаьрача моттиге лаьтта деннадар сона вовзача цхьан новкъоста. Цунца доазонца лаьтта долча сага ше лард йоллаш мел биса жагӀа, бульдозерца укхун лаьтта ӀотӀахьекхабар. Укхаза дага ца йохаш Ӏеваланзар со моцагӀа яйна уборщица. Тара яр из цу бульдозера водителах. Лоалахо а хиннавац кхы дукха сагота, ший лаьттара из жагӀа дӀабаьлча. ХӀаьта са новкъоста лаьтта-м хӀама дӀае пайдана доацача даьккхадар цо. ЖагӀа мара хӀама тӀаялацар цига, бел ӀоӀеттача. Сагота бац хӀаманна, шоай гӀулакх хилча. БоккхагӀчаргара масал эцаш хьабоагӀа цхьабола къонабараш а.

Наьсарерча «Фабрика» оалача базар тӀа водаш оамал я са даар кердадаккхар духьа, воккхача сага кхорага, комсага, харбазага дог ма оттий. Ӏам болчахьара хьалводаш, базар тӀа хьалтӀакхача 100 совгӀа метр йисача хана, цу юхерча урам тӀара Ӏогучаийккхар вордингаш тетташ воагӀа ондарг, чууллаш нувхий гали а тӀормиг а болаш. ГӀашлой лелача наькъа йисте, гаьна кӀалха уж Ӏо а кхайса, чувахар из, со хьалтӀакхачале. Уж нувхаш шоай коара дӀаяьлча сагота хиннавац из, кхыча наха уж новкъа хургьяле а. Цу бера бенна кхетам, хьаькъал, хьехам ба бехкебар. Нагахьа санна чувахача цунга хоаттаре:

- Мича йихьар Ӏа уж нувхаш, ма сиха юхавоагӀа хьо? – тӀаккха цо из дергдацар. Хоаттам боацаш дутт цхьаболча даьша-ноаноша шоай беро харцахьа даь хӀама. ХӀана? Сагота бац, шоай гӀулакх хилча, наьха хӀама, шахьара хӀама, къаман хӀама кӀалдисадар аьнна.

Хьогга машинаш лелача боккхача новкъа дукха машинаш а адамаш а гулденнача моттиге тӀавахав со. Фуд ха безам ма бий селлара халкъ гулдаьр. ВӀашкакхийттай ши машин. Шаккха а водитель бераш дац, ха яха нах ба. Цхьанне йоах ше бакъ ва, вокхо а йоах иштта. Нагахьа царна юкъе кхийста ГИБДД инспектор Цаген валаре, цо ала мегар:

- Хьо а бакъ ва, хьо а бакъ ва.

Амма цу тайпара авари цаӀ бехке воацаш хулаш яц. ФуннагӀа даь а, бехка кӀалхарбовла гӀерт уж. Шийна зе де безам бац цхьанне, цул совгӀа ший машин а наьха чотагӀа тоаяйта лов. Цу шиннех цаӀ, цох шеко яц, харцлув, цунна дагавагӀац Даьла, нах а Ӏаьдал а Ӏехаде гӀерт из; хӀана аьлча, ший гӀулакх хилча, дӀахорчунна из сагота вац. Царех тара хул цхьабола базар тӀа латта нах а, ийцача сомех цхьабараш дӀакховса мара пайдана боацаш хул, чу а ваха, тӀормиг хьабийллача. Цудухьа къавеннача аз айса чубулл сай тӀорме чу, сай баа безам хургбола сом а баьцадаар а.

Иштта да-кх вай, воай гӀулакх хилча хӀаманна сагота доацаш. ХӀаьта а, оалаш ма хиллара, бетташ-бетташ кхера а батӀ; дувцаш-дувцаш вай а тоадала мег. Философе керттерча законех цаӀ ма дий, дукхал мичча хана яьнна а, цкъа дикалга яла езаш. Хьежаргда вай.